ميزان مطالعه ايرانيان همچنان نااميد كننده

در کشور ما حدود ربع قرن است نمایشگاه بین‌المللی کتاب با رویکردهای مختلف که اغلب مرتبط با حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی و حتی سیاسی بوده‌است، با حضور ناشران داخلی و خارجی و میلیون‌ها بازدیدکننده برپا شده است.

به گزارش «انتخاب»، نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به عنوان مهمترین رویداد فرهنگی، امسال نيز از 14 اردیبهشت ماه خیل عظیمی از قشرهای مختلف مردم را به خود جلب كرده است و در واقع فرصت مناسبی فراهم می کند تا اقشار مردم  برای کتابخوانی تشویق شوند. واضح است که دست اندرکاران و مدیران برگزاری چنین رویداد بزرگ فرهنگی باید در تلاش باشند تا از تبدیل شدن نمایشگاه به فروشگاه کتاب در این مناسبت مهم کاسته و بر جنبه های معرفی و فرهنگی کردن جو عمومی کشور در این مدت برای ترغیب به کتابخوانی تلاش کنند.

بی مناسبت نیست که در این فرصت به وضعیت کتابخوانی و مطالعه در دیگر کشورها پرداخته شود تا مقایسه ای هرچند شتابزده از وضعیت عمومی میزان مطالعه در ایران با دیگر کشورها ارائه گردد.
 براساس یافته های پژوهشی که توسط شورای فرهنگ عمومی و با عنوان وضعیت گذران وقت مردم شهری و روستایی کل ایران در سال ۱۳۹۰ انجام شد، میزان زمان اختصاص داده شده متوسط به مطالعه در میان مردم ایران ۱۲ دقیقه است.

در حالیکه در یک مقایسه آماری با کشوری همانند فنلاند در شمال اروپا، متوسط مطالعه در میان مردم آن ۴۴ دقیقه است. اگرچه آمارها همیشه نمی توانند به صورتی دقیق محاسبات خود را انجام دهند، اما دور از واقعیت هم نیستند.

آمارهای مختلف از کانون های متنوع دست به ارزیابی سرانه مطالعه در کشور زده اند و تقریبا نتایج حاصل از آن ها، حاکی از میزان بسیار اندک سرانه مطالعه در ایران بوده است.

از سوی دیگر انتظاری که از تاثیر نمایشگاه بین المللی کتاب بر این مسئله می رود با واقعیت های موجود در جامعه همخوانی ندارد ، شاید بخش مهمی از آن به این دلیل باشد که اساسا تلقی عمومی از نمایشگاه کتاب در ایران "فروشگاه بزرگ کتاب” است.

به عقیده صاحب نظران بخش فرهنگ و آموزش برای افزایش سرانه مطالعه و استفاده از فرصت برگزاری نمایشگاه ، باید به فکر برنامه‌های جدیدتری برای ترغیب مردم به سوی خواندن کتاب باشیم .

متاسفانه در شرایط موجود نمایشگاه چه در تهران و اغلب شهرهای بزرگ در راستای ترویج کتابخوانی تاثیر چندانی ندارد ، هر ساله مشاهده می شود که بیشتر بازدیدکنندگان از نمایشگاه دانشجویان است و آن هم برای تهیه کتابهای دانشگاهی خود مراجعه می کنند.

و بازهم با کمال تاسف،  برخی از بازدیدکنندگان نمایشگاه نیز برای سپری کردن اوقات فراغت به این مکان فرهنگی مراجعه میکنند. این مورد اخیر نشان میدهد که در برگزاری نمایشگاه ها بویژه نمایشگاه کتاب باید سنجیده تر عمل نموده و اهداف اساسی آن را مکررا مرور و مطالعه کرد.

برای تاثیرگذاری نمایشگاه کتاب بر افزایش سرانه مطالعه باید متولیان فرهنگی متحد شوند و با اقدامات خلاقانه و جاذبه دار، انگیزه کتابخوانی را در جامعه بالا ببرند یعنی نیاز به مطالعه در تک تک افراد ایجاد شود.

اگر احساس نیاز بکنیم تقاضا بالا می رود و با بالا رفتن تقاضا تیراژ کتاب بالا می رود و آن وقت نمایشگاه کتاب نیز در هر نقطه ای برگزار شود ، شاهد خیل عظیمی از دوستداران کتاب خواهیم بود. مشکل اصلی اینجاست که هنوز راه های ترغیب عمومی برای مطالعه کتاب در بین مردم ایران شناسایی نشده است و این نقص فاحش حتی در نمایشگاه کتاب نیز خود نمایی میکند.

گردهم آمدن اهالی نشر و کتاب در قالب یک نمایشگاه باید به وزنه ای تاثیرگذار در عرصه نشر کشور و توسعه کتابخوانی تبدیل شود و قشرهای مختلف جامعه بازدید از مهمترین رویداد فرهنگی را وظیفه خود بدانند.

 نمایشگاه های کتاب در کشور یکی از راههایی است که می‌توان از طریق آن سرانه مطالعه را تغییر داد و کتاب را به سبد کالاهای مورد نیاز خانواده‌های ایرانی وارد کرد.

مشکل اصلی در راستای جلب افکار عمومی به کتاب و کتابخوانی این است که بسیاری از ما کتاب و فرهنگ را مقوله ای حاشیه ای و خارج از دایره ملزومات زندگی روزمره و معیشتی مردم ارزیابی میدانیم. این در حالی است که باید تاکید شود که اگر جنبه های فرهنگی و ارتقای سطح مطالعاتی مردم تبدیل به دغدغه عمومی گردد، ایران با کتاب، پر امید خواهد بود و امید بخشیدن به مردم در زمینه کتاب و کتابخوانی می‌تواند مثمرثمرتر باشد.

عادت به مطالعه در بین افراد جامعه یکی از معیارهای توسعه فرهنگی است. یکی از فاکتورهای اثرگذار بر عادت به مطالعه و حوزه فرهنگ کتابخوانی، امکانات و فرصت‌هایی است که در این راستا در یک جامعه ایجاد شده یا رشد داده می‌شود.
 
نهادینه‌نشدن فرهنگ کتابخوانی، تبلیغات کم و غلط، مشکلات مالی و گرانی کتاب، سرگرمی‌های دیگر، فرهنگ خانوادگی و در بعضی موارد تحصیلات پایین والدین، از موانع توسعه فرهنگ مطالعه بخصوص در قشر جوان به شمار می‌رود.

انتظار بدیهی از همه مسئولان در رده های مختلف بویژه در مسئولیت های فرهنگی ، علمی – آموزشی و اجتماعی این است که با نگاه ویژه به بخش فرهنگ و آموزش علیرغم، وجود مشکلات فراوان، راه را برای ارتقای سطح سواد و آگاهی عمومی از طریق مطالعه و کتابخوانی فراهم کنند.

بدیهی است که در آن صورت جامعه و مردم امیدوارانه‌تر به کتاب و کتابخوانی نگاه کرده و همگان آماده استقبال از رویدادهای فرهنگی و علمی نظیر نمایشگاه های کتاب گردیده و سعی در برخورداری از موهبت های آن خواهند بود.