arrow-right-square Created with Sketch Beta.
کد خبر: ۳۹۹۰۸۲
تاریخ انتشار: ۵۰ : ۱۸ - ۲۳ اسفند ۱۳۹۶

طرح مشترک اندیشکده­‌های اروپایی و آمریکایی برای تقویت انسجام فراآتلانتیکی در قبال برجام

*عزیزالله حاتم زاده
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :

طرح مشترک اندیشکده­های اروپایی و آمریکایی برای تقویت انسجام فراآتلانتیکی در قبال برجام

از زمان روی کار آمدن ترامپ، روابط فراآتلانتیکی با چالش­های زیادی مواجه شده است که تا کنون سابقه نداشته است. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا اساس و مبنای این روابط را زیر سوال برده و برخلاف روسای جمهور قبلی آمریکا اهمیت چندانی برای متحدان اروپایی خود قائل نیست. متوقف کردن مذاکرات مربوط به توافقنامه جامع تجارت و سرمایه­گذاری فرآتلانتیکی (TTIP)، تهدید اروپایی­ها به عمل نکردن آمریکا به تعهدات خود در قالب ناتو در صورت نپرداختن سهم بیشتر از هزینه­های دفاعی، خروج از موافقتنامه آب و هوایی پاریس و وضع تعرفه­های تجاری بر کالاهای وارداتی از اروپا از مهمترین اقدامات ترامپ است که باعث افزایش نگرانی درباره آینده روابط فراآتلانتیکی شده است.  اما یکی از مهمترین محورهای ثابت اختلاف دوطرف از زمان روی کار آمدن ترامپ، برجام و تهدید ترامپ به خروج از آن بوده است. در حالی که اروپا آن را یک توافق خوب می­داند که باید حفظ شود، ترامپ آن را بدترین توافق تاریخ دانسته است. اگرچه آمریکا تا کنون از این توافق خارج نشده، اما در دو سوی آتلانتیک بیم آن می­رود که اقدام یکجانبه آمریکا در این زمینه شکاف­ها و اختلافات فراآتلانتیکی را دوچندان کند. به همین دلیل، چهار اندیشکده مطرح اروپایی و آمریکایی طرحی را پیشنهاد کرده­اند تا در صورت وقوع سناریوهای مختلف در رابطه با برجام، روابط فراآتلانتیکی کمترین آسیب را ببیند.

موسسه روابط بین­الملل فرانسه (Institut français des relations internationales)، اندیشکده چتم هاوس بریتانیا (Chatham House)، موسسه آمریکایی رند (RAND Corporation) و موسسه آلمانی امور امنیتی و بین­المللی (German Institute for International and Security Affairs) در هفته­های اخیر طرح مشترکی را منتشر کردند که در آن راههایی برای تقویت همکاری و هماهنگی اروپا و آمریکا در قالب سناریوهای مختلف در رابطه با برجام پیشنهاد شده است.

گزینه نخست در این طرح، نگه داشتن آمریکا در توافق هسته­ای است. در چارچوب این گزینه توصیه می­شود که آمریکا و اروپا همکاری و گفتگوهای خود را تقویت کنند، از دولت ترامپ خواسته می­شود که از خواسته­های حداکثری خود در رابطه با برجام صرفنظر کند و با این واقعیت کنار بیاید که بدون همراهی و همکاری اروپا نمی­تواند مسائل مختلف را با ایران حل کند و این کشور را تحت فشار قرار دهد. همزمان از اروپا خواسته می­شود که ضمن اینکه نگرانی­های آمریکا را بیشتر جدی بگیرد، آمریکا را متقاعد کند که خروج یکجانبه این کشور از برجام به روابط فراآتلانتیکی آسیب می­زند. در چارچوب این گزینه، توصیه می­شود که برای حل مسائلی مانند "غروب برجام"، اروپا و آمریکا تلاش کنند که بحث محدودیت­های ایران و تداوم آن را در یک قالب کلی­تر و کلان­تر و در چارچوب معاهده منع گسترش (NPT) و اصول کلی در این زمینه پیگیری شود تا ضمن حل کردن این مشکل در رابطه با توافق هسته­ای، یک محدودیت کلی برای سایر دولت­ها و موارد مشابه در آینده نیز ایجاد شود. علاوه بر این، توصیه شده است که به جای خروج آمریکا از توافق، با همکاری و هماهنگی دوطرف از سازوکارهای برجام یا ابهاماتی که در این توافق وجود دارد، برای طرح و پیگیری مسائل مدنظر آمریکا استفاده شود. به طور مشخص، بند تی برجام (Section T) برای این هدف معرفی می­شود. بر اساس این بند، آژانس بین­المللی انرژی اتمی باید تایید کند ایران فعالیت مرتبط با توسعه سلاح­های هسته­ای انجام نمی­دهد. این طرح توصیه می­کند که اروپا و آمریکا برای پیگیری چنین هدفی یک گروه کاری مشترک ایجاد کنند. ایجاد یک چارچوب و کانال گفتگو و تبادل نظر برای مسائل امنیتی منطقه خلیج فارس، پیشنهاد دیگری در چارچوب گزینه نخست در رابطه با برجام است تا از طریق آن اروپا و آمریکا بتوانند رویکرد هماهنگ­تری در قبال مسائلی مانند سوریه، یمن و برنامه موشکی ایران اتخاذ کنند.

گزینه دوم که در این طرح مطرح شده ، مدیریت خروج آمریکا از برجام ضمن حفظ این توافق است. ایده اساسی در قالب این گزینه، که از آن به عنوان "خروج نرم آمریکا" از توافق یاد می­شود، این است که آمریکا می­تواند از توافق خارج شود و تحریم­های خود را بازگرداند اما مادامی که ایران و سایر طرف­های توافق بخواهند در آن بمانند، می­توان و باید آن را ادامه داد. بر این اساس، اروپا باید از وضع "تحریم­های ثانویه" از سوی آمریکا جلوگیری کند. در واقع، آمریکا می­تواند تحریم­های خود را برگرداند اما نباید به آن­ها جنبه فراسرزمینی بدهد که برای سایر دولت­ها نیز الزام­آور باشد. باید به شرکت­ها و بازیگران بخش خصوصی که با ایران تجارت می­کنند تضمین داده شود که تحریم­های ثانویه علیه آن­ها اعمال نمی­شود تا به این طریق ایران نیز به بهره­مندی از مزایای اقتصادی توافق امیدوار و همچنان به ماندن در آن متقاعد شود.

در پایان این طرح آمده است که در صورت خروج یکجانبه آمریکا از توافق، احتمالا اروپایی­ها به آن واکنش نشان خواهند داد و در مقابل تحریم­های وضع شده از سوی آمریکا که شرکت­های اروپایی را هدف قرار دهد، اقدام متقابل انجام دهند. نویسندگان نتیجه می­گیرند که در صورت ماندن آمریکا در توافق، امکان و ظرفیت بیشتری برای همکاری دوطرف و اقدام مشترک در رابطه با ایران وجود دارد. اما حتی اگر قرار بر خروج آمریکا از توافق باشد، یک خروج مدیریت شده که درباره آن بین اروپا و آمریکا مذاکره و هماهنگی صورت گرفته باشد، امکان حفظ توافق و پرداختن به سایر مسائل منطقه­ای و به طور کلی تقویت همکاری­های فراآتلانتیکی را افزایش می­دهد.

*  پژوهشگر اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاستگذاری

لینک گزارش:

https://www.swp-berlin.org/en/publication/saving-transatlantic-cooperation-and-the-iran-nuclear-deal/

نظرات بینندگان