صالحي: طرف مقابل هيچ گزينه اي جز تعامل با ايران ندارد

سازمان انرژي اتمي ايران اگرچه يکي از مهمترين و تخصصي ترين سازمان هاي کشور محسوب مي شود و به ويژه در سالهاي اخير همراه با مذاکرات بر سر پرونده هسته اي جمهوري اسلامي نام و کار و يادش هم به ميان مردم عادي آمده ، اما هيچ گاه به اندازه اين يک ماه اخير اثرگذار و خبر ساز نبوده است زيرا در اين روزها علي اکبر صالحي که سابقه اي سنگين از فعاليت هاي ديپلماسي و هسته اي را پشت سر خود مي بيند به پاي ثابت مذاکرات ايران و 1+5 تبديل و حتي باعث به ميان کشيده شدن پاي وزير انرژي آمريکا به ميز مذاکرات نيز شده است .اين روزها ديگر همه مي دانند که در بالاترين سطح گفتگوهاي ايران و آمريکا در مورد پرونده هسته اي، بايد يک صندلي براي صالحي نيز آماده شود .

به طور منطقي از پيگيري فناوري هسته اي دفاع و تاکيد مي کند:« اگر چه دستيابي به فنّاوري هسته اي به بخشي از غرور ملّي ايرانيان تبديل شده است، امّا نبايد چنين تصوّر شود که بدون توجّه به الگوي هزينه- فايده و بدون توجّه به مصالح کلان ملّي، مي توان به حرکت در اين زمينه ادامه داد».

 رئيس 65 ساله سازمان انرژي اتمي کشورمان همچنان خوشرو و بي تکلف قرار مصاحبه با خراسان را براي ويژه نامه نوروزي 94 که پرونده اصلي آن پيشرفت هاي هسته اي جمهوري اسلامي است را پذيرفت اما مصاحبه ما در حالي انجام شد که صالحي به شدت درگير جلسات فشرده و ويژه با مسئولان عالي و ارشد نظام، يک روز قبل از سفر وي به سوئيس بودو که با سعه صدر و اخلاق حسنه اي که از سکاندار صنعت هسته اي کشورمان سراغ داشتيم بازهم وعده خود با خراسان را عمل کرد و پاسخگوي سوالات ما شد هرچند شايد همين مذاکرات و حساسيت آن باعث شد تا صالحي به برخي سوالات ما پاسخ هايي کلي بدهد .

از شما به عنوان رئيس سازمان انرژي اتمي انتظاري بيش از اين نمي رود که از فوايد پيگيري فناوري هسته اي دفاع کنيد اما به طور مشخص آنچه مورد سوال بنده است جداي از فوايد و کارکرد هاي فني اين فناوري ، نقش و کارکردي است که پيگيري اين فناوري و توسعه آن و همچنين ايستادگي بر برخورداري از اين حق در فضاي بين المللي در طي سال هاي گذشته نوعي هويت و قدرت براي ايران تعريف کرده است . به عبارتي وقتي شما با گفتمان يا يک عملکرد و روش ، هنجارهاي مرسوم و موجود را فارغ از درستي و غلطي اين هنجار ها به چالش کشيده و تعريف جديدي ارائه مي دهيد -همانطور که ايران با ايستادگي و تکيه بر توان خود اين راه را پيمود- نوعي جايگاه جديد براي خودتان تعريف کرده ايد آيا اين تحليل را قبول داريد ؟

انقلاب شکوهمند اسلامي در مقام يک نهضت فرهنگي، بر مبناي ايستادگي و پايداري در برابر قدرت هاي سلطه جو به وجود آمده و به لطف خداوند تداوم يافته است. البته نمي توان تلاش در حوزه علوم و فنون گوناگون از جمله فنّاوري هسته اي را به زورآزمايي در برابر قدرت ها تقليل داد. يکي از اهداف ملّت بزرگ ايران در انقلاب اسلامي ممانعت از نابودي منابع حياتي کشور، پاسداري از منافع ملّي و حراست از سرمايه هاي متعلق به نسل هاي آينده است. نظام مقدّس جمهـوري اسلامي ايران با توجّـه به ماهيّت مردمي خود، حفظ منافـع کلان ملّـي را در اولـويت برنامه هاي بلند مدّت خود قرار داده است.

 اگر چه دستيابي به فنّاوري هسته اي به بخشي از غرور ملّي ايرانيان تبديل شده است، امّا نبايد چنين تصوّر شود که بدون توجّه به الگوي هزينه- فايده و بدون توجّه به مصالح کلان ملّي، مي توان به حرکت در اين زمينه ادامه داد. امروزه ديگر بر همگان آشکار شده است که با توجّه به پايان پذير بودن منابع فسيلي و نياز روزافزون جوامع انساني به منابع جديد انرژي نمي توان از مزاياي فنّاوري هاي نوين، از جمله فنّاوري هسته اي چشم پوشيد.

بر اساس اسناد سازمان هاي علمي و تخصّصي معتبر در سطح جهاني و نيز بر پايه اسناد علمي آژانس، علوم و فنون هسته اي محل تلاقي علوم و فنون نوين است. پس از استقرار نظام مقدّس جمهوري اسلامي ايران متأسفانه کشورهاي غربي با اِعمال استاندارد دوگانه اعلام کردند که ايران نيازمند برخورداري از فنّاوري هسته اي نيست، امّا نظام اسلامي بر مبناي حقوق مسلّم کشورمان در چارچوب ميثاق هاي بين المللي و بر پايه قوانين آژانس بين المللي انرژي اتمي و با التزام عملي به معاهده منع گسترش تسليحات اتمي (NPT) دستيابي به انرژي هسته اي را در دستورکار قرار داد.

البته خيلي ها معتقدند ما هزينه هاي بسياري به ويژه در حوزه اقتصادي در اين زمينه پرداخت کرده ايم که به سود اين مسئله نمي ارزد .پاسخ شما چيست؟

در پاسخ به سؤال قبلي به ضرورت توجّه به الگوي هزينه- فايده اشاره کردم، امّا بايد به همۀ ابعاد و زواياي موضوع عنايت داشت. شايان ذکر است که پيش از پيروزي انقلاب شکوهمند اسلامي، موضوع بهـره برداري از انرژي هسته اي از سوي کشورمان توسط کارشناسان مؤسسه پژوهشي استـنفـورد (SRI) در دستور کار قرار گرفت و پس از بررسي ابعاد و زواياي مختلف آن، توصيه شد تا نسبت به تأمين برق هستـه اي تا حدّ 20هـزار مگـاوات اقدام شود. بر اين اساس پروژه هاي متعددي از جمله ساخت دو راکتور اتمي در ساختگاه بوشهر و دارخوين، ساخت تأسيسات مربوط به غني سازي در اصفهان و چند پروژه ديگر با حمايت ايالات متحده آمريکا، فرانسه، آلمان و برخي کشورهاي ديگر آغاز شد.

امّا، پس از پيروزي نهضت اسلامي تقريباً تمام اين فعاليّت ها در محاق تعليق و تعطيل قـرار گرفـت. ناگفته پيداست که اين تغيير رويکرد قدرتهاي جهاني به دليل ماهيّت فنّي و تخصصي موضوع رخ نداده است. آنها همواره در پيِ تضعيف مباني حاکميّت ملّي و تضعيف اقتدار نظام بوده اند و همواره موضوعي را براي نيل به مقصود خود مستمسک قرار داده اند. چگونه است که تا پيش از انقلاب اسلامي، آنها به نياز ايران به فنّاوري هسته اي اذعان نموده و با حکومت استبـدادي سابق همه گونه همـکاري مي کردند امّا طي يک دهـه گذشته بنگاه هاي خبرپراکني و تبليغاتي آنها به تشريح زيان هاي انرژي هسته اي به ويژه براي ايران پرداختند. مشخص است که دليل اين يک بام و دو هوا چيست و هر ناظري که از اندک هوش سياسي برخوردار باشد، مي تواند به علّت اصلي اين تغيير رويکرد پي ببرد.

يکي از فوايد اين دور از مذاکرات هسته اي ورود به موضوعات فني و ريز بود که شايد براي اولين بار اين امکان را فراهم کرد که تمام دغدغه هاي طرف مقابل درباره راه هاي رسيدن به بمب مطرح شود و متقابلا راهکار هاي جلوگيري از رسيدن ايران به بمب در عين استفاده از فناوري هسته اي نيز مطرح و به نوعي جمع بندي برسد. به عبارتي شايد الان بشود گفت اين دستاورد فني مذاکرات با پيشنهادهايي که ايران و همچنين در مذاکرات ارائه شد نشان داده است که مي شود راه رسيدن به بمب را بست و امکان برخورداري از فناوري صلح آميز را هم داشت و اکنون فقط اراده سياسي طرفين است که بايد کار راتمام کند .نظر شما در اين مورد چيست ؟

نخست مايلم به اين نکته اشاره کنم که موضع شرع مقدّس اسلام در باب سلاح هاي کشتار جمعي از جمله سلاح هسته اي مشخص است. در دوره دفاع مقدّس هنگامي که صـدام جنايتـکار استفاده از سلاح هاي کشتار جمعي دست زد، صداهايي در جامعه بلند شد که خواستار مقابله به مثل در برابر اقدامات دژخيمان بعثي بود. امّا حضرت امام (ره) بنابر تعاليم متقن ديني چنين اقدامي را حرام دانستند. امروز نيز فرزند خلف ايشان که پرچمدار تفکّر ناب اسلامي در جهان امروز هستند، با صدور فتوايي تاريخي توليد ، انباشت و به کارگيري سلاح هسته اي را مغاير با موازين شرع و حقوق اسلامي اعلام نمودند. پس تکليف ما در ارتباط با مباحث تسليحات کشتار جمعي مشخص است.

امّا يکي از مشکلات موجود در رسيدن به تفاهم با دولتهاي غربي از تفاوت دو طرف در جهانبيني و نوع نگاه به عرصۀ سياست نشأت مي گيرد. ما بر اساس اصول خود زندگي مي کنيم و خطوط قرمز ما به ويژه در حوزۀ مسائل اعتقادي، قابل عبور نيست. امّا براي طرف مقابل زندگي معنا و مفهوم ديگري دارد. تبيين ديدگاه هاي اصولي يک ملّت مسلمان و خداجو براي طرف مقابل با دشواري همراه است. نکته ديگر آنکه اراده سياسي از سوي جمهوري اسلامي ايران وجود داشته و در حال حاضر نيز وجود دارد. همان گونه که رياست محترم جمهوري به درستي بيان فرمودند ما حُسن نيّت و ارادۀ خود را براي دستيابي به تفاهم و توافق اثبات کرده و اکنون نوبت طرف مقابل است که از اين فرصت تاريخي بهره برداري نمايد.

آيا اين اراده سياسي در طرف مقابل ديده مي شود؟

در مجموع مي توان گفت که آنها دريافتند که هيچ گزينه اي جز تعامل با جمهوري اسلامي ايران و احترام به يک ملّت ديرپا و تمدّن ساز براي آنها وجود ندارد. البته برخي جريان هاي تندرو و بي بهره از درايت و فهم سياسي همچنان بر طبل تنش و کشمکش با ايران مي کوبند که راه به جايي نخواهند برد، امّا در يک سطح فراگير مي توان گفت که بسياري در سطح بين المللي به اين حقيقت رسيده اند که بايد در نوع ادبيات و تعامل خود با يک نظام مردمي نيرومند تجديدنظر نمايند. اميدواريم که چنين نگاهي هر روز بيشتر حاکميّت يافته و بي خرداني که از درک هويّت انقلاب اسلامي و ماهيّت مردمي نظام عاجز مانده اند، بيش از پيش به حاشيه رانده شوند.

طي ماه ها و هفته هاي اخير سازمان انرژي اتمي به طور جدي تري در فرآيند مذاکرات هسته اي اعم از ديدار و گفت وگو با مقامات آژانس و همين طور حضور در مذاکرات دوجانبه با وزير انرژي آمريکا و اعضاي 1+5 حضور داشته است به طور مشخص با توجه به سوال قبلي تا چه حد ورود مذاکرات به اين ابعاد فني را مي توان نشانه اي از اراده جدي طرف مقابل براي حل وفصل مسائل تلقي کرد؟

همانگونه که اطلاع داريد موضوع هسته اي کشورمان داراي ابعاد فنّي، حقوقي و سياسي است. حل مسائل فنّي مي تواند زمينه ساز دستيابي سريعتر به تفاهم سياسي شود. اگرچه سازمان انرژي اتمي ايران همواره در حوزۀ فنّي يار و مددکار مذاکره کنندگان کشورمان بوده و اين مسئله جديدي نيست، امّا براي پايان دادن به بهانه جوييي ها و القاء شبهات، مقرّر شد تا با ترکيب و ترتيب کامل تري در مذاکرات حضور يابيم.

شما سفرهايي نيز در ماه هاي گذشته به روسيه داشتيد و تفاهم نامه اي با طرف روسي براي احداث چند نيروگاه و توليد مشترک سوخت در ايران امضا کرديد به طور مشخص چشم انداز همکاري ايران با روسيه در اين بخش چه مسيري را طي ميکند؟

ما همواره در پي گسترش و تعميق روابط با دولت فدراسيون روسيه بوده ايم و روند همکاري ها همواره رو به رشد بوده است. ما با همراهي طرف روسي توانستيم نيروگاه اتمي بوشهر را به سرانجام برسانيم. امضاي قرارداد احداث دو واحد نيروگاهي جديد در حقيقت بيانگر آغاز فصل جديدي از تعاملات و همکاري هاي دوجانبه بر اساس مصالح و منافع مشترک است.

شما بعد از اولين حضور تان در دور جديد مذاکرات در ژنو اشاره کرديد که برخي بن بست هاي موجود در مذاکرات مرور شد و نتايج خوبي گرفتيد آيا اين نگراني ها ساختگي بودند يا ... اگر امکان دارد در اين زمينه توضيحاتي ارائه کنيد؟

اصولاً نگراني هاي موجود پيرامون برنامۀ صلح آميز اتمي ايران برخـاسته از عدم درک واقعيت هاي موجود و تلقي نادرست از ساز و کار تصميم سازي در نظام اسلامي بر اساس مباني الهي است. پيش از اين به اين نکته اشاره کردم که تفاوت در جهان بيني و طرز نگاه به سياست و مديريّت جامعه، کار را براي تبيين ديدگاههاي ما براي طرف مقابل دشوار مي کند. امّا در مجموع بايد گفت که به تعبير يکي از پژوهشگران غربي که از نگاهي منصـفانه و به دور از غرض ورزي برخوردار است و اين نگراني ها و اين بحران، يک بحران ساختگي و توهّم آلود است.

خوشبختانه اکنون مجالي فراهم آمده است تا با رويکردي جديد نسبت به تبيين وتشريح موازين نظام اقدام شود. تمام هدف ما آن است که ضمن حراست از حقوق قانوني و مسلّم ملّت ايران در بهـره برداري از فنّاوري صلـح آميز هستـه اي تحريم هاي ظالمانه و غيرقانوني را مرتفع نماييم. به بيان ديگر ما براي حضور عزّتمندانه در عرصۀ منطقه اي و جهاني، مصمّم هستيم تا ضمن پافشاري بر اصول مباني اسلامي و انقلابي در مسير تعامل سازنده با جهان گام برداريم.

يکي از الزامات حرکت در اين مسير رفع موانع موجود در مسير تعاملات بين المللي از جمله در حوزۀ هسته اي مي باشد. اميدوارم طرف مقابل از فرصت ايجاد شده براي تنظيم درست تعاملات خود با ايران اسلامي و اصلاح نگرش ها و روش ها با حکمت و درايت استفاده نماييم.

فرصتي که نظام و ملّت ايران براي آنها ايجاد نموده است، بايد مغتنم تلقّي شود چرا که همواره شرايط براي رفع پارهاي مشکلات به يکسان فراهم نمي شود. به هر روي ما بر اساس رهنمودها و ارشادات مقام معظم رهبري و تدابير رياست محترم جمهوري به حرکت در اين مسير ادامه خواهيم داد و نتيجه هر چه باشد، پيروزي با ملّت ايران است.