مخاطرات سپر موشکي ناتو و ضرورت برخورد جدي ايران

موافقت ترکيه با استقرار سپر دفاع موشکي ناتو در اين کشور اين تحليل را که دولتمردان آنکارا در سياست خارجي خود از رويکردي دو پهلو با جهت گيري کسب حداکثري منافع استفاده مي کنند قوت بيشتري بخشيده است. در اين ميان ۲ سوال به طور مشخص درباره نحوه مواجهه با اين رويکرد همسايه غربي ايران پيش مي آيد.

۱ - سپر موشکي ناتو که قرار است بخشي از آن در ترکيه مستقر شود چه مخاطراتي براي ايران خواهد داشت و تهران چه اقدامي در اين باره بايد انجام دهد.

۲ - رويکرد ايران بايد نسبت به سياست خارجي منفعت گرايانه ترکيه چگونه باشد و آيا ترکيه مي تواند شريکي استراتژيک براي ايران محسوب  شود.

طرح سپر دفاع موشکي موسوم به دفاع استراتژيک اوايل دهه ۱۹۸۰ م از سوي رونالد ريگان رئيس جمهور وقت آمريکا تحت عنوان جنگ ستارگان مطرح شد و در ادامه پس از روي کار آمدن جرج بوش در سال ۱۳۸۲ه به عنوان رئيس جمهوري آمريکا، کشورهاي انگليس و دانمارک خواهان مشارکت در اين طرح شدند. اکنون رادارهاي مربوط به اين طرح در بخش هايي از اين ۲ کشور مستقر شده و همچنين قرارداد اجراي اين طرح در کشورهاي چک و لهستان نيز امضا شده است. موضوع استقرار سپر موشکي در ترکيه در بيست و نهمين اجلاس شوراي کار ترکيه و آمريکا در واشنگتن در سال ۲۰۰۹ مطرح شد بر اين اساس ترکيه نقش مهمي در سپر دفاع موشکي خواهد داشت. پس از مخالفت هاي جدي روسيه با طرح سپر موشکي آمريکا، واشنگتن ترجيح داد اين پروژه را با عنوان سپر موشکي ناتو دنبال کند که در همين راستا در نشست سال ۲۰۱۰ سران ناتو در ليسبون مذاکراتي با روسيه براي مشارکت در اين سپر موشکي صورت گرفت که به گفته ۲ طرف موفقيت آميز بود. براساس اين طرح که ۴ مرحله دارد تا پايان سال ۲۰۱۱ ناو موشک انداز «مونتري» به سواحل اروپايي اعزام مي شود. علاوه بر اين تا پايان سال ۲۰۱۱ ايستگاه راداري زميني متحرک در جنوب اروپا مستقر خواهد شد که به نظر مي رسد ترکيه براي اين منظور در نظر گرفته شده است. در مرحله دوم طرح رادارهاي مدرن و تکميل شده و سامانه هاي موشکي در شرق اروپا (روماني) مستقر مي شود. در مرحله سوم پايگاه هاي سامانه هاي سپر موشکي در لهستان مستقر مي شود و در مرحله نهايي که تا پايان سال ۲۰۲۰ طول مي کشد سامانه هاي ضدموشکي که قادر به رهگيري موشک هاي با برد متوسط و موشک هاي بالستيکي هستند در اروپا مستقر خواهد شد. در قالب مرحله اول اين طرح قرار است سيستم راداري AN/TPY-2 تا پايان سال جاري در ترکيه مستقر شود اين سيستم که از سوي يک مرکز نظامي در آلمان هدايت و کنترل مي شود قادر به شناسايي اشيايي به بزرگي يک توپ فوتبال از مسافت ۴۷۰۰ کيلومتري است که شايد اين مسئله جد ي ترين مخاطره سپر موشکي ناتو براي ايران باشد چرا که اين رادارها امکان گسترده اي را براي ناتو و به ويژه آمريکا فراهم خواهد کرد تا به کسب اطلاعات جاسوسي دقيق و جزئي از ايران بپردازند اطلاعاتي که به واسطه آمريکا در اختيار متحد استراتژيکش يعني اسرائيل نيز قرار خواهد گرفت.

اکنون سوال اين است که ايران چه رويکردي نسبت به اين مسئله و به ويژه درباره ترکيه به عنوان ميزبان بخشي از اين سپر موشکي بايد در پيش بگيرد. براساس قانون اساسي ترکيه اين کشور به عنوان عضوي از ناتو امنيت ملي و نظامي خود را در قالب ناتو تعريف مي کند و سرباز ترکيه سرباز ناتو نيز به شمار مي رود و بر همين اساس برخي معتقدند ترکيه گريزي از پذيرش اين بخش از سامانه موشکي ناتو نداشته است اما آن چه بايد به طور جدي مورد توجه دستگاه ديپلماسي کشور قرار گيرد مانورهاي فريبنده آنکارا در اين خصوص است حذف ايران از سند ملي ترکيه به عنوان عامل تهديد کننده در آستانه مذاکرات با ناتو براي استقرار سپر موشکي، مشروط کردن موافقت خود براي پذيرش اين سامانه به نام نبردن از ايران به عنوان هدف اين سپر و همچنين تعهد ناتو به ارائه نکردن اطلاعات راداري اين سپر موشکي به کشورهاي ديگر به ويژه اسرائيل هر چند ممکن است در ظاهر جلوه اي مثبت از عملکرد ترکيه در اين زمينه به نمايش بگذارد اما عملا هيچ محدوديتي بر کارکرد و منافع اين رادارها براي متحدان غربي ترکيه ايجاد نخواهد کرد. مسئله اي که به خوبي نشان دهنده ماهيت واقعي سياست خارجي ترکيه است و بايد در نگاه استراتژيک ايران به ترکيه لحاظ شود زيرا ترکيه به رغم آن که در سال هاي اخير در نگرش سياست خارجي خودش بحث نگاه به شرق را مطرح کرده است اما در تدوين منافعش و راهبردهاي بلندمدت خود نگاهي مبتني بر تعريف غرب دارد. گشايش حساب خاص با عدم درک پيوندهاي استراتژيک و اهداف کشورها و منافعي که آنان براي خود تعريف کرده اند مي تواند در عرصه سياست خارجي خسران و هزينه هاي جبران ناپذيري به همراه داشته باشد. ترکيه دوره اردوغان به جاي اين که سياست گدايي کردن منافع از اروپا را دنبال کند در پي آن است تا با استحکام بنيان هاي اقتصادي خود با همسايگان با کارت قدرت و توان اقتصادي به سراغ اتحاديه اروپا برود امري که تا حد زيادي دولتمردان آنکارا در اجراي آن موفق بوده اند .ترکيه در حال حاضر به لحاظ اقتصادي از بسياري از کشورهاي اتحاديه اروپا قوي تر است. ترکيه اکنون جزو ۲۰ اقتصاد برتر جهان است و با شتاب فوق العاده اي که در زمينه صادرات خود داشته لقب چين اروپا را به خود اختصاص داده است.

البته همين نقطه قوت مي تواند نقطه ضعف و پاشنه آشيل اين کشور نيز باشد. ترکيه اکنون ۹۰ درصد انرژي خود را از خارج وارد مي کند که در اين ميان شايد کارت اصلي شريان انرژي ترکيه در دست ايران است. بازارايران نيز براي ترکيه حائز اهميت است که مي تواند براي فشار برطرف ترک به منظور تعديل سياست هايش در قبال ايران موثر باشد. ايران و ترکيه منافع مشترک ديگري نيز دارند. منافع ۲ کشور در خصوص عراق و همچنين هم مرز بودن مناطق کردنشين اين کشور با ايران و ترکيه و ... نيز نشان مي دهد که تهران همان گونه که اکنون تا حد زيادي خواسته يا ناخواسته تسهيل کننده سياست خارجي ترکيه بوده مي تواند موانعي در برابر سياست «Zeroproblem» يا «تنش صفر» اين کشور - که البته آنکارا درباره سوريه و ايران نشان داده که چندان بدان پايبند نبوده است - ايجاد کند.

با توجه به مخاطرات سپر موشکي ناتو براي ايران، تهران بايد هما ن گونه که در قبال اخبار احتمال نصب اين رادار در پايگاه «قبله» در جمهوري آذربايجان واکنش جدي نشان داد که تا حدود زيادي نتيجه بخش بود در مقابل طرف ترک نيز به طور جدي وارد عمل شود. جديتي که مي تواند تلفيقي از موضع گيري هاي ديپلماتيک و استفاده از اهرم هاي اقتصادي و منطقه اي را به همراه داشته باشد و از آن جا که يکي از اهداف  اين طرح محدود کردن روسيه مي باشد اين مسئله نيز مي تواند فرصتي براي ايران به منظور يارگيري عليه اين طرح به شمار آيد.