دیدار فراموش نشدنی با آیت الله خامنه ای قبل از سفر به زامبیا

حضرت آیت الله خامنه ای رئیس جمهور وقت را در دفتر کار ایشان واقع در مجموعه پاستور دیدارکردم.ایشان با چهره ای باز و روحیه ای پرنشاط ، لبخند زنان ، در حالی که با شب کلاه و ردا ، در پشت میز کارخود نشسته بودند،من را پذیرفتند.

 بعد از برقراری روابط ایران و زامبیا،در یک عصر زیبا در تاریخ 18 خرداد 1367 ،قبل از عزیمت به ماموریت،با حضرت آیت الله خامنه ای رئیس جمهور وقت ، در دفتر کار ایشان واقع در مجموعه پاستور دیدارکردم.ایشان با چهره ای باز و روحیه ای پرنشاط ، لبخند زنان ، در حالی که با شب کلاه و ردا ، در پشت میز کارخود نشسته بودند،من را پذیرفتند.آن روز صحبت را با گزارشی در مورد اهمیت زامبیا و برنامه های خود آغاز کرده و سپس با گلایه از دفتر ایشان گفتم مدتی است که تقاضا کرده ام یک پیام کتبی از شما برای آقای کنت کائوندا رئیس جمهور زامبیا داشته باشم اما علیرغم پیگیری های زیاد،این کار انجام نشده است.ایشان با خوشروئی گفتندک

"عیبی ندارد،جبران مافات می کنیم،من در حراره آقای کائوندا را ملاقات کردم،خیلی ابراز رضایت کرد،بنظرم این دیدار اثرات خوبی بر وی داشت.حالا این مطالبی که می گویم را بنویسید و به عنوان پیام شفاهی به آقای کائوندا بگوئید."

آنگاه ایشان مطالب زیر را بیان کردند.

"من از اینکه کاری که خیلی پیشتر باید صورت می گرفت،انجام شد،خوشحالم. توسعه رابطه دو کشور انقلابی و دارای دیدگاه های مشترک در زمینه آپارتاید،مبارزه با امپریالیسم و مبارزه با صهیونیسم باید پیشتر صورت می گرفت.اتحاد میان کشورهای هم سرنوشت،موضوع مهمی است.من در مذاکره کوتاهی که در حراره با شما داشتم کاملا احساس کردم یک نزدیکی معنوی بین خودم و شما هست.می دانم که عوارض گوناگون و عوامل خارج از اختیار موجب شده که ما به اندازه ظرفیت لازم، ارتباط نداشته باشیم.لاکن از حالا ببعد باید تلاش کنیم که این ظرفیت را پر کنیم.ما آماده هستیم که در زمینه های مختلف همه نوع همکاری را با هم داشته باشیم.من از شما دعوت می کنم که به ایران بیائید و از نزدیک در مورد مسائل مورد علاقه صحبت کنیم."

رئیس جمهور سپس چند توصیه به من کرده و گفتند :

"به چشم انداز خوبی که بخصوص بعد از خاتمه جنگ بین دوکشور ایجاد می شود اشاره کنید.به آنها بگوئید برای همکاریهای علمی،فنی،مثلا از طریق جهاد سازندگی آماده ایم.ببینید چه معاملاتی می توانیم با زامبیا داشته باشیم،چه می توانیم بخریم و چه میتوانیم بفروشیم.نفت را حاضریم با شرایط بین المللی و با ضمانت یک بانک ثالث به آنها بفروشیم البته اگر امتیازی خواستند می توانیم بررسی کنیم."

اتفاق جالب این دیدار این بود که در حین صحبت های ما،رئیس دفتر ایشان وارد شد و گفت آیت الله علی مشکینی دارند به دفتر شما می آیند.رئیس جمهور بلافاصله با احترام خاصی نسبت به آیت الله مشکینی گفتند من می روم پائین تا جلوی پله ها از ایشان استقبال کنم،سپس عمامه را بر سر گذارده و عبا را بر دوش انداختند وبا گام های بلند از اتاق خارج و به استقبال آقای مشکینی رفتند.بعد از چند دقیقه رئیس جمهور به اتفاق مهمان خود وارد شدند وضمن معرفی من خطاب به آقای مشکینی گفتند اگر چند دقیقه اجازه بدهید جملات آخر پیام به رئیس جمهور زامبیا را بگویم و بعد در خدمت شما هستم.آیت الله مشکینی گفتند باشد اما یک سئوال از ایشان دارم.من ادب کرده و گفتم بفرمائید.آقای مشکینی با لهجه شیرین آذری خود همراه با تبسم گفتند: شما می دانید چرا همه کشورهای آن منطقه حرف "ز" دارند،مثل زیمبابوه،زامبیا،تانزانیا،زئیرو...سئوال آقای مشکینی که البته شوخی و مطایبه بود،موجب نشاط ما شد و سپس آیت الله خامنه ای پیام خود را ادامه داده و تمام کردند.

دکتر کنت کائوندا اولین رئیس جمهور زامبیا پس از استقلال، یکی از با سابقه‌ترین مبارزان ضد استعمار و نژادپرستی و سیاستمدار خوش‌نام آفریقا است.کائوندا سال‌ها رئیس کشورهای خط مقدم مبارزه با آپارتاید بود و نقش تأثیرگذار وی در هدایت مبارزه برای آزادی نلسون ماندلا، فروپاشی آپارتاید و استقلال نامیبیا غیر قابل انکار است. زامبیا در دوره ریاست جمهوری کائوندا با رژیم‌های نژادپرست از جمله اسرائیل و آفریقای جنوبی رابطه نداشت و به همین دلیل از سوی رژیم سابق ایران نیز بایکوت شده بود. آقای کائوندا خاطره‌ای از آن دوران را معمولا برای هیات‌های ایرانی تعریف می‌کند. او می‌گوید در آن دوره، دولت زامبیا هیأت‌هایی را جهت متقاعد ساختن ایران برای توقف فروش نفت به آفریقای جنوبی به تهران اعزام می‌نمود اما همواره این هیأت‌ها با سردی مقامات دربار ایران رو به رو می‌شدند.یک بار وقتی فرستاده آقای کنت کائوندا در جده منتظر دریافت ویزای ایران بود، از سوی وزارت امور خارجه رژیم شاه به وی پیغام داده می شود که اگر برای تفریح به تهران می‌آیید، تشریف بیاورید اما اگر برای مذاکره در مورد توقف فروش نفت به رژیم پرتوریا قصد سفر دارید، بهتر است به زامبیا مراجعت نمایید چرا که جواب ایران منفی است.کائوندا همچون ماندلا -اما نه به اندازه او- مدتی از عمر خود را در زندان نژادپرستان انگلیسی طی کرده بود.

کنت کائوندا اولین قربانی انقلاب مخملی هم بود. در واقع غرب که نتوانسته بود با استفاده از «قدرت سخت» (استعمار) در جنوب آفریقا به اهداف خود برسد، «قدرت نرم» را تجربه کرد و در پشت صحنه حمایت از دموکراسی و نظام چند حزبی، عوامل خود را تقویت کرد و رهبران قدیمی آفریقا را به چالش کشید. این تجربه نخست در آمریکای لاتین و در نیکاراگوئه رخ داد.کارتر در قالب رئیس یک نهاد غیردولتی برای نظارت بر انتخابات از چند ماه قبل در ماناگوا مستقر شدند و با ترفندهای خود، موجبات پیروزی خانم چامورو بر دانیل اورتگا را فراهم کردند. کارتر و همین تیم نیز قبل از انتخابات زامبیا به لوزاکا آمده و با حمایت غیر علنی از چیلوبا رقیب کائوندا و بهره‌گیری از ابزار رسانه سعی در تخریب کائوندا کردند. بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول هم با اشاره کارتر به میدان آمده و شایع کردند که اگر کائوندا مجددا پیروز شود، پرداخت وام و کمک‌های اعتباری به زامبیا قطع خواهد شد. آن‌ها به خوبی می‌دانستند که کشورهای آفریقائی و زامبیا تا چه حد به وام‌های خارجی وابسته هستند.همان ایام من به دیدن کائوندا رفتم. ما رابطه بسیار نزدیکی داشتیم. گاهی روزهای یکشنبه شخصا زنگ می‌زد و می‌گفت به دفتر او بروم. به آقای کائوندا آنچه در نیکاراگوا گذشته بود را یادآور شده و گفتم غرب قصد دارد آن تجربه را در زامبیا تکرار کند. کائوندا به همان غرور همیشگی خندید و به لهجه آفریقایی ـ انگلیسی خود گفت من یک دموکرات ناب هستم، آن‌ها نمی‌توانند من را ساقط کنند؛ مردم زامبیا با من هستند اما اینطور نشد و تبلیغات گسترده رسانه‌ای به عنوان ابزار قدرت نرم کار خود را کرد و کائوندا شکست خورد.چند روز بعد از این اتفاق، او را در مجلسی دیدم. زولو دوست همیشگی او هم در کنارش بود. آقای کائوندا بعد از احوالپرسی به زولو گفت این آقای سفیر حرف‌هائی زد و من باور نکردم اما امروز آن حرف‌ها برایم ثابت شد.

بعد از بازگشت به ایران در یکی از دوشنبه‌هائی که معمولا مقام معظم رهبری تعدادی از مدیران را به حضور می پذیرفتند، خدمت ایشان رسیدم و اجمالا گزارشی از آنچه در زامبیا گذشت به خصوص جنگ نرم رسانه ای غرب برای تغییر رهبران ضداستعمار آفریقا را عرض کردم. رهبر معظم انقلاب پس از تحلیل کوتاهی در این مورد فرمودند مردم زامبیا از رفتن کائوندا پشیمان خواهند شد.ایشان همچنین در نماز جمعه نیز بدون اشاره به اسم زامبیا، پیرامون سیاست‌های مزورانه غرب که تحت حمایت از آزادی و دموکراسی به دنبال تغییر نظام های مستقل هستند، صحبت کردند. بعد از سقوط کائوندا بقیه کشورهای خط مقدم مبارزه با آپارتاید متوجه سیاست‌های جدید غرب شدند، کارتر و تیم او موفق نشدند از قدرت نرم در بقیه کشورهای منطقه استفاده کنند.چندی بعد مردم زامبیا هم همان گونه که رهبر انقلاب پیش بینی کرده بودند، از رفتن کائوندا پشیمان شدند، چون چیلوبا بعد از پیروزی تبدیل به یک دیکتاتور شد و به اتهام فساد ، بانک جهانی و صندوق بین المللی پول به وعده های خود عمل نکردند و زامبیا بار دیگر تحت نظارت نامحسوس نژادپرستان غربی قرار گرفت.

و اما "کنت کائوندا" که در دوران ریاست جمهوری خود نتوانست به تهران بیاید در تاریخ دهم اردیبهشت 1388 در سن هشتاد و پنج سالگی و با قدی خمیده و قامتی فرتوت به دعوت مجمع جهانی صلح اسلامی به ایران آمد.کائوندای پیر که هنوز دستمال سفید خود را به نشانه علاقمندی به صلح در دست داشت مثل دوران ریاست جمهوری خود خنده رو و پر امید بود.من شخصا برای استقبال به فرودگاه رفتم.در مسیر فرودگاه امام خمینی(ره) تا هتل استقلال کائوندا گفت هنوز با ماندلا ارتباط خوبی دارد و هر چند وقت یکبار او را می بیند.وقتی از کنار مرقد امام می گذشتیم آهی کشید و گفت آیت الله مرد بزرگی بود،او نه تنها به ایران بلکه به همه مستضعفین جهان و بخصوص مردم آفریقا کمک کرد.کائوندا به کشتزارهای اطراف تهران هم نگاه کرد و گفت شما چقدر خوشبخت هستید که می توانید غذای خود را در داخل کشورتان تهیه کنید و به بیگانه وابسته نباشید.وی گفت کشوری که نان خود را نتواند تهیه کند،هیچگاه آزاد نیست. با کائوندای ‌85 ساله، و پرچمدارمبارزه با آپارتاید به اصفهان هم رفتیم.وقتی در زورخانه شهر،اشعار مرشد که می گفت بنی آدم اعضای یکدیگرند را برایش ترجمه کردم،اشک در چشمانش حلقه زد و گفت مردم شما آسمانی هستند،در هر جای این کشور می روم آثار معنویت را می بینم و

از اینکه اینقدر دیر به ایران آمدم متاسف هستم. کائوندا به دیدار خود با آیت الله خامنه ای رئیس جمهور وقت ایران،در سال 1366 در زیمبابوه اشاره کرد و گفت من از همان روز به آیت الله علاقمند شدم،ایشان خیلی منطقی و قوی از مبارزات مردم آفریقا دفاع کرد.کائوندا گفت من هم مثل شما یکتاپرستم و به خدای بخشنده و مهربان اعتقاد دارم،خدای شما به مسیحیان نیز تعلق دارد.کائوندا موقع ترک ایران هم گفت برای من دعا کنید و بدانید که قلب من مثل ایرانیان برای نجات مستضعفین می تپد.آمدن کائوندا به ایران بار دیگر خاطرات تلخ و شیرین حضور در زامبیا را برای من زنده کرد.خاطراتی که همواره با من خواهد ماند و شاید دانستن آن برای آیندگان هم خالی از لطف نباشد.

منبع:پنج سال در سرزمین سبز،خاطرات سفیر ایران در زامبیا،محسن پاک آیین،انتشارات فرهنگ سبز،تهران،1390