مولوی سربازی: گفتمان های سنی- شیعی در کاهش تندروی ها بسیار موثر است

شفقنا- مولوی عبدالرحمن ملازئی معروف به "سربازی" امام جمعه‌ اهل سنت چابهار و مدیر و مؤسس جامعه الحرمین الشریفین چابهار است. او در سال۱۳۲۴شمسی در روستای انزا، بخش سرباز شهرستان ایرانشهر متولد شد. وی از شش سالگی در خانه‌ درس را آغاز کرد؛ سپس در مسجد محل که به صورت مکتب دایر بود، دوره‌ ابتدایی را گذراند و دوره مقدماتی را  نزد پدر و برادرشان مولانا محمدعمر به پایان رساند؛ دو سال دوره‌ را در مدرسه‌ عزیزیه روستای انزا و سال سوم سطح تا دوره‌ خارج را در مظهر العلوم کراچی پاکستان گذراند. مولوی سربازی همچنین در رشته‌های تخصصی علوم القرآن تفسیر و مناظره مدرک لازم را دریافت کرد. وی در سال 1344 به ایران بازگشت و در حوزه علمیه انزا به تدریس علوم دینی پرداخت. در سال 1346 بنا به دعوت مردم شهرستان چابهار برای امامت جمعه به این ناحیه مهاجرت و ساکن شد. او در سال 1371 در آزمون تعیین سطح علوم روحانیان اهل سنت در دانشکده الهیات تهران شرکت و به مدرک سطح 3 معادل مدرک دکتری دست یافت.

مولوی سربازی، امام جمعه اهل سنت چابهار در گفت وگو با خبرنگار شفقنا به بیان فضایل و جایگاه اهل بیت در میان اهل سنت ایران اشاره کرد و گفت که"در گفتن فضایل و مناقب در موعظه های علمای اهل سنت، اهل بیت مقدم بر صحابه است." وی موثرترین اقدام در وحدت میان مذاهب اسلامی را پرهیز از به کار بردن تعابیر زننده و اهانت آمیز نسبت به مقدسات یکدیگر عنوان کرد. امام جمعه چابهار با توجه به خطراتی که در جهان اسلام وجود دارد گفت: عربستان باید رویکرد جدیدی در بحث اعتدال و بازگشت به امت وسط اختیار کند که در این راستا گفتمان های سنی- شیعی با علمای اهل سنت عربستان می تواند در کاهش تندروی ها موثر باشد. وی همچنین خطر داعش را جدی خواند و اظهار امیدواری کرد "با افشاگری ها و برملا شدن حقایق به زودی داعش به سوی اضمحلال کشانده شوند در غیر آن این جریان در دنیای اسلام در قالب تشکل دیگری به حیات خود ادامه خواهد داد."

متن گفت وگوی خبرنگار شفقنا با مولوی سربازی به شرح زیر است:

شفقنا- برای آنکه وحدت بین مذاهب اسلامی از حالت شعاری فراتر رفته و به مرحله عمل برسد و ما شاهد اتفاقات مثبت تری در این خصوص باشیم به نظر شما چه اقدامات و زمینه هایی باید فراهم شود؟

از مهمات برنامه ها برای رسیدن به وحدت عملی به تعبیری به نظرم مهم ترین اقدام این است که ما نسبت به طرف مقابل و مخالفمان در گفتار، کردار و گفتمان خود ادبیات محترمانه را مراعات کنیم و از تعبیرات زننده و اهانت آمیز نسبت به مقدسات یکدیگر جدا پرهیز کنیم. این امر اولین، مهم ترین و موثرترین اقدام عملی در این جهت خواهد بود.

شفقنا-  یکی از دلایل تفرقه ممکن است این باشد که ذهنیت های خوبی به دلیل عدم آشنایی نسبت به یکدیگر وجود نداشته است. مثلا برخی افراد، اهل سنت ایران را با وهابیت یکی می دانند یا اینکه فکر می کنند اهل سنت مخالف اهل بیت هستند، برای آنکه آشنایی بین مذاهب نسبت به یکدیگر بیشتر شود و این سوتفاهمات حل گردد  بفرمایید موضع اهل سنت نسبت به اهل بیت چیست و چه دیدگاهی اهل سنت ایران نسبت به اهل بیت دارند؟

در این زمینه کارهای زیادی از جمله سخنرانی های بسیاری انجام می شود. کتاب های بسیاری در خصوص اهل بیت از نگاه اهل تسنن نوشته شده است. اگر به برخی تالیفات اهل سنت یا حتی اهل تشیع نگاه شود مثلا در مورد روضه امام حسین اشعاری که حتی در پارچه نوشته ها بر دیوار ها مشاهده می شود به اعتراف خیلی از نویسندگان، متعلق به اهل سنت است. اما شاید نحوه عمل فرق کند، کیفیت عمل هم فرق می کند. در کتاب های موضوعی مثل "ذخایر العقبی فی محبت ذوی القربی" یک سنی آن را نوشته و همچنین کتاب های مختلفی که از قدیم نوشته شده یا اینکه کتاب های روایی اهل سنت که آورده شده بخشی از آنها درباره مناقب یعنی خوبی ها، فضایل و عظمت اهل بیت است. هم اصحاب هست و هم اهل بیت. البته اهل بیت مقدم بر اصحاب است. خوب علما باید کار کنند؛ در مکاتب، مدارس و در مساجد، تعلیم و تربیت و در گفتمان ها و موعظه ها این مسایل عنوان شود. من خودم هم در بعضی مواقع در موعظه و خطابه ها که به زبان عربی می خوانم از سلام و صلوات و رضیت ها نسبت به اهل بیت از جمله حضرت امیرالمومنین علی(ع) یا اسم فاطمه الزهرا گفته می شود که بسیاری از اهالی فرهنگ وقتی این موعظه ها را که نسبت به اهل بیت می گفتم فکر می کردند من تقیه می کنم. در حالیکه ما اصلا تقیه نداریم، یک نوع مدارا داریم اما اینها ایمان ماست. فضایل امامین سید الحسن(ع) و الحسین(ع) و همچنین فاطمه الزهرا در خطبه های نماز جمعه جزو اقامه نماز است که می خوانیم. اما چون اهل سنت در مناطق اهل تشیع کم حضور داشته اند، بی خبرند؛ نهایتا این موارد باید بازگو شود. علما و موعظه گویان شیعه که این مسایل را می دانند باید بازگو کنند. همچنان که اهل سنت در موعظه های خود از اهل بیت در تقوا، روش ها و آموزه های دینی استناد می کند؛  خوب است علمای اهل شیعه هم حداقل از مقدسات اهل سنت بازگو کنند. متاسفانه واقعیت مطلب این است که چون نان و نمک برخی از ما طلبه ها چه سنی و چه شیعه، ایجاد اختلاف بوده نمی خواهیم حقایق را بگوییم و به واقعیت ها برگشت داشته باشیم و خودمان را از جهتی تکذیب می کنیم، اما در این حالی است که می شود عملا وحدت را پیاده کرد.

شفقنا-  همانطور که می دانید اکثر مردم اهل سنت سیستان و بلوچستان از نظر فکری به مکتب "دیوبند" نزدیک هستند از طرفی عده ای این مکتب را به داشتن تفکرات سلفی و وهابی تعبیر می کنند در حالیکه خود شما کتابی در نقد این مساله ترجمه کرده اید. به نظر شما تفاوت های اصلی مکتب دیوبند با وهابیت چیست؟

من این کتاب را دو بخش کردم و در حال حاضر به قسمتی از آن می پردازم که عنوان آن "اعتدال و مسلک میانه روی در مکتب دیوبند" است. اینکه پیروان این مکتب چه اندازه معتدل هستند و وهابیت چه اندازه افراطی است. سال ها عَلم کردیم که اینها وهابیت هستند اما به نظرم دیگر بس است. خود اصل کتاب جدا در حال انتشار است. مسلما خیلی تفاوت در این خصوص وجود دارد. مناظره های علمای دیوبند با ملک عبدالعزیز در کنگره جهانی که در مکه تشکیل شده بود، حاکی از این میزان تفاوت هاست. اینکه آنها می خواستند بسیاری از اماکن مقدس را نابود کنند، اینکه چرا مردم غار حرا می روند، غار ثور می روند یا نماز می خوانند اما "ملا شمد" ایستاد و ادله آورد که چرا باید اینها نباشد. در بخش اعتدال در مسلک دیوبند ما این موارد را آوردیم که در واقع دو کتاب شود. در اسم کتاب آن طوری باشد که تکرار خشونت وهابیت در آن نباشد و مردم خودشان بفهمند که در اینجا هدف چه کسانی هستند. دیوبند، اصلا با وهابیت متضاد است و کلمات خیلی نفرت آوری نسبت به محمد عبدالوهاب و خشونت ها و افراط گری هایش وجود دارد که امروز شاید تکرار کردن آن لعن ها چندان جالب نباشد. برخی با این طرز فکر که وهابیت با مکتب دیوبند یکی است، اشتباه می کنند.

شفقنا- عربستان یکی از مهم ترین کشورهایی است که از گروه های تکفیری حمایت می کند. با توجه به اینکه ملک سلمان، به تازگی پادشاه جدید این کشور شده است فکر می کنید عربستان چه رویکردی را به عنوان یک کشور دارای اکثریت سنی می تواند اتخاذ کند که در واقع مشی دینی آن معتدل تر شده و از حمایت های بی دریغ از گروه های تندرو برای سرکوب سایر گروه های دینی و مذهبی دست بردارد؟

اگر "باید" ما را قبول کند، مشخص است که رویکرد عربستان باید در افراط گرایی که قبلا بوده، تغییر جهت پیدا کند. اما به نظر می رسد بخشی از اینها معتدل شده اند. من شنیده ام زیاد به حرف آخوندهای متعصب نیستند. حتی شنیده شده که علمای تندرو را بازداشت می کنند البته من این طور شنیده ام و خیلی موثق نیست ولی انتظار این است که با توجه به خطراتی که متوجه جهان اسلام شده است  اینکه اینها تولیت حرمین شریفین را دارند و خودشان می گویند که خادمین حرمین شرفین هستند لذا باید رویکرد جدیدی را در بحث اعتدال و بازگشت به امت وسط اختیار کنند اما ما با این امکانات، نه زیاد دسترسی داریم و نه انتظار زیادی در این خصوص وجود دارد و وضعیت زمان ایجاب می کند که خودشان فکر کنند و به خصوص با ریاست جدید ملک سلمان یک اعتدال و میانه روی بیشتری را در این خصوص پیشه کنند.

شفقنا-  چه اندازه درباره تغییر سیاست های بلند مدت در عربستان خوشبین هستید؟

اینکه این تغییرات به زودی در حال پیشرفت و رشد هست، نمی دانم اما خطراتی که در جهان اسلام وجود دارد این طور ایجاب می کند که این افراد اگر هوش و حواس و فکری داشته باشند خود را معتدل و اصلاح کنند.

شفقنا- آیا تلاشی از طرف علمای اهل سنت ایران به منظور برقراری گفتمان و گفت وگویی با علمای وهابی در عربستان شده است؟ اینکه با برقراری گفتمان هایی در واقع مواضع آنها تا اندازه ای تعدیل شود.

تا جایی که اطلاع دارم بله. اما همان طور که می دانید برقراری این گفتمان ها به تنهایی امکان پذیر نیست. مسافرت های ما به عربستان با روادیدهای قانونی، امکان پذیر خواهد بود. زمانی بود که وهابی های عربستان فتوای کفری علیه شیعه داده بودند که تعدادی علمای اهل سنت ایران را اعزام کردند و آنها با ملک فهد یا ملک عبدالله صحبت کردند که ما همه در کنار هم زندگی می کنیم و فکر کنم فتوای خود را پس گرفتند. این گونه حرکات اگر توام با همکاری مسولان حکومتی پیش بیاید؛ از علمای اهل سنت و حتی علمای اهل شیعه به عربستان بروند و گفتمانی بین علمای اهل سنت این کشور انجام شود، خیلی موثر است.

شفقنا- علمای اهل سنت ایران بیشترین مراودات خود با علمای اهل سنت دیگر کشورها را با چه کسانی دارند؟

اطلاع خاصی در این زمینه ندارم. اما به بحث قبلی اشاره کنم. در مقطعی بوده است که از کتاب های چاپ شده مثلا سعید ابوالحسن ندوی در یک کتابش از مقالات و نامه هایی که از راه پند و نصحیت و دعوت به اعتدال و تغییر روش ها و افکار به آل سعود نوشته خیلی موثر بوده است.

شفقنا- نظر شما درباره گروهک داعش چیست؟ به نظر جنابعالی چنین گروه های افراطی که دست به اعمال خشونت آمیز علیه پیروان دیگر مذاهب و ادیان در کشورهای اسلامی و به نام اسلام می زنند در آینده ای نزدیک از بین رفتنی هستند؟ یا اینکه در دنیای اسلام تحت شرایطی همچنان باید شاهد ظهور و بروز گروه های افراطی باشیم؟

دور از ذهن هم نیست که اگر کسی جلوی اینها نایستد، افشاگری نشوند و ماهیت این ها برای مردم دنیا افشا نشود افراد بی اطلاع به خصوص قشر جوان ممکن است در دام اینها بیافتند یا به شکل دیگری تشکل پیدا کنند. بعید نیست؛ اما ما امیدواریم با افشاگری ها و برملا شدن حقایق به زودی به سوی اضمحلال کشانده شوند.