پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : دکتر محسن جوادي
بومي سازي علوم مي تواند از جهات مختلفي بررسي شود که بايد در هر کدام از اين جهات رويکرد خاصي را دنبال کنيم. وقتي مي گوييم بايد علوم انساني را بومي کنيم، منظور اين است که اهداف و انتظاراتي را که از علوم انساني داريم، با نيازها و دغدغه هاي خود ما متناسب باشد و بومي سازي فقط مختص علوم انساني نيست بلکه مي توان در ساير علوم نيز آن را مطرح کرد.
پس سرمايه گذاري و مديريت علم بايد متناسب با اهداف و نيازهاي ما باشد، زيرا در بومي کردن علوم ممکن است اهداف و نيازهايي که ما داريم متفاوت از کشورهاي ديگر باشد از طرفي ديگر وقتي مي گوييم علوم انساني را بومي کنيم، يعني براي تصميم گيري در مورد علوم و تحقيقات يک ساز و کار اخلاقي و ديني داشته باشيم تا در نتيجه همگرايي لازم ميان علوم انساني و اخلاق، فرهنگ و آموزه هاي ديني به وجود آيد و اين را هم بايد مد نظر قرار داد که بومي سازي يک فرآيند دستوري نيست، بلکه عملي است و تحقق بومي شدن علوم انساني به شرايطي نياز دارد، از جمله اينکه پژوهشگران و محققاني که دغدغه فکري و ديني دارند در علوم انساني تخصص يابند به نحوي که همگرايي مبتني بر اخلاق و فرهنگ و آموزه هاي ديني را مدنظر قرار دهند.
بنابراين مي توان نتيجه گرفت که بومي سازي علوم انساني گاه به معناي در نظر گرفتن اهداف همگرايي و ايجاد انسجام با آن است اما معناي عميق تر بومي سازي به داده ها و دستاوردهاي علوم انساني مربوط است و آنهايي که بومي سازي علوم را مطرح مي کنند معتقدند که علم يک فرآيند پيچيده و ترکيبي است که مي تواند پيش فرض ها، گفتگوها و موارد ديگر را شامل شود و در اين فرآيند گاهي مواقع ممکن است بخصوص در پيش فرض ها وجود داشته باشد که غيربومي باشند و متناسب با اين پيش فرض ها يک ساختاري فراهم شده که علوم انساني غرب را ايجاد کرده است و اين گونه تلقي از علوم انساني وجود دارد، پس وقتي سخن از بومي کردن علوم انساني به ميان مي آيد، بايد بگرديم و در اين پيش فرض ها بازنگري داشته باشيم تا آنچه را که در پيش فرض ها حقيقت نيست ولي در علوم انساني پذيرفته شده است مورد ارزيابي قرار دهيم و آنچه را که حقيقت داشته و بومي هم هست و ما به آن اعتقاد داريم، آن را در فرآيند علم مد نظر قرار دهيم، اما اگر اين گونه باشد که حتي اگر آن اعتقاد بر خلاف واقع باشد، چون بومي است بايد در جريان علم مد نظر باشد، اين خلاف ماهيت علم است، چرا که علم يعني کشف حقيقت و جايي که به دنبال کشف حقيقت هستيم، درست نيست چيزي را که حقيقت ندارد را وارد فرآيند علم کنيم، لذا بومي سازي علوم نبايد با ماهيت علم در چالش و تضاد باشد، بنابراين بومي سازي علوم را مي توان در محورهاي زير بررسي کرد:
1 بومي شدن هدف ها 2 بومي شدن فرآيند خود علم، يعني اينکه در بومي شدن فرآيند علم روش ها و الگوهاي صحيح را اتخاذ نماييم به عنوان مثال ممکن است در علوم انساني کساني بگويند بايد الگوها و روش هاي تجربي را به کار ببريم، يعني اعتقاد دارند الگوي علوم انساني همانند علوم تجربي باشد ولي خيلي ها در اين اعتقاد مناقشه دارند و مي گويند وضعيت علوم انساني متفاوت است. با وجود اين بنده فکر مي کنم بومي سازي علوم انساني يک ضرورت است و اين بومي سازي بايد با اهداف و منسجم و هماهنگ با اعتقادات متناسب باشد زيرا در علوم انساني وجود برخي عناصر معرفتي که ما به صورت پيش فرض آنها را حقيقت مي دانيم، تأثير بسزايي در ساختار و وضعيت علوم انساني از جهت مناسب بودن با اعتقادات ديني ما خواهد داشت.
هر چند ممکن است در ميان علوم انساني پيش فرصت هايي وجود داشته باشند که مفيد نيستند به عنوان مثال مي توان آن را در روان شناسي و جامعه شناسي و... تطبيق داد که بناي آنها به صورت پيش فرض است و پذيرش آن بدين صورت ضرر دارد ولي خواندن آن درست است.
و اما آنچه مهم است، نقش دانشگاه ها در بومي کردن علوم انساني است. دانشگاه ها مي توانند با استفاده از استادان و پژوهشگران حوزوي در بومي سازي علوم انساني نقش بسزايي داشته باشند و با ايجاد ارتباط با مراکز حوزوي نقطه اتکايي در جهت تأثيرگذاري در علوم انساني، يعني زدودن پيش فرض هاي غير ديني و الحادي از فرآيند دانش و از طرفي ديگر ايجاد پيش فرض هايي مبتني بر حقيقت و باورهاي ديني باشند.
