تاثیر پیمان ترانس‌آتلانتیک بر توافق هسته‌ای

در حالی که افکار عمومی جهان به شدت مبهوت داعش و سوریه و اوکراین است، رهبران آمریکا و اتحادیه اروپا، بی سر و صدا، در حال مذاکره و گفتگو برای تدوین مفاد "پیمان فرا آتلانتیک" هستند که قرار است احیاناً از سال ۲۰۱۵ به اجرا درآید.

پیمان فرا آتلانتیک - یا Transatlantic Treaty - سند تاسیس منطقه آزاد تجاری و بازار مشترک میان اتحادیه اروپا و آمریکاست و بدون شک نه تنها بر زندگی مردم اروپا تاثیر قابل ملاحظه‌ای خواهد گذاشت،‌ بلکه مناسبات استراتژیک و روابط بین‌الملل را نیز به شدت تحت‌ ‌الشعاع قرار خواهد داد.

یکی از سازوکارهای مورد انتقاد پیمان فرا آتلانتیک این است که این معاهده به شرکت‌های بزرگ اجازه خواهد داد که مستقیماً از دولت‌ها به منظور تغییر دادن قوانین آنها - نزد یک هیئت حقوقی که تاسیس خواهد شد - شکایت بُرده و عملاً مصوبات دست‌ و پا گیر پارلمان‌ها را به نفع خود ابطال نمایند.

اما آنچه بیش از رفاه و صلاح مردم اروپا برای ما اهمیت دارد، تاثیر این پیمان بر روابط بین‌المللی و روابط تجاری ایران و مسئله تحریم‌هاست. چرا که پس از اجرایی شدن طرح منطقه آزاد تجاری میان آمریکا و اروپا، به احتمال زیاد سازوکار حقوقی وضع تحریم آنها نیز مشترک خواهد شد و عملاً قوانین تحریمی تمام کشورهای عضوء این منطقه آزاد در واشنگتن به تصویب خواهد رسید.

از طرف دیگر - هر چند بعید است - این احتمال نیز می‌رود که شرکت‌های اروپایی بتوانند پس از تصویب این پیمان از دولت آمریکا به منظور ابطال قوانین تحریمی آن علیه ایران - که مخل فعالیت‌های تجاری خود ارزیابی می‌کنند - شکایت کنند. یعنی کاری را انجام دهند که برخی دولت‌های اروپایی در دهه ۱۹۹۰ بنا داشتند برای لغو تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران در چارچوب مقررات و سازوکارهای حقوقی WTO انجام دهند.

در هر حال، مطالعه و درکِ تاثیر این پیمان بر روابط تجاری آینده ایران و اروپا و همچنین تاثیر آن بر توافق‌نامه هسته‌ای و فرایند لغو تحریم‌ها که احتمالاً تا ماه نوآمبر به نتیجه خواهد رسید، بسیار مهم است. جا دارد محققان حوزه سیاست خارجه به این دگرگونی مهم که در راه است توجه کنند.

*حقوقدان موسسه عالی مطالعات بین‌المللی‌ ژنو