نوارهای چسب سفید روی بینی زنان و حتی مردان ایرانی، این روزها به صحنه‌ای معمول در کوچه و خیابان بدل شده است. اما دلیل این‌همه مراجعه به تیغ جراحی برای تغییر ظاهر چیست؟ پژوهشگران ایرانی در پژوهشی به این سؤال پاسخ داده‌اند.

جراحی زیبایی، امروزه به پدیده‌ای رایج تبدیل شده است و گروهی از زنان امروزی جراحی زیبایی را به‌عنوان بخشی از زندگی خود می‌پذیرند و تمایل به انجام چنین جراحی‌هایی دارند. اگرچه آمار دقیقی از جراحی زیبایی در کشور ما در دسترس نیست، اما به‌طورکلی ایران یکی از کشورهایی است که میزان جراحی زیبایی در آن بالا است. در این میان، کشور ما ازنظر تعداد جراحی‌های زیبایی بینی در دنیا مقام اول را دارد و پایتخت جراحی بینی جهان نامیده شده است!

به اعتقاد پژوهشگران، دلایل بسیاری برای افزایش آمار جراحی زیبایی در نظر گرفته شده است، اما همه‌گیر شدن جراحی زیبایی نشان می‌دهد که بخشی از افزایش نرخ جراحی زیبایی، به نگرش مثبت به جراحی به‌عنوان روشی برای ارتقای ظاهر بازمی‌گردد. متخصصین می‌گویند نگرش مثبت نسبت به جراحی زیبایی، بیشتر در افرادی دیده می‌شود که نارضایتی بدنی بیشتری را تجربه می‌کنند و نارضایتی بدنی نیز مستقیماً با انتخاب جراحی زیبایی و نگرش مثبت نسبت به آن مرتبط است.

در این رابطه، پژوهشگرانی از دانشگاه خوارزمی به انجام مطالعه‌ای پرداخته‌اند که در آن علاقه‌مندی به جراحی زیبایی با توجه به سه بعد شناختی، هیجانی و رفتاری تصویر بدنی در بین دختران دانشجو مورد بررسی قرار گرفته است.

در این مطالعه 600 نفر از دانشجویان دختر سنین 18 تا 35 سال از دانشگاه‌های شهر تهران مشارکت داشتند که به مجموعه‌ای از پرسش‌نامه‌های علمی برای جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز پژوهشگران پاسخ دادند.

این پرسش‌نامه‌ها شامل مقیاس باورها درباره ظاهر (BAAS)، مقیاس تصویر بدنی (BASS)، مقیاس راهبردهای مقابله‌ای مرتبط با تصویر بدنی (BICSI) و مقیاس پذیرش جراحی زیبایی(ACSS) بودند. محققین دانشگاه خوارزمی پس از گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های مورد اشاره، این داده‌ها را با استفاده از روش‌های آماری و به کمک کامپیوتر، تجزیه‌وتحلیل کردند.

بر اساس یافته‌های این پژوهش، دانشجویان علاقه‌مند به جراحی زیبایی نسبت به دانشجویان غیرعلاقمند، نمرات بالاتری را در مؤلفه‌های «ارزش‌گذاری ظاهری» به‌عنوان مؤلفه شناختی و همچنین در «نارضایتی بدنی» به‌عنوان مؤلفه هیجانی تصویر بدنی به‌دست آوردند.

نگار صادقی، محقق دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه خوارزمی و همکارانش در این خصوص می‌گویند: «نتایج این تحقیق نشان داد اختلالات شدیدتر تصویر بدنی و استفاده از راهبردهای مقابله‌ای مشکل‌زا با احتمال جراحی زیبایی در آینده مرتبط است. پژوهش‌های گذشته نیز نشان داده‌اند افراد در مواجهه با نارضایتی بدنی معمولاً از روش‌های بازسازی ظاهری استفاده می‌کنند. بنابراین طبق نتایج پژوهش ما، نگرش مثبت به جراحی زیبایی تحت تأثیر ابعاد متفاوت تصویر بدنی قرار دارد و برای تغییر نگرش مثبت نسبت به جراحی زیبایی در افراد، باید به همه این ابعاد توجه کرد».

به اعتقاد این محققان: «در بسیاری از موارد، نارضایتی بدنی نمی‌تواند به‌تنهایی عامل علاقه‌مندی به جراحی زیبایی باشد و درصورتی‌که افراد ارزش‌گذاری زیادی بر ظاهر نداشته باشند، این موضوع می‌تواند به‌عنوان یک عامل بازدارنده عمل کند. به‌عبارت‌دیگر افرادی که ارزش‌گذاری زیادی بر ظاهر قرار نمی‌دهند در صورت نارضایتی از تصویر بدنی استفاده از هر روشی را مجاز نمی‌دانند. همچنین افرادی که از راهبردهای مقابله‌ای مبتنی بر تغییر استفاده می‌کنند، در صورت نارضایتی بدنی، به‌احتمال بیشتر به دنبال استفاده از روش‌های جراحی زیبایی خواهند رفت».

آن‌ها می‌افزایند: «اکثریت افراد معمولاً در دوره‌هایی از زندگی خود از راهبردهای مقابله‌ای بازسازی ظاهر استفاده کرده‌اند. اما کسانی که سطوح بالاتری از نارضایتی بدنی دارند، به میزان بیشتری از چنین راهبردهایی استفاده می‌کنند. بنابراین افرادی که سطوح بالاتری از سرمایه‌گذاری بدنی و نارضایتی بدنی دارند، به‌احتمال بیشتری در انواع رفتارهای بازسازی درگیر می‌شوند».

بر اساس این یافته‌های پژوهشی که در فصل‌نامه «پوست و زیبایی» منتشر شده‌ است، توجه به بعد شناختی، هیجانی و رفتاری در زنان و تقویت هر سه بعد به‌منظور کاهش نارضایتی بدنی در آن‌ها، می‌تواند به جلوگیری از عمل‌های جراحی زیبایی و راهبردهای مبتنی بر تغییر بدن در آن‌ها بینجامد.

به گفته صادقی و همکارانش که نتایج پژوهش آن‌ها را فصل‌نامه متعلق به دانشگاه علوم پزشکی تهران در قالب یک مقاله علمی پژوهشی به چاپ رسانده است: «این یافته‌ها می‌توانند در برنامه‌های پیشگیری و درمان مورد استفاده قرار بگیرند».