کمپانیها و تلویزیون‌های متعدد و مختلف در ایالات متحده هریک بخشی از درآمد میلیاردها دلاری صنعت سریال‌سازی این کشور را تامین می‌کنند. برای مثال تلویزیون Fox در سال ۲۰۱۴ تنها بیش از یک و نیم میلیارد دلار درآمد داشته و کمپانی HBO نیز تنها در فصل دوم سال ۲۰۱۵ به درآمد ۹۷۱ میلیون دلاری رسیده است.
گزارش‌های متعدد رسانه‌ای تصریح کرده‌اند که رقابت میان فروش فیلم‌های سینمایی و سریالهای تلویزیونی آمریکایی به قدری نزدیک است که هرگز به سادگی نمی‌توان برنده این رقابت را تشخیص داد. در واقع برنده رقابت عددهای میلیارد دلاری در آمریکا معمولا به اختلاف‌های چند صد هزار دلاری بالا و پایین می‌شود. به هر حال طبیعی است که کلنجار رفتن با این اعداد و ارقام در اقتصادی به بزرگی اقتصاد آمریکا چندان شگفت‌انگیز و باورنکردنی نباشد؛ اما حتی وقتی درآمد ۷۱ میلیارد دلاری تبلیغات سریالهای آمریکایی را به عنوان پردرآمدترین کشور با درآمد ۳۰۰ میلیون دلاری ترکیه از کل سریالهای ساخته شده‌اش مقایسه کنیم، درمی‌یابیم که تفاوت‌ها به قدری زیاد است که امکان مقایسه را از بین می‌برد.
جالب‌تر آن است که بدانید ترکیه با همین ۳۰۰ میلیون دلارش در رده دوم کشورهای پرفروش سریالهای تلویزیونی است. البته آمارهای دقیقی از مقایسه میزان فروش سریال‌ها در سال ۲۰۱۵ منتشر نشده اما طبق گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های بین‌المللی به نظر می‌رسد که کشورهای کره‌جنوبی، بریتانیا، تایلند و... در رده‌های بعدی این فهرست باشند.
ترکیه روی ریل سریال سازی
نکته قابل توجه در این گزارش وضعیت درآمدزایی ترکیه از ساخت سریال‌ها در چند سال اخیر است. این کشور در یک دهه اخیر با در اولویت قرار دادن ساخت سریالهای تلویزیونی سعی داشته است تا از یکسو درآمدزایی و ارزآوری داشته باشد و از سوی دیگر الگوهای صادرات فرهنگی را تبیین کرده باشد. به هر حال ترکیه امروزی سالانه رقمی نزدیک به هزار میلیارد تومان سریال صادرات می‌کند و در صدد است تا با گسترش این روند، سهم درآمدهای فرهنگی را در سبد بودجه سالانه‌اش افزایش دهد.
سال ۲۰۰۴ کشور ترکیه تنها ۱۰ میلیون دلار از سریال‌سازی و صادرات آن به کشورهای دیگر سود می‌برد؛ ولی این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۲۰۰ میلیون دلار رسید و در حال حاضر محمت بایوککسی رئیس مجمع صادرکنندگان ترکیه می‌گوید ترکیه به بیش از ۷۵ کشور مجموعه‌های تلویزیونی می‌فروشد که حجم این صادرات امسال یعنی سال ۲۰۱۶ بیش از ۳۵۰ میلیون دلار خواهد شد.
بایوککسی می‌گوید: «سینما و تلویزیون اهمیت حیاتی برای ترکیه دارد و به یک قدرت موثر برای فرهنگ کشورهای منطقه و همسایه تبدیل شده است.» دو سال پیش و در سال ۲۰۱۴ بود که مجمع صادرکنندگان ترکیه با شعار «ترکیه: کشف توانایی» به تبلیغ کشور ترکیه در دنیا پرداخت. محمت بایوککسی می‌گوید: «ما این شعار را انتخاب کردیم تا به دنیا بگوییم توانایی‌های ترکیه را کشف کنند. بخش سینمای ترکیه با ۱۰۰ سال قدمت توانایی زیادی دارد و می‌تواند در بازار جهانی به رقابت بپردازد. این رقابت می‌تواند در بخش‌های مختلف باشد از فیلم‌نامه‌نویسان گرفته تا بخش بازیگران.»
پخش سالانه ۵۲۰۰ ساعت سریال
به گزارش میدل ایستای، هر مجموعه تلویزیونی ترکیه دست کم شامل ۴۰ اپیزود می‌شود که هر اپیزود ۱۳۰ دقیقه است و معمولا سالانه ۵۲۰۰ ساعت از برنامه‌های تلویزیون‌های محلی را به خود اختصاص می‌دهد.این مجموعه‌ها با بودجه متوسط ۶۰۰ هزار لیر (۲۰۰ هزار دلار) برای هر اپیزود تهیه می‌شوند که بیشتر این هزینه صرف طراحی لباس و صحنه، تجهیزات فنی و بازیگران می‌شود. به گفته بسیاری از دست‌اندرکاران صنعت سینما و تلویزیون که به‌طور حرفه‌ای مشغول کار هستند، هزینه تولید و طراحی صحنه و لباس می‌تواند چنان بالا باشد که اغلب به زیان کارگران صحنه شود.
مریچ دمیرای از سال ۲۰۰۰ به این سو بیش از هزاران صفحه برای مجموعه‌های ترکیه‌ای فیلم‌نامه نوشته است. از جمله آثار او جدیدترین اپیزودهای Arka Sokaklar «خیابان‌های پشتی» است. «خیابان‌های پشتی» یک مجموعه جنایی و طولانی است که به‌طور مداوم ۹ سال است از شبکه‌ها پخش می‌شود
.دمیرای می‌گوید: «به‌عنوان فیلم‌نامه‌نویس تا ۱۰ سال پیش همه چیز شگفت‌انگیز بود. سپس هر هفته ۶۰ دقیقه برای هر اپیزود باید می‌نوشتم. امروزه ۱۳۰ دقیقه باید بنویسم. کار نگارش به یک فرآیند مکانیکی و نه چندان دلچسب تبدیل شده که فقط بحث ادامه ملودرام مطرح است.»یکی از جدیدترین مجموعه‌های ترکیه‌ای که در حال تولید است، (Poyraz Karayel) «برای پسرم» نام دارد. «برای پسرم» داستان مافیایی را با خرده پیرنگ‌های عاشقانه روایت می‌کند و از زمره ۶۰ مجموعه تلویزیونی است که به‌طور سالانه در ترکیه تولید می‌شود.
صنعت ساخت سریالهای تلویزیونی در ترکیه طی یک دهه گذشته رشد چشمگیری داشته است و در سال ۲۰۱۷ درآمد حاصل از صادرات سریالهای تلویزیونی ترکیه به بیش از ۳۷۰ میلیون دلار رسید.
سلین آرات از کمپانی سازنده برخی از بزرگترین سریالهای تلویزیونی ترکیه مانند «حریم سلطان» و «بازی سکوت» در جشنواره فیلم سارایوو درباره پیشرفت صنعت سینمای ترکیه صحبت کرد.در حالی که درآمد ترکیه از صدور سریالهای تلویزیونی در سال ۲۰۰۸ تنها ۱۰ میلیون دلار بود این میزان در سال ۲۰۱۶ به ۳۰۰ میلیون دلار افزایش یافت.
در نتیجه افزایش درآمد حاصل از فروش سریال‌ها، بودجه ساخت آنها نیز افزایش پیدا کرده است. برای نمونه هم اکنون برای ساخت هر قسمت از سریالهای مشهور به ۸۰۰ هزار دلار رسیده است و بازیگران شاخص دستمزدهای میلیون دلاری می‌گیرند.
سریالهای ترکیه اکنون در جای جای جهان از شرق اروپا تا خاورمیانه و شمال آفریقا هواداران بسیار پیدا کرده است. به نظر آرات یکی از دلایل موفقیت سریال‌ها افزایش رقابت کمپانی‌های تولید درون ترکیه است. در حال حاضر بیش از ۵۰۰ کمپانی تولید در ترکیه مشغول کار هستند.البته ترکیه هنوز نتوانسته به بازار آمریکای شمالی، اروپای غربی، اقیانوسیه و جنوب آسیا راه پیدا کند که به باور آرات این موضوع شاید به قالب و ساختار این سریال‌ها باز گردد.به نظر این تهیه‌کننده خطری که اکنون صنعت رو به رشد سریال‌سازی ترکیه را تهدید می‌کند، دست و پاگیر شدن قوانین به دلیل شرایط سیاسی حاکم بر کشور است.
صادرات سریالهای ایرانی
طبق معمول اطلاعات متقنی از صادرات سریالهای تلویزیونی ایرانی در دسترس نیست، اما به احتمال زیاد دو سریال «امام علی (ع)» ساخته شده در سال ۱۳۷۵ و «مردان آنجلس» ساخته شده در سال ۷۸ مهم‌ترین سریال‌هایی بودند که قطار صادرات سریالهای ایرانی را به راه انداختند. در ادامه سریال «مریم مقدس» ساخته شده در سال ۷۹ نیز به چرخه پخش سریالهای ایرانی در کشورهای دیگر اضافه شد. اما پس از این سریال حدود یک دهه ساخت سریال‌هایی با کیفیت مناسب و روایت‌های داستانی قابل پخش در کشورهای دیگر به محاق رفت تا اینکه سریال «یوسف پیامبر» ساخته شده در سال ۸۷ پس از آغاز نمایش در تلویزیون کشورمان، دربرخی دیگر از کشورها نیز به نمایش درآمد.
به هر حال اگرچه هنوز آماری از فروش این سریال‌ها به کشورهای دیگر منتشر نشده، اما صدا وسیما مدعی شده است که سریال یوسف پیامبر در بیش از ۶۰ کشور جهان بیننده داشته وبه صورت اختصاصی در شبکههای تلویزیونی تاجیکستان، پاکستان و افغانستان روی آنتن رفته است.این در حالی است که سریال مردان انجلس نیز در سال ۹۲ در تلویزیون ملی مصر به نمایش در آمد و به همراه سریال «مریم مقدس» در کشورهای لبنان و عراق نیز نمایش داده شده است.
در سال‌های اخیر نیز گویا سریال «ستایش» در تلویزیون ملی لبنان به نمایش درآمده است. این موضوع می‌تواند امیدهای گسترش بازار هدف سریالهای ایرانی را بیشتر کند.به‌طور کلی به نظر می‌رسد با توجه به قرابت‌های فرهنگی، بازار کشورهای عربی بازار مناسبی برای توسعه صادرات سریالهای ایرانی باشد.
البته هنوز در بازارهای محلی در جهان عرب برای سریالهای ایرانی تبلیغات کافی و موثری نشده است و برای همین ایرانی‌ها باید در رقابت با سریالهای ترکیه‌ای اقداماتی انجام دهند.
چند سال پیش در اقدامی هوشمندانه برای عرضه بین‌المللی محصولات صداوسیما، سازمان سی‌ام‌آی (CMI) که مخفف اداره کل رسانه بین‌الملل صدا و سیما بود، تشکیل شد. این اداره در فاصله زمانی کوتاهی توانست به‌صورت بسیار اثرگذار ظاهر شود و در مدت کوتاهی به جایگاه کمی و کیفی ارزشمندی دست پیدا کند و چه از بابت حضور در جشنواره‌های خارجی و چه در بُعد فروش آثار ایرانی به دیگر کشورها تا حد زیادی موفق عمل کرد. ما در این مرکز علاوه بر فراهم کردن امکان حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های بین‌المللی و هفته‌های فیلم، توفیق خوبی در فروش محصولات صدا و سیما داریم.
به هر حال سریالهای ایرانی وارد بازار سریالهای عربی شده است؛ بازاری که سالانه رو به گسترش است و ۳۲۰ شبکه عربی تخصصی پخش سریال، در آن حضور دارند.به گزارش روابط عمومی مرکز امور بین‌الملل رسانه ملی، سریال او یک فرشته بود محصول شبکه دو به درخواست معاون تلویزیون سراسری L.T.R و توسط رایزنی فرهنگی کشورمان به زبان قرقیزی دوبله شده و از این شبکه که جزو شبکههای معروف و پربیننده کشور قرقیزستان است، به نمایش در می‌آید، سریال یوسف پیامبر(ع) و شاید برای شما هم اتفاق بیفتد نیز در شبکه IfilmPlus.By کشور بلاروس درحال دوبله به زبان روسی است و پخش آنها به‌زودی از این شبکه آغاز می‌شود.
مجموعه تلویزیونی در چشم باد نیز از شبکه TVSA کشور بوسنی به نمایش درآمد. پیش از این نیز شبکه مذکور، سریال به کجا چنین شتابان را به نمایش گذاشته است.
سالهاست که تلویزیون هیچ سریال ویژه ای را تولید نمی کند تا بتوان از آن به عنوان سریال ماندگار نام برد. به خصوص سریال های تاریخی که سال هاست تولید نمی شود و وقتی صحبت از این موضوع می شود، همه مدعی می شوند که تلویزیون پول ندارد!
یکی از اعضای کمیسیون فرهنگی گفت و گویی داشته که در آن به این موضوع اشاراتی داشته و اظهار کرد:« صداوسیما در تولید سریال هایی که بتوان به کشورهای دیگر صادر کرد، ضعف های بسیاری دارد».
حال آنکه سریال های کره ای و ترکیه ای مدام به کشورهای دیگر صادر می شوند و از این طریق درآمدهای بسیاری را کسب می کنند. از جمله تلویزیون کشور ما که مدام اقدام به خرید و دوبله و پخش سریال های کره ای می کند و روی آنتن شبکه های خود می فرستد!
این در حالی است که ما سریال های خوش ساختی در دهه های گذشته تولید می کردیم که به کشورهای عربی صادر می شد. اما این اتفاق سالهاست که دیگر برای هیچ کدام از آثار تلویزیونی ما نمی افت.
فقر مفهومی و محتوایی در تولیدات تلویزیونی داخلی
مسعودی نماینده مردم نی‌ریز و استهبان در مجلس دلیل صادر نکردن سریال های ایرانی را ضعف غنایی تولیدات صداوسیما دانست و گفت: با توجه به غنای فرهنگ ایرانی و اسلامی، متاسفانه وضعیت سریالهای ما ایده‌آل نیست در حالی که ما باید بتوانیم بسیاری از سریالهای خود را در زمره کالاهای صادراتی قرار دهیم و این در شرایطی است که سریالهای ترکیه در بسیاری از کشورهای منطقه پخش می‌شود.
وی افزود: فیلمنامه‌نویس‌های ایرانی نسبت به غنای داشته‌های دینی و ایرانی آشنایی و تسلط کامل ندارند و به همین دلیل فقر مفهومی و محتوایی در تولیدات داخلی قابل مشاهده است؛ مثلا در بسیاری، از همان ابتدا، پایانش مشخص است یا اینکه نکات اخلاقی زیادی در دل خود ندارد.
سریال بروسلی ظاهرا به موضوع ورزش‌های رزمی می‌پرداخت در حالی که بسیاری از مباحث اخلاقی، عرفانی، حتی اهمیت دعا و معجزه و مباحث فلسفی در آن گنجانده شده و به مخاطب القا می‌شد
این نماینده مجلس ادامه داد: در سریالهای دیگر کشورها بسیاری از مطالب به طور غیرمستقیم در لابلای آن موضوع اصلی گفته می‌شود؛ لذا نباید فقط به این دلیل که آنتن یا وقت مخاطب به هر نحو ممکن پر شود، تولیداتی را پخش کنیم و البته گاه نکته آموزشی مورد نظر به صورت مستقیم و گل‌درشت گفته می‌شود که همین بی‌سلیقگی، مخاطب را پس می‌زند.
