پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : در پاسخ به این پرسش که آیا واقعا موزه‌ها در ایران خلوت هستند، گفته شد: گاهی اوقات تعداد بازدیدکنندگان موزه‌ها در ایران به مرز خطر و تهدید نزدیک می‌شود.
به گزارش ایسنا، رسانه ملی بالاخره به موزه و اهمیت میراث فرهنگی در کشور توجه کرد و شبکه خبر شامگاه پنج‌شنبه 31 اردیبهشت‌ماه در برنامه گفت‌وگوی «شهر فرنگ» به مناسبت 28 اردیبهشت؛ روز جهانی موزه به بررسی وضعیت موزه‌های ایران و استقبال مردم از این فضاهای فرهنگی در سطح کشور پرداخت.
در این برنامه محمدرضا کارگر، مدیر اداره کل موزه‌ها، و رضا دبیری‌نژاد، کارشناس موزه‌داری، به این پرسش که «آیا واقعا موزه‌ها در ایران خلوت هستند؟» و «آیا موزه‌های ایران از حضور گردشگران داخلی خالی است و به جز گردشگران خارجی کسی به موزه نمی‌رود؟» پاسخ دادند.
کارگر در این زمینه اظهار کرد: شاید زمانی وضعیت موزه‌ها به این شکل بود. از آن به بعد یک باور در ذهن مردم شکل گرفته که موزه‌ها خلوت هستند اما خوشبختانه در حال حاضر یک گفتمان خوب بین مردم و موزه‌ها آغاز شده و مردم در این گفتمان فعال‌اند به گونه‌ای که گاهی اوقات تعداد بازدیدکنندگان موزه‌ها به مرز خطر و تهدید نزدیک می‌شود.
او با اشاره به ثبت ورودی 8000 نفر گردشگر به کاخ گلستان در یک روز در ایام نوروز اظهار کرد: احتمال می‌دهیم در آن زمان آسیب‌هایی نیز به این مجموعه جهانی وارد شده باشد به همین دلیل برای جلوگیری از هر اتفاق دیگری در ایام خاص برنامه‌ریزی می‌کنیم تا مخاطبان را نوبت‌دهی کنیم. اما معتقدم در مجموع ضرب‌آهنگی که ما داریم برای افزایش مخاطبان خوب است.
دبیری‌نژاد نیز در این زمینه با تأکید بر اینکه نباید همه موزه‌ها را کنار یکدیگر بگذاریم چون شاخص‌ها و معیارهای موزه‌ها با یکدیگر متفاوت است، اظهار کرد: در سال‌های اخیر دچار یک تصور اشتباه شده‌ایم؛ یعنی موزه‌ها را فقط منوط به تعداد بازدیدکنندگان کرده‌ایم. اتفاقی که موزه‌ها را به عنوان یک پدیده تفرجگاهی نشان می‌دهد.
وی افزود: ما به سمتی رفته‌ایم که موزه‌ها را ساده‌انگاری کرده‌ایم. در واقع در برخی مکان‌ها، فضاهایی به نام موزه و به صورت قارچ شکل گرفته‌اند که حتی معیارهای یک موزه را ندارند. با این وجود به میزان افزایش فضاهایی که آن‌ها را موزه می‌نامیم خدمات مناسب به گردشگران‌مان نمی‌دهیم.
این کارشناس موزه‌داری، موزه‌ها را پدیده‌های فرهنگی، علمی و اجتماعی دانست که تأثیر زیادی در فرهنگ‌پذیری میان مردم دارند.
کارگر، مدیر اداره کل موزه‌ها، نیز در تکمیل صحبت‌های دبیری‌نژاد گفت: برخی افراد در دنیا معتقدند موزه برای طبقه اشرافی است. شاید در گذشته این گونه بوده است یا با توجه به هنرهای خاصی که در برخی از موزه‌ها وجود دارد این قضیه را شامل شود، اما واقعا این گونه نیست.
او افزود: در حال حاضر مخاطبان اصلی موزه‌ها بیشتر قشرهای دانش‌آموز و دانشجو هستند و امروز معیار موفقیت موزه‌ها تعداد مخاطبانش نیست. امروز باید در عرصه‌های مختلف و براساس نیاز جامعه موثر باشند.
کارگر تأکید کرد: اگر یک جامعه دچار بی‌هویتی است به وحدت ملی و امید نیاز دارد و اینکه باور کند می‌تواند هر اتفاقی را ایجاد کرده و تأثیرگذار باشد.
مدیر اداره کل موزه‌ها در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان مواجهه عظیم حضور گردشگران در زمانی مانند تعطیلات نوروز را تأثیرگذار دانست آن هم در شرایطی که برخی از موزه‌ها بیش از نیمی از بازدیدکنندگان‌شان را در 15 روز تعطیلات نوروز دارند و به این فضاها مانند پارک نگاه می‌کنند، اظهار کرد: امسال میزان ورود گردشگران به کشور نسبت به سال‌های گذشته کمتر بود اما آمار بازدید گردشگران از موزه‌ها افزایش داشت. ما این قضیه را به فال نیک می‌گیریم.
او با اشاره به آمار افزایش ورودی موزه‌های تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که با افزایش 10 تا 30 درصدی همراه بوده است، افزود: اینکه چقدر توانستیم حضور مخاطبان را مغتنم بشماریم بحث دیگری است. شاید برنامه‌ریزی زیادی نکردیم و این میزان ورودی را جدی نگرفتیم اما در جامعه احساسی ایجاد شده که باید به موزه رفت و مردم بخشی از اوقات فراغت خود را در این مکان‌ها پر کنند.
دبیری‌نژاد نیز در تکمیل صحبت‌های کارگر با اشاره به وجود موزه‌های ناقص‌الخلقه در سطح کشور که حتی ظرفیت‌های حداقلی را هم ندارند، گفت: بازدید از این گونه فضاها را نمی‌توان جزو بازدیدهای موزه‌ای در نظر گرفت بلکه بیشتر شبیه رفتن به یک فضای سبز است چون در این فضاها نه راهنمایی وجود دارد و نه رویدادسازی و جریان‌سازی برای مردم.
مدیر اداره کل موزه‌ها با اشاره به نگرانی والدین برای فرزندانشان که همیشه مراقب هستند پای فرزندانشان به برخی از مکان‌ها باز نشود، افزود: در کنار این نگرانی‌ها باید کمک کنیم پای فرزاندانمان به مسجد، کتابخانه یا موزه باز شود. در نوروز بسیاری از افراد را دیدم که وقتی از یک مجموعه نوروزی دیدن می‌کردند با موضوعات جدیدی مواجه و برای دیدن دیگر موزه‌های کشور هم علاقه‌مند می‌شدند. به همین دلیل معتقدم همیشه بازدید از موزه‌ها به هر شکلی خالی از فایده نیست.
وی تأکید کرد: امروز در گفتمان‌های درون جامعه این نیاز احساس می‌شود که ورود به گذشته و شناخت تاریخ و تمدن و موضوع هنر در حال تبدیل شدن به گفتمان‌های خانوادگی است.
دبیری‌نژاد رشد قارچ‌گونه برخی موزه‌ها در سطح کشور را به شیر بی یال و کوپال تشبیه کرد و گفت: یکی از نخستین شاخصه‌های موزه موسسه بودن است. این در حالی است که بسیاری از موزه‌ها حتی در حد یک مدرسه که مدیر و ناظم هم داشته باشند، نیستند. آن‌ها فقط فضای موزه‌ای را به چهار نگهبان بسنده می‌کنند و فکر می‌کنند در این شرایط موزه به راحتی ایجاد می‌شود.
این کارشناس موزه‌داری با تأکید بر اینکه در سطح کشور موزه‌هایی داریم که برای سه سال ایجاد می‌شوند، افزود: این در حالی است که موزه باید به طور دائمی ایجاد شود. اینجاست که فاجعه شکل می‌گیرد چون حداقل‌ها هم کوچک می‌شوند.
وی ادامه داد: حتی بزرگترین موزه‌ها هم گاهی اوقات با معیار درآمدزایی فعالیت می‌کنند. این در حالی است که نباید موزه‌ها را به هر قیمتی ایجاد کنیم.
به گزارش ایسنا، مدیر اداره کل موزه‌ها نیز در این زمینه اظهار کرد: هر چیزی که ایجاد می‌شود به دنبال یک نیاز است. ایجاد مدرسه یا زمین ورزش توسط مدیریت شهری به خاطر احساس نیاز مردم است. زمانی من نطق پیش از دستور نمایندگان کمیسیون فرهنگی مجلس را گوش می‌کردم. متأسفانه آن‌ها در صحبت‌هایشان حتی یک بار اعلام نمی‌کردند که شهرشان به موزه نیاز دارد. این یعنی در سطح شهر این نیاز را احساس نمی‌کردند، اتفاقی که بسیار ناگوار است. اگر ما پاسخ درستی به تقاضا ندهیم ممکن است جواب معکوس بدهد و حتی مردم را از این فضاهای فرهنگی به خصوص موزه‌ها دور کند.
وی تأکید کرد: در بسیاری از مواقع ما در مقابل درخواست و توقع مردم کاستی‌هایی داریم و نمی‌توانیم پا به پای آن‌ها جلو برویم.
او سپس با بیان اینکه یک خبر خوشحال‌کننده برای مردم دارد، اظهار کرد: موزه‌هایی که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایجاد می‌کند یا با حمایت برخی موسسات و نهادها ایجاد می‌شوند از این به بعد استانداردها را رعایت می‌کنند. امروز استفاده از تکنولوژی در معرفی موزه‌ها در بورس است. هر چند هنوز فاصله زیادی با آن چه که یک موزه باید باشد داریم.
دبیری‌نژاد، کارشناس موزه‌داری نیز موزه را یک پدیده چندوجهی دانست و تأکید کرد: صرف تکیه کردن به یک وجه باعث پایین‌آمدن سطح توقع مردم از موزه‌ها می‌شود. معتقدم لذت بردن یکی از توقعات ما از موزه‌هاست. اما آیا به همین میزان روی وجه‌های دیگر هم تأکید داریم؟
او آمار موزه‌های ناقص‌الخلقه در سطح کشور را بیشتر از موزه‌هایی دانست که ساختار کلی موزه را دارند و گفت: معتقدم فقط 20 درصد موزه‌ها این ساختار را دارا هستند چون یک تعریف ملی از موزه نداریم بنابراین رقم دقیقی نیز از وجود موزه‌های باساختار و استانداردهای درست نداریم چون برخی از موزه‌های کنونی از عوام‌گرایی تبعیت می‌کنند.
مدیر اداره کل موزه‌ها در پایان این گفت‌وگو تأکید کرد: معتقدم استفاده مردم از فضاهای موزه‌ای گاهی اوقات فقط برای گرفتن آرامش و احساس است؛ یعنی آن‌ها زمانی را نیاز دارند که فقط به فضای موزه بروند و هیچ بازدیدی از آثار موزه‌ای نداشته باشند. این نیز یک وجه از حضور موزه‌هاست که باید به آن توجه کرد.
