وقوع بحران مالی در آمریکا در سال
2008 ثابت کرد که اندازه بانک‌ها به تنهایی نمی‌تواند عاملی بازدارنده در
مقابل اختلال به وجود آمده در بازار‌های پولی و مالی محسوب شود.
ورشکستگی بانک‌های بزرگی مانند لمان برادرز با
150 سال سابقه بیانگر نقش انکارناپذیر رعایت قوانین و مقررات کمیته بال در
تداوم حیات بنگاه‌های مالی است. بنابراین زمانی اندازه بانک می‌تواند عاملی
مفید برای بانک تلقی شود که مفاد مصوبه‌های کمیته بال در زمینه مدیریت
ریسک و مقررات و قوانین مربوط به کیفیت دارایی‌ها، کفایت سرمایه، مدیریت
ریسک، ارزیابی درآمد بانک و میزان نقدینگی که به شاخص‌های CAMEL معروفند،
رعایت شود.
در این جهت نشریه
بنکر وابسته به موسسه معتبر مالی فایننشال تایمز از سال 1926 میلادی به
بعد، در کشورهای مختلف مبادرت به ارزیابی بانک‌ها می‌کند. این ارزیابی
حداقل در دو حوزه صورت می‌گیرد. اول، رتبه بندی 1000 بانک برتر جهان. این
رتبه‌بندی از آنجا که بر اساس شاخص سرمایه لایه اول بانک‌ها صورت می‌گیرد،
غالبا اکثر بانک‌های دولتی و غیر دولتی ایران، فارغ از وضعیت عملکردی‌شان،
به دلیل بالا بودن میزان سرمایه لایه اول، در این فهرست جای می‌گیرند. دوم،
انتخاب بانک سال کشوری. این انتخاب بر اساس شاخص عملکرد مالی بانک‌های
مورد ارزیابی است. این اطلاعات می‌بایست از صورت‌های مالی رسمی و حسابرسی
شده بانک استخراج شود. در این بین شاخص‌هایی وجود دارد که بر اساس آنها،
بانک‌ها ارزیابی می‌شوند. اولین شاخص سرمایه درجه یک است که در واقع در
برگیرنده سهام عادی، ذخیره مشهود و سود انباشته است. این شاخص توسط کمیته
بال بانک تسویه بین‌المللی در سوئیس تعریف شده است و نشان‌دهنده انسجام و
توانایی بانک‌ها در پاسخگویی به استانداردهای این کمیته است.
میزان دارایی یکی دیگر از شاخص‌های ارزیایی
بانک‌ها است. در استاندارد حسابداری از دیدگاه نظری، دارایی عبارت است از
حقوق نسبت به منافع اقتصادی آتی یا سایر راه‌های دستیابی مشروع به آن منافع
که در نتیجه معاملات یا سایر رویدادهای گذشته تحت نظارت واحد تجاری در
آمده است. نسبت سرمایه به دارایی دیگر شاخصی است که نشان‌دهنده نسبت کفایت
سرمایه در بانک است. نسبت سود به دارایی نیز برای رتبه‌بندی بانک‌ها
استفاده می‌شود. این نسبت می‌تواند رشد سود بانک را در مقابل رشد تسهیلات
پرداختی نشان دهد. از دیگر شاخص‌های مورد استفاده می‌توان به نسبت سود به
سرمایه اشاره کرد.
در
راستای مطالب مذکور، با بررسی نتیجه رتبه‌بندی بانک‌ها توسط بنکر که در
ماه جولای 2010 انجام شد، بانک سپه با حجم دارایی معادل 22502 میلیون دلار
رتبه 456 رتبه بندی بنکر را به دست آورد. در حالی که عرب بانک عربستان
سعودی، موسسه بین‌المللی فرست هوریزان، عرب بانک بحرین، دائک بانک کره
جنوبی، هنگ‌لئونگ بانک مالزی و اوبر بانک استرالیا با حجم دارایی نزدیک به
بانک سپه، در رتبه بندی بنکر، رتبه بهتری را کسب کردند. برای مثال دائک
بانک کره جنوبی با توجه به سود آوری 337 میلیون دلاری، نسبت بازده سرمایه
42/22 درصدی، نسبت بازده به دارایی 41/1 درصدی، نسبت کفایت سرمایه 4/14
درصدی و نسبت وام‌های غیرقابل بازگشت (مطالبات پرداخت نشده) 4/1 درصدی رتبه
341 را در رتبه بندی بنکر به دست آورد.
مقایسه بانک‌های ایرانی از نظر عملکرد
با استفاده از شاخص‌های مطرح شده در رتبه‌بندی
بنکر، 7 بانک برتر ایرانی از نظر سرمایه نوع اول، نسبت سود به دارایی،
نسبت سرمایه به سود آوری، نسبت سود به میانگین سرمایه و نسبت هزینه به
درآمد رتبه بندی شده اند. از نظر سرمایه نوع اول بانک صادرات با سرمایه نوع
اول معادل 2 هزار و 873 میلیون دلار در صدر بانک‌های ایرانی قرار گرفته
است. بانک صنعت و معدن نیز با سرمایه نوع اول معادل 2 هزار و 512 میلیون
دلار رتبه دوم را دارد. بانک سپه بعد از بانک‌های توسعه صادرات، ملی، ملت و
پاسارگاد با سرمایه نوع اول هزار و 196 میلیون دلار در رتبه هفتم جای
دارد. اما از نظر دارایی، رتبه‌بندی تا حد قابل توجهی تغییر می‌کند. بانک
ملی با دارایی معادل 54 هزار و 347 میلیون دلار مقام اول را دارد. بانک
پاسارگاد، تنها بانک خصوصی موجود در این رتبه‌بندی با دارایی معادل 19 هزار
و 783 میلیون دلار در مقام ششم قرار دارد. بانک مسکن نیز از نظر دارایی
هفتمین بانک کشور بر اساس رتبه بندی بنکر است. بانک توسعه صادرات از نظر
نسبت سرمایه به دارایی مقام اول را با نسبت 87/50 دارد. بانک صنعت و معدن،
کارآفرین، پاسارگاد، صادرات، پارسیان و بانک سپه در رتبه‌های بعدی قرار
دارند. در نتیجه می‌توان گفت نسبت کفایت سرمایه در این بانک‌ها نسبت به
بانک‌های دیگر باید بهتر باشد.بانک‌های خصوصی از نظر سودآوری در رتبه‌های
قابل قبولی قرار گرفته‌اند. در این بین بانک پارسیان با سود آوری معادل 405
میلیون دلار در رتبه اول قرار دارد و بانک پاسارگاد با سودآوری معادل 354
میلیون دلار در مقام دوم است. بانک‌های صادرات، مسکن، ملی، اقتصادنوین و
کارآفرین در رتبه‌های بعدی قرار دارند. اما به نظر می‌رسد دو معیار نسبت
سود به میانگین سرمایه و نسبت سود به دارایی در تعیین کارآیی یک بانک حاوی
اطلاعات بیشتری باشند. بر اساس رتبه بندی بنکر از نظر نسبت سود به میانگین
سرمایه بانک پاسارگاد رتبه اول را دارد و بانک‌های صادرات، صنعت و معدن و
ملت در مقام‌های بعدی قرار دارند.
کارکرد بانک‌های خصوصی بر اساس شاخص نسبت سود به دارایی در رتبه
بندی بنکر بهتر از بانک‌های دولتی ارزیابی شده است. در این رتبه‌بندی بانک
کارآفرین با نسبت 05/4، بانک پاسارگاد با نسبت 89/2، بانک اقتصاد نوین با
نسبت 07/2 و بانک پارسیان با نسبت 05/2 عنوان چهار بانک برتر ایرانی را به
خود اختصاص داده‌اند. بانک‌های صنعت و معدن، مسکن و توسعه صادرات در
مقام‌های بعدی این لیست حضور دارند.
منبع :فرارو
