علت توقف ساخت انيميشن فارابي

ایلنا: عباس جهانگيريان(نويسنده و فيلمنامه نويس) در گفتگو با خبرنگار ايلنا، از متوقف شدن پروژه‌ي ساخت انيميشن «فارابي» در مركز پويانمايي صبا خبر داد و افزود: طي نشستي كه اخيرا با مسولان صبا داشتم، آنها از من خواستند تا در اين فيلمنامه تنها به جنبه‌ي فلسفي اين انديشمند پرداخته شود. البته نظر مديران موسسه صبا اين نيست اما آن‌ها اين اثر را همسو با سياستگذاري‌هاي صدا و سيما ندانسته‌اند.
وي گفت: به اعتقاد من نمي‌شود در يك انيميشن، به تنهايي «فلسفه» را به تصوير كشيد و از طرفي حذف وجهه‌ي موسيقي از زندگي‌نامه‌ي فارابي برايم قابل قبول نيست. بنابراين تصميم گرفتم اين فيلمنامه را از صبا پس بگيرم و ارائه‌ي آن را به زمان ديگري موكول كنم.
جهانگيريان در توضيح جايگاه فارابي. اظهار داشت: فارابي، بجز جايگاهش در فلسفه كه منجر شد ازسوي ابن سينا پس از ارسطو به‌عنوان معلم ثاني معرفي و به رسميت شناخته شود، نخستين و شايد بزرگترين تئوريسين موسيقي در جهان باشد كه اولين كتاب تحليلي با نام «موسيقي كبير» را در حوزه موسيقي، حدودا هزار و صد سال پيش به نگارش درآورد و در اين كتاب به دستگاه‌هاي موسيقي، دسته‌بندي ساز‌ها، لحن‌ها و آواهاي موجود در موسيقي اقوام و ملل گوناگون پرداخته است. همچنين گفته مي‌شود كه فارابي مخترع ساز «قانون» بوده است.
وي ادامه داد: از فارابي كه يكي بنيانگذاران تمدن اسلامي به شمار مي‌آيد، بيش از 40 كتاب در جهان منتشر شده و توجه جهانيان را برانگيخته است. بنابر اين نبايد وجوه شخصيتي او در ايران، ناشناخته بماند و به آن اشاره نشود.
اين فيلمنامه‌نويس در مورد بازتاب وجهه‌ي موسيقايي فارابي در فيلمنامه‌اش گفت: آنچه در اين فيلمنامه از موسيقي فارابي نوشته‌ام، به هيچ‌وجه اشاراتي سخيف يا حتي ريتميك نيست. به‌عنوان مثال در بخشي از اين فيلمنامه، فارابي به عيادت بيماري مي‌رود و با موسيقي او را درمان مي‌كند. اين خيلي جالب و عجيب است كه موسيقي‌درماني كه امروزه يكي از رويكرد‌هاي جديد علم پزشكي جهان به شمار مي‌آيد، چه جايگاه و پيشينه‌اي در ايران داشته است.
جهانگيريان در ادامه سخنانش به فيلمنامه‌ي «مدرسه‌ي بنان» نيز اشاره كرد و افزود: در مدرسه‌ي بنان، به نوعي تاريخ موسيقي ايران را درقالب يك داستان جذاب و مخاطب‌پسند، مورد پرداخت قرار داده‌ام اما سرنوشت اين فيلم‌نامه نيز كماكان برايم نامشخص است، زيرا باوجود چنين شرايطي، اين فيلمنامه نيز ساخته نخواهد شد چراكه امكان پخش آن وجود نخواهد داشت.
وي موقعيت موسيقي را در صدا و سيما نامشخص خوانده و مي‌گويد: سياستگذاري‌هاي پيشين در صدا و سيما، فضايي را فراهم كرده كه در برنامه‌هاي تلويزيوني، از انواع موسيقي‌ها استفاده مي‌شود اما نبايد خود موسيقي اعم از آهنگساز يا نوازنده، موضوع قرارگيرد و تصويري از اجراهاي موسيقايي پخش شود.
جهانگيريان مطلبي را كه در تايخ 5 ديماه به نقل از مركز خبر حوزه‌ي علميه قم در روزنامه‌ي آرمان منتشر شده است، گواه گرفت كه در اين مطلب نظرات 5 مرجع تقليد درمورد موسيقي آمده است. گفتني‌ست اين نظرات به قرار زير است:
آيت‌الله العظمي خامنه‌اي
سؤال: ملاك تمييز موسيقى حلال از حرام چيست؟ و آيا موسيقى كلاسيك حلال است، بسيار مناسب است كه معيار آن را بيان فرماييد؟
پاسخ: هر موسيقى كه به نظر عرف موسيقى لهوى و مطرب كه مناسب با مجالس عيش و نوش است باشد، موسيقى حرام محسوب مى‏شود و فرقى نمى‏كند كه موسيقى كلاسيك باشد يا غيركلاسيك. تشخيص موضوع هم موكول به نظر عرفى مكلّف است و اگر موسيقى اين گونه نباشد بخودى خود اشكال ندارد.
سؤال: منظور از موسيقى مطرب ولهوى چيست؟ و راه تشخيص موسيقى مطرب و لهوى از غير آن چيست؟
پاسخ: موسيقى مطرب و لهوى آن است كه به سبب ويژگي‌هايى كه دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور كرده و به سمت بى‏بندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخيص موضوع عُرف است.
آيت‌الله العظمي سيستاني
سؤال: گوش دادن به موسيقى چه مرد خواننده آن باشد وچه زن وهمچنين داخلى باشد ويا توسط خواننده‌هاى خارج از كشور باشد چه ايرانى باشد وچه به زبان غيرايرانى چه حكمى دارد؟
پاسخ: اگرمناسب لهو ولعب باشد جايز نيست.
سؤال: نظر حضرتعالى درمورد گوش دادن به موسيقى هاى اصيل سنتى چيست؟
پاسخ: اگر مناسب مجالس لهو و لعب(مجالس عياشى وخوشگذرانى) باشد جايز نيست.
آيت‌الله‌العظمي وحيد خراساني
سؤال: آيا شنيدن موسيقي كه ملايم يا غمگين است يعني مناسب مجالس لهو و لعب نيست حرام است يا نه؟
پاسخ: استماع موسيقي که با آلات لهو مثل تار و پيانو و سنتور نواخته مي‌شود، درصورتي‌که مناسب با مجالس لهو و لعب باشد؛ حرام است و اگر مناسب با مجالس لهو و لعب نباشد بنابر احتياط واجب جايز نيست، و استماع آنچه که با آلات مشترکه نواخته مي‌شود، در صورتي‌که مناسب با مجالس لهو و لعب باشد جايز نيست.
آيت‌الله‌العظمي صافي گلپايگاني
سؤال: حکم وسائل طرب از قبيل تار،‌ سه تار، سنتور، عود، تنبور، ‌قانون، قيچک، کمانچه، ني، تنبک، دف، پيانو، ويلا، کلارينت، فلوت، هورن، ترومپت و سازهاي کوبه‌اي را بيان فرماييد؟
پاسخ: استفاده و خريد و فروش و ساختن و تعليم و تعلم آنها حرام و خانه‌ها و مؤسساتي که براي اجراء اين برنامه‌ها تأسيس مي‌شود همه خانه فساد است و پولي که از اين راه کسب مي‌شود و اشتغال در اين مراکز همه حرام است و هيئت‌هاي آنها بايد شکسته شود و هر کس که آن را بشکند ضامن نيست.
سؤال: مباني فقهي حليت و حرمت انواع موسيقي و کيفيت تعيين مصداق موسيقي و مطرب چيست؟
پاسخ: مباني حليت و حرمت آيات شريفه قرآن و روايات ائمه معصومين (ع) است و مصداق موسيقي را خود عرف تشخيص مي دهد و از کثرت وضوح، توضيح دادن آن باعث ابهام مي‌شود.
آيت‌الله ‌العظمي مکارم‌ شيرازي
سؤال: يادگيري موسيقي سنتي واستفاده فرهنگي از آن به دور از مجالس مهماني وغيره چه حکمي دارد؟
پاسخ: کليه صداها و آهنگ‌هايي که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام و غير آن حلال است و تشخيص آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود. و يادگيري قسم حرام موسيقي به هر غرض و نيتي باشد حرام است ولي قسم ديگر آن اشکالي ندارد.
اين فيلمنامه‌نويس در ادامه با اشاره به عدم اتفاق نظر بين علما در موضوع موسيقي گفت: علما و مراجع تقليد، درمورد حرام يا مجاز بودن موسيقي با يكديگر اتفاق نظر ندارند و اين باعث مي‌شود مساله‌ي موسيقي براي مسولان قابل تعبير و تفسير باشد. به عنوان مثال، از آنجايي كه اين اتفاق نظر وجود ندارد، ممكن است مدير يك شبكه تلويزيوني يا راديويي، در تصميم گيري‌هاي اجراي‌اش در مورد موسيقي، دست به تفسير و تعبير شخصي بزند و سليقه و انديشه‌ي خود را در امر مديريتي كه به او سپرده شده دخيل كند. شايد بهتر بود اين نظرات به نتيجه‌اي شفاف ختم شود كه در نهايت مديران رسانه‌ها، فيلمسازان، برنامه‌سازان، آهنگسازان و نوازندگان تكليف خود را بدانند و در مسيري روشن و شفاف به فعاليت‌هاي حرفه‌اي خود ادامه دهند.
وي ادامه داد: نبايد فراموش كنيم كه يكي زيباترين اذان‌هايي كه طي اين سالها شنيده مي‌شود، اذان مرحوم موذن‌زاده‌ اردبيلي است. حال موضوع اين است كه اين اذان در دستگاه بيات ترك خوانده شده و اگر ايشان با بيات ترك آشنا نبود نمي‌توانست چنين اثري را از خود برجاي گذارد. همچنين بهترين تعزيه گردان‌هاي ما آن‌هايي بوده‌اند كه شناخت خوبي از موسيقي داشته‌اند. اين درحالي‌ست كه حتي مداحان نيز از شناخت دستگاه‌هاي موسيقي ناگزيراند. بنابراين باتوجه به ماهيت اصلي موسيقي، جا دارد كه حرام و حلال بودن موسيقي و يا بخش‌هايي از آن، به صورت واضح و بي شائبه مشخص شود.
اين نويسنده هرچند شرايط فعلي را مناسب براي ارائه چنين آثاري نمي‌داند اما اميدوار است در آينده، نظرات و تصميم‌گيري‌ها اجازه پخش اين آثار را بدهند و باب تازه‌اي بر موسيقي باز شود زيرا باتوجه به رشد روزافزون شبكه‌ها ماهواره‌اي و جهاني، حذف موسيقي را هم‌اندازه با از دست دادن امكان و توان بيان مفاهيم و ارتباطات از طريق موسيقي مي‌داند.
جهانگيريان همچنين درمورد آثار مكتوبش گفت: اگر مشكل خاصي بوجود نيايد، «هفت پيكر» ازسوي انتشارات پيدايش و «مادرم كو؟» ازسوي انتشارات منادي تربيت؛ در بهمن ماه روانه بازارهاي كتاب خواهند شد. همچنين كار بازنويسي رمان «توران تور» تقريبا به اتمام رسيده و در آينده‌اي نزديك آن را به ناشر خواهم سپرد. يك نمايشنامه نيز با نام «هاي و هوي» دارم كه كار كودك و نوجوان است و تم اصلي‌اش حاصل اعمال خوب و بد در زندگي انسان‌هاست.