آيا رئيس‌جمهور آينده برنامه‌اي هم براي انرژي دارد؟

آيا رئيس‌جمهور آينده برنامه‌اي هم براي انرژي دارد؟

مقدمه
در كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه برنامه انرژي حرف اول كانديداهاي رياست جمهوري است، در حاليكه در كشور ما تا امروز كانديداها حرفهاي كلي كه عمدتاً مصرف داخلي دارد را ميزنند، ولي در كنار اين حرفها در دنيا خبرهاي ديگري هم هست.
نامزدهاي رياست جمهوري در كشورهاي پيشرفته و يا در حال توسعه برنامه‌هاي خود را حول محور انرژي سامان داده، حتي براي مبارزات انتخاباتي خود از توسعه انرژي دم ميزنند كه نمونه كامل آن كه اخيراً شاهد بوديم صحبت كانديداهاي رئيس جمهوري در امريكا بود كه در دوره جديد انتخابات كشورشان به آن پرداخته و بيشتر متخصصان انرژي جهاني بر اين باورند كه عمده توفيق آقاي اوباما دراين دوره انتخابات بدليل برنامه مدون و مشخص او در امر انرژي بود.
با اين مقدمه به وضع خودمان مي‌پردازيم
1- كشور ما يك درصد مساحت دنيا را دارد.
2- كشور ما يك درصد جمعيت دنيا را دارد.
3- كشور ما بالاي 2 درصد نيروي تحصيل كرده دنيا را دارد.
4- كشور ما افزون بر 5 درصد منابع زير زميني جهان را در خود جاي داده است.
5- و بالاخره ايران بيش از 10 درصد منابع نفت و گاز جهان را داشته(15% از كل منابع گاز جهان درايران قراردارد).
6- متناسب با مساحت كشورمان بيش از 30 درصد بيشتر از متوسط سهم جهان، خدواند به ما آفتاب ارزاني داشته است.
حالا با اين منابع چه ميكنيم حرفهايي است كه متخصصان انرژي بيان مي‌كنند و بدليل علاقه به توسعه كشور به چند مورد اشاره مي‌كنم:
تنوع منابع انرژي
تنوع منابع انرژي در برنامه انرژي هر كشوري با توجه به امكانات آن كشور حرف اول را ميزند حالا ببينيم ما كجا هستيم و كانديداهاي رياست جمهوري ما چقدر درباره آن كاركرده يا مي‌كنند.
متاسفانه در باره تنوع منابع انرژ‌ي دچار نسيان‌هاي زيادي بوده و هنوز هم هستيم كه برخي از آنها به برنامه ريزان انرژي كشور ربطي ندارد.
مثلاً استفاده از نيروگاههاي اتمي كه با تلاش كشورهاي غربي و مانع تراشي‌هاي فراوان ما را از آن محروم داشته‌اند يكي از آنهاست ولي استفاده از ساير منابع انرژي كه تقصير آنهانيست و كمتر كارشكني خارجي‌ها در خصوص استفاده از آنها در داخل كشور ديده ميشود.و بطور خلاصه ميتوان نتيجه گرفت كه خودمان (برنامه ريزان كشور) بعضاً از آن غافل بوده ايم، كه گذرا به آن اشاره ميشود.
نفت و گاز
1- براساس گزارش صندوق بين‌المللي پول نقش نفت در اقتصاد جهاني از 40 درصد به 30 درصد تقليل يافته كه لازم است براي مبارزه با تحريم‌هاي پيش رو نفت نقش خود را با مصرف بهينه در داخل كشور كم كرده تا حد امكان آنرا صادر كرده سعي كنيم ما نيز نقش بهاي نفت را در بودجه خود با برنامه ريزي درست انرژي كم كنيم كه در جاي ديگري به آن پرداخت خواهد شد.
2- سخت گيري در توليد نفت نيز يك برنامه صحيح و دراز مدت نميتواند باشد بلكه بايد در برنامه ريزي انرژي مصرف داخلي را تا حد امكان كم كرد. جايگزين كردن نيروگاههاي بادي تا حد امكان، سرمايه‌گذاري روي گداخت و سرمايه‌گذاري نسبتاً كم در انرژي خورشيدي مطلوب‌ترين راه است.
3- ايران دومين ذخاير بزرگ گازي را داشته (15% كل گاز جهان در ايران است) و متاسفانه سومين مصرف‌كننده گاز در جهان هم هست و اگر ميخواهيم با تحريم‌ها مبارزه كنيم بايد در مصرف داخلي گاز صرفه جويي كنيم و مثلاً استحصال ذغال سنگ و استفاده آن در نيروگاههاي جديد ميتواند يك راه حل باشد.
ذغال سنگ
در خصوص ذغال سنگ به عمد يا عدم احساس مسئوليت يا تبليغات، عمده كارگردانان برق كشور از استفاده آن به بهانه واهي آلودگي خودداري كرده‌اند در حاليكه در كوير مركزي ايران حداقل براي 10 هزار مگاوات (15 تا 20 درصد برق توليدي كشور) ذغال سنگ داريم كه دست نخورده باقي مانده است وهيچ نيروگاه ذغال سنگي هم نداريم در حاليه پرچم‌داران محيط زيست ژاپن- چين - انگليس - آلمان و... امريكا نيروگاههاي فراوان با سوخت ذغال سنگ دارند. آيا محيط زيست در كوير مهم‌تر است يا در آلمان، امريكا، ژاپن.
مثلاً آمريكا در حال حاضر بالاي 35 درصد از برق خود را با استفاده از ذغال سنگ توليد ميكند، يعني ما از امريكائيها هم بيشتر به فكر محيط زيست هستيم؟ كه اين نشان ميدهد از نعمت‌هاي خدا دادي به دلايل نداشتن برنامه استفاده نمي‌كنيم و نفت مي‌فروشيم و پول آنرا تقسيم مي‌كنيم و مردم و كشور را فقير و فقير‌تر مي‌كنيم.
بد نيست ياد آوري شود كه كارگردانان برق كشور بدليل نداشتن برنامه مدون تا امروزتا آنجا كه شده از گاز و گازوئيل و نفت كوره و حتي نفت سفيد براي توليد برق استفاده كرده و مي‌كنند.
در حاليكه ذغال سنگ مغفول مانده بعلاوه سوختهاي با ارزش بالا را در نيروگاهها مي‌سوزانيم. خوبست بدانيم امريكا در 5 سال گذشته حدود 5 درصد(هر سال حدود يك درصد) به مصرف ذغال سنگ براي توليد نيرو افزوده است و اصلاً كاري به پروتكل‌هاي جهاني هم ندارد.
قطعاً ميتوان كوير ايران را با ساخت نيروگاههاي ذغال سنگي و استفاده از ذغال سنگ در محل، هم نجات داد و هم بدليل اسكان به امنيت آنجا افزود و هم از منابع خدادادي استفاده كرد و صاحب برق هم شد و گاز و ساير مشتقات نفتي براي مصارف بهتر مثل پترو شيمي استفاده كرد.
استفاده از نيروگاههاي بادي
نگارنده اين سطور 21 سال پيش و در دولت جناب آقاي هاشمي رفسنجاني با ثمن بخس و سرمايه‌گذاري ناچيز توانست حدود 15 مگاوات نيروگاه بادي در منجيل و رودبار به كار اندازد كه بعد از 20 سال و با اين همه امكانات هنوز نتوانسته‌ايم بيش از 30 مگاوات نيروگاه بادي داشته باشيم و اين نشان ميدهد كه اراده مهندسي كشور را بايد سياست گذاران كشور تقويت نمايند و برنامه‌هاي عملي و اجرايي ارائه نمايند در حاليكه در آمد نفتي ما در اين فاصله بيش از 10 برابر شده است ولي توليد نيروگاه‌هاي بادي در كشورمان فقط دو برابر شده است. امروز كشرومان توان توليد 10،000 مگاوات نيروي بادي را در 5 سال دارد (حدود 10 درصد توليد نيروي برق كشور تا 5 سال آينده) كه نه مشكل زيست محيطي دارد نه....
گداخت
نيروگاه گداخت و بطور كلي اين بخش از صنعت انرژي در كشورمان در محاق فراموشي است و در 15 سال گذشته در آن كاري نشده است (گرچه در 3-2 سال اخير مبالغي صرف كارهاي جانبي آن شده است كه هيچ توجيهي ندارند) رئيس‌جمهور آينده ما بايد برنامه مدوني براي اين امر به مردم ارائه دهد چرا كه اگر از آن غافل بمانيم به سر نوشت انرژي اتمي كه 20 سال دير شروع كرديم(قبل از پيروزي انقلاب) گرفتار مي‌شويم. يعني دير شروع كردن مساوي با شروع نكردن است.
گداخت انرژي مجاني و هديه هر روز خداوند به همه بشر است يك روز اگر آفتاب نداشته باشيم، با مشكلات فراواني روبرو هستيم در حاليكه بشر هنوز از دانش ذخيره انرژي خورشيد بي‌بهره است و بهمين دليل روي كره زمين دنبال ساخت نيروگاه گداخت هستند كه بتوان از آب يعني سوخت مجاني بهره برد كه جاي بحث فني آن در اين مقال نمي‌گنجد و بايد گفت كه هريك روز كه از اين قافله عقب بمانيم صد سال عقب بمانده ايم.
نيروگاههاي اتمي
در خصوص نيروگاه‌هاي اتمي بايد به اندازه گليم خود پايمان را دراز كنيم و بايد براي ساخت حداكثر 5 نيروگاه اتمي در يك برنامه 20 ساله گام برداريم چرا كه بيش از آن نمي‌توانيم اورانيم داشته باشيم يا تهيه كنيم.
اگر رئيس‌جمهور آينده در اينخصوص برنامه مرتبي داشته باشد ميتوان مشكلات دروغيني را كه غرب براي ما در جامعه جهاني درست كرده است، حل كند. چرا كه نيروگاه اتمي سوخت غني شده كمتر از 4 درصد ميخواهد و با توجه به معاهده منع گسترش سلاحهاي هسته‌اي ميتوان در اين راه به جلو گام برداشت كه نياز به صحبت جدا گانه‌اي دارد.
آب و انرژي
قبل از پرداختن به "آب و انرژي" بايد بدانيم كه كشور ما در منطقه نيمه خشك جهان واقع شده بعلاوه در ايران در حال حاضر بيشترين سد‌هاي ممكن ساخته شده، شرايط اقليم ما مي‌طلبد كه از آب درياهاي موجود كه كشورمان را احاطه كرده است به داخل كشور آورده بهره حداكثري را ببريم و مهمترين راه حل موجود، انتقال آب از شمال و يا جنوب كشور به داخل كوير است كه به آن اشاره خواهد شد.
آب و انرژي مثل گلبولهاي خون هستند هيچكدام به تنهايي نميتوانند صد درصد پاسخگو باشند ولي به صورت همراه شدن، همه چيز را براي بشر تامين مي‌كنند و بقول بزرگان دانش گداخت، "تا آب هست انرژي هم هست"اگر به شرايط كشورمان نگاه كنيم مي‌بينيم كه در قلب كشور ما، كوير مساحتي به بزرگي يك يا دو كشور اروپايي دارد كه امروز بي‌حاصل مانده است و جا دارد كه در برنامه ريزي انرژي رئيس جمهوري آينده در اين مورد تصميم بگيرد.
در كشور مان كوير مساحتي در حدود 000 200 كيلومتر مربع دارد كه بدليل نبود آب در آن هيچ كاري نمي‌شود و سرزمين بي‌حاصل و لم يزرع است در حاليكه از جنوب توسط خليج فارس و از شمال توسط درياي خزر به آب وصل هستيم. با حفر يك رودخانه ميتوان آب درياي خزر را به ميان كوير آورد بعلاوه لازم به شيرين كردن آب نيست چرا كه با ساخت يك درياچه مصنوعي مثلاً 000 10 كيلو متر مربعي در داخل كوير، عمل تعرق صورت گرفته، كناره آن كم كم صاحب گياه و درخت و آبادي خواهد شد و بقدر نياز آب آنرا براي خوردن شيرين خواهيم كرد. مگر در جهان كنار درياهاي شور، آنهمه درخت وآبادي نداريم مگر شمال كشورمان كه سر سبز است كنار درياي شور مازندران نيست؟ بعلاوه اگر در كوير آب لب شور هم داشته باشيم ميتوان با ذغال شويي نيروگاهها ذغال سنگي را بر پا كرد و برق آ ن باعث آبادي خواهد شد.
بطور كلي ميتوان با آوردن آب درياي خزر با يك كانال به كوير، اقليم آنجا را عوض كرده، محور شرق كشور را كه تعطيل است آباد كرده، امنين كشور را دو چندان كنيم. اگر در كويرمان آباداني داشتيم امريكا جايي براي نيرو پياده كردن در صحراي طبس را نداشت وبه نظر اينجانب مهمترين وظيقه رئيس جمهوري آينده سامان دادن كوير كشور و آباد كردن محور شرق و از همه مهمتر ايمن كردن كوير از لحاظ امنيت ملي است.
دريك كلام اگر آب را به كوير بياوريم شاهد به راه افتادن صنعت وزندگي و سر ريز جمعيت به آنجا خواهيم بود. و دير يا زود دوباره آباداني به آنجا بر خواهد گشت.
با يك جمله كه عموم برنامه ريزان انرژي در آن متفق القولند به "هر كجا آب و انرژي در آنجا باشد امنيت در آنجا برقرارخواهد شد". به اين نگاه گذرا خاتمه داده و خلاصه آن بصورت جمع بندي تقديم ميشود.
جمع بندي
1- آب و انرژي بايد مهمترين برنامه هر نامزد رياست جمهوري باشد و لازم است در مبارزه انتخاباتي به آن پرداخته و برنامه داده، پاسخگو باشد.
2- حدود يك هشتم مساحت كشورمان در ميان ايران - لم يزرع - بدون آب - بدون انرژي رها شده است كه امنيت ملي ما به آن گره خورده است و هر كسي رئيس‌جمهور ميشود بايد براي آبادي آن برنامه‌اي ارائه نمايد.
3- عمده معادن كشورما در محدوده كوير قرار گرفته‌اند كه ثروت خفته ملت است كه نامزدهاي رياست جمهوري بايد براي استحصال آن برنامه داشته باشند.
4- با توجه به شرايط اقليمي كشورمان كه نيمه خشك است تنها چاره، آوردن آب از درياي خزر به داخل كوير است كه باعث آباداني شده، شروعي براي استفاده از معادن، به راه افتادن صنعت و كشاورزي در داخل كوير و بالاخره آوردن جمعيت كه ركن اصلي امنيت ميباشد به داخل كوير است.
5- با آمدن آب و انرژي به داخل كوير مركزي ايران "محور شرق" رونق گرفته، كارو فعاليت شروع شده از بيكاري كم ميشود.
6- برنامه ريزي انرژي در هركشوري حرف اول را ميزند، از آن غافل نباشيم. بعلاوه روي گداخت از امروز سرمايه‌گذاري جدي بكنيم.

رضا امراللهي
رئيس دانشكده انرژي و فيزيك دانشگاه اميركبير
معاون انجمن آسيايي آفريقايي گداخت