استعمال دخانيات دومين علل مرگ و مير در جهان شناخته شده است كه نه تنها جان 6ميليون نفر در جهان را مي‌گيرد بلكه به طور متوسط در هر روز بيش از 15هزار نفر بر اثر استعمال دخانيات جان خود را از دست مي‌دهند.
بررسي‌هاي سازمان جهاني بهداشت حاكي از اين است كه در بسياري از کشورهاي پيشرفته ممنوعيت مصرف سيگار در مکان‌هاي عمومي به قانون تبديل شده است از اينرو موفق شده‌اند استعمال دخانيات را کاهش دهند. اين کاهش بيشتر در آمريکا، کانادا و کشورهاي اروپايي ديده مي‌شود.
در برخي کشورها مانند چين نيز اجراي جريمه‌هاي سنگين براي استعمال سيگار در مکان‌هاي عمومي تا ميزان زيادي مصرف سيگار را کاهش داده است. با اين حال بر اساس آمار سازمان جهاني بهداشت مصرف سيگار در کشورهاي درحال توسعه افزايش يافته و از يک ميليارد سيگاري که در کل جهان وجود دارد 80درصد آنان در کشورهاي درحال توسعه هستند.
آخرين آمارهاي نيمه رسمي در كشور حاكي از اين است كه بيش از 12ميليون نفر در كشورسيگاري هستند که بهطور مداوم و مستمر سيگار مي‌كشند. بر اساس اعلام دستگاه‌هاي متولي سن و نرخ رشد سيگار کاهش و از 15 به 13سال تنزل يافته است.
كارشناسان معتقدند،در کشورهاي در حال توسعه 4/3درصد افزايش مصرف سالانه مواد دخاني ديده مي‌شود و استعمال سالانه اين مواد کشنده باعث مرگ 4/5ميليون نفر انسان در سال بر اثر سرطان ريه، بيماري‌هاي قلبي و ديگر بيماري‌ها مي‌شود، که انتظار مي‌رود اين رقم تا سال 2030 به بيش از 10 ميليون نفر در سال برسد.
تاکنون بسياري از کشورهاي دنيا مصرف دخانيات در مجامع و اماکن عمومي را ممنوع اعلام کرده‌اند. اگرچه در سال 385 مجلس شوراي اسلامي با تصويب قانون جامع کنترل و مبارزه ملي با دخانيات،استعمال و عرضه سيگار و ساير مواد دخاني در اماکن عمومي را ممنوع اعلام کرده، اما متاسفانه اين قانون هنوز اجرايي نشده است و در سال عده‌اي از هموطنان‌مان به علت عوارض ناشي از مصرف مواد دخاني، متاسفانه جانشان را از دست مي‌دهند.
برگزاري همايش سيگار و سياست‌گذاري سلامت محور ما را بر آن داشت تا گفت و گويي داشته باشيم با محققان و دست اندركاران كه در پي مي‌آيد.
کنوانسيون کنترل مصرف دخانيات
کنوانسيون کنترل مصرف دخانيات سازمان بهداشت جهاني فوريه سال گذشته ضمانت اجرايي يافت. سازمان بهداشت جهاني اين کنوانسيون را که مدت 10سال در دست بررسي بود، به اميد پيشگيري بيش از10ميليون مرگ ساليانه ناشي از مصرف دخانيات به اجرا درآورده است.
اين سند اولين معاهده جهاني درباره بهداشت عمومي است و کشورهاي عضو سازمان بهداشت جهاني، ملزم به اعمال مفاد آن هستند. کشورهايي که اين کنوانسيون را تصويب و امضاء کرده‌اند، اکنون 3سال وقت دارند تا روي بسته‌هاي سيگار هشدارهاي جدي بهداشتي بچسبانند و 5سال فرصت دارند تا تبليغات دخانيات را ممنوع کنند. آنها بايد پيروي خود از اين معاهده را به‌صورت منظم به سازمان بهداشت جهاني گزارش دهند.
اين کشورها مي‌توانند عليه کشورهايي که اين کنوانسيون را تصويب نکرده‌اند و کشورهاي توليد کننده دخانيات که مبارزه شان را تضعيف مي‌کنند، به سازمان بهداشت جهاني شکايت کنند.سازمان جهاني بهداشت اميدوار است که اين معاهده به ويژه در کشورهاي در حال توسعه مفيد باشد، زيرا جوانان اين کشورها هدف اصلي تبليغات صنعت دخانيات قرار مي‌گيرند.
برابر شدن مصرف توتون در كشور
دكترعبد الرحمان رستميان ـ معاون اجتماعي دانشگاه علوم پزشکي تهران مي‌گويد: مصرف توتون در ايران طي يک دهه گذشته از 2هزار تن به 15 هزار تن رسيده و بيش از 7برابر شده است و اين در حالي است كه يکي از راه‌هاي کاهش مصرف سيگار افزايش ماليات آن است از اينرو نمايندگان مجلس بايد ماليات سيگار را 5 برابر کنند.
وي با بيان اينكه در حال حاضر سقف ماليات سيگار در کشور 2800ميليارد تومان در بودجه 98 در نظر گرفته شده که بايد به 15هزار ميليارد تومان افزايش يابد مي‌افزايد: ماليات سيگار بسيار مهم است و در بسياري از کشورهاي دنيا عوارض و ماليات زيادي از سيگار گرفته مي‌شود تا مصرف را کاهش دهند. در کشورهاي مختلف عوارض سيگار 75درصد است اما اين رقم در ايران 20 درصد است ازاينرو بايد نمايندگان مجلس به اين مساله در بودجه 98 توجه ويژه کنند.
معاون اجتماعي دانشگاه علوم پزشکي تهران خاطر نشان مي‌كند: 90درصد سرطان ريه به خاطر مصرف سيگار است و اين در حالي است كه سيگار عامل 25 درصد مرگ و ميرها و بيماري‌هاي قلبي است. سيگار چون جهش سلولي ايجاد مي‌کند بيماري‌هاي زيادي را بوجود مي‌آورد از اينرو بايد در کشور از روش‌هاي آموزشي و اعلام عوارض آن براي کاهش مصرف سيگار و افزايش ماليات استفاده کرد.
وي با اشاره به اين مطلب كه کاهش عرضه سيگار بسيار مهم است ازاينرو سياستگزاران بايد دسترسي به اين ماده دخاني را به ويژه براي جوانان سخت‌تر کنند که شامل ممنوعيت فروش سيگار به افراد زير 18سال و ارائه مجوز به عرضه کنندگان سيگار را اجرا کنند مي‌گويد: به طور متوسط سالانه 10هزار ميليارد تومان براي خريد سيگار در کشور هزينه مي‌شود و در عين حال 35هزار ميليارد تومان در سال براي درمان بيماري‌هاي ناشي از مصرف دخانيات هزينه مي‌کنيم که اين پول بيت المال است. کنوانسيون مبارزه با دخانيات 12سال پيش ايجاد شد و بر اساس آن عرضه دخانيات به افراد زير 18سال ممنوع شده است و همچنين نزديک مدارس نبايد اين عرضه انجام شود که متاسفانه بسياري از قوانين اين کنوانسيون در ايران رعايت نمي‌شود.
رستميان مي‌افزايد: ايراني‌ها سالانه 10 هزار ميليارد تومان هزينه خريد سيگار و دخانيات مي‌کنند در حالي كه هر سال 35 هزار ميليارد تومان هم براي درمان بيماري‌هاي ناشي از استعمال دخانيات مصرف مي‌شود.
وي با بيان اين مطلب كه درآمد ماليات اختصاص‌يافته بر دخانيات بايد صرف افزايش فضاي فيزيکي، پيشگيري از استعمال دخانيات و سلامت افراد به ويژه دانش‌آموزان شود ياد آوري مي‌كند: ما در همايش سيگار و سياست‌گذاري‌هاي سلامت محور اين موضوعات را به صورت کامل مطرح و مطالبه مي‌کنيم.
معاون اجتماعي دانشگاه علوم پزشکي ايران با اشاره به اينکه سرطان ريه در ميان زنان و مردان سيگاري، زنان را بيشتر تهديد مي‌کند مي‌گويد: کودکاني که والدين سيگاري دارند، احتمال ابتلا به بيماري‌هاي مختلف ريوي در آنان چندين برابر است.
وي با بيان اين مطلب كه از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي مي‌خواهيم در تالار گفتگو با مردم صحبت کنند و نظر آنان را در مورد افزايش ماليات دخانيات جويا شوند تا در بودجه 98 افزايش ماليات سيگار تحقق يابد مي‌افزايد: اکنون 16 کارخانه دخانيات در کشور فعال است که نسبت به گذشته 2 برابر شده است. در 10 سال گذشته مصرف 2هزار تن برگ توتون در کشور به 15 هزار تن رسيده است که فاجعه است و ضرورت دارد راه‌هاي عدم دسترسي مردم به دخانيات را اجرايي کنيم.
دكتر رستميان به برنامه خود مراقبتي و سبک زندگي سالم اشاره كرده و يادآوري مي‌كند: اين برنامه از ايجاد دو سوم بيماري غيرواگير جلوگيري مي‌کند و با ارائه مناسب و رفتار درست و عاري از دخانيات مي‌توان از افزايش هزينه‌هاي درماني بكاهد.
پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي
دكتر سيدعلي جواد موسوي ـ معاون اجتماعي دانشگاه علوم پزشکي ايران نيز مي‌گويد: دانشجويان علوم پزشکي دو واحد اختياري درس پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي که دخانيات را هم شامل مي‌شود، خواهند گذراند.
وي با بيان اينکه دانشجويان از اجتماع جدا نيستند مي‌افزايد: بايد جامعه را کنترل کرد تا دخانيات مصرف نکنند. اين در حالي است كه 6 سال اول زندگي افراد مهم است و بايد در مهدکودک‌ها بتوان شکل درست زندگي را آموزش داد تا از آسيب‌هاي اجتماعي به مصرف دخانيات در امان باشند.
معاون اجتماعي دانشگاه علوم پزشکي ايران يادآوري مي‌كند: وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشكي 25درصد در پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي نقش دارد و 75درصد اين نقش بر عهده نهادهاي مختلف به ويژه رسانه‌ها است که بايد در جهت آموزش و عوارض دخانيات و دوري از آن فعاليت کنند.
در حال حاضر برنامه ارتقاء سلامت از سوي وزارت بهداشت و دانشگاه‌هاي علوم پزشکي در خانه‌هاي بهداشت اجرا مي‌شود و بايد برنامه‌هاي بيشتري براي افزايش آگاهي عمومي درباره خطرات سيگار داشته باشيم.
سرطان ريه زنان سيگاري را بيشتر تهديد مي‌کند
دكتر موسوي با اشاره به اين مطلب كه همه سرطان‌ها با دخانيات در ارتباط هستند مي‌گويد: سرطان ريه در بين زنان سيگاري افزايش يافته زيرا مواد سيگار در هورمون‌هاي جنسي آنان اثر زيادي مي‌گذارد زنان بارداري که استعمال دخانيات داشته باشند اين مسئله بر روي جنين آنها تأثير گذاشته و خطر زايمان زودرس آنان را تهديد مي‌کند.
همچنين کودکاني که در خانواده‌هاي سيگاري زندگي مي‌کنند حجم ريه پايين‌تري داشته و ريسک عفونت ريوي در سال‌هاي اول زندگي آنان بيشتر است. اين در حالي است كه احتمال ابتلا به برونشيت، آسم و ساير بيماري‌هاي مرتبط با ريه در کودکاني که پدر و مادر سيگاري دارند، بيشتر است؛ بنابراين پيشگيري از استعمال دخانيات براي ارتقاي سلامت مردم امري ضروري به شمار مي‌رود.
وي مي‌افزايد: خانواده‌ها نقش مؤثرتري در اين پيشگيري دارند و در صورتي که در6 سال اول زندگي کودک بتوانيم خميرمايه رواني مناسبي براي او بسازيم، فرد از بسياري از پديده‌ها و ناهنجاري‌هاي اجتماعي مصون خواهد ماند و آسيب‌هاي کمتري آن را تهديد مي‌کند.
ريسك فاكتور‌هاي مصرف دخانيات
دکتر حسن آذري پو رـ عضو کميته آموزش و ارتقاي سلامت قانون جامع کنترل دخانيات در مورد ريسک فاکتورهاي مصرف دخانيات در کشور مي‌گويد: يکي از مهم‌ترين ريسک فاکتورهاي مصرف دخانيات سن افراد است. در حال حاضر بيشترين افرادي که مصرف اولين نخ سيگار را تجربه مي‌کنند، در گروه سني 13 تا 19سال قرار دارند و نيز پسران بيشتر از دختران تمايل به مصرف سيگار علاقه نشان مي‌دهند.
وي با بيان اين مطلب که در کشورهاي توسعه يافته شروع استعمال دخانيات در جمعيت خانم‌ها به اوج مصرف خود رسيده است، ولي در ميان خانم‌هاي کشور ما 4 تا 8 درصد است، مي‌افزايد: خانم‌ها بيشتر در معرض خطر قرار دارند و از اين رو بايد آگاهي‌هاي بيشتري در مورد مصرف سيگار و قليان به آنان داده شود.
دکتر آذري پور يادآوري مي‌کند: يکي ديگر از ريسک فاکتورهاي مصرف دخانيات، وجود گروه همسالان سيگاري در ميان جوانان و نوجوانان است که متاسفانه گروه همسالان غير سيگاري را تحت تأثير قرار مي‌دهند تا آنها را هم سيگاري کنند.
اين گروه سني سيگار کشيدن را به عنوان نشانه بزرگ شدن و بلوغ مي‌دانند و از اينرو سيگار مي‌کشند تا به ديگران بفهمانند که بزرگ شده اند. آخرين ريسک فاکتورهم مربوط به جوانان و نوجواناني است که رفتار‌هاي پر خطر را و هيجان انگيز را دوست دارند و به همين دليل به مصرف دخانيات روي مي‌آورند.
وي در پاسخ به اين پرسش که آيا برنامه‌اي براي پيشگيري از مصرف دخانيات براي جوانان تدوين شده است، مي‌گويد: در اين مورد به طور سيستماتيک متاسفانه کار خاصي براي جوانان انجام نشده و صرفاً در اين مورد اطلاع رساني از طريق رسانه‌هاي عمومي انجام گرفته و اين در حالي است که مهم‌ترين کارها را بايد آموزش و پرورش به طور سيستماتيک و نظامند انجام دهد و مطالب پيشگيري از مصرف دخانيات را سر لوحه کارهاي آموزشي خود بگذارد.
حال تا جايي که اطلاع دارم، تاکنون چنين کاري در آموزش و پرورش انجام نشده است. آموزش‌هاي مدرسه‌اي بايد در سنين پايين دانش‌آموزان انجام شود و برنامه‌هاي پيشگيري از مصرف دخانيات بايد به صورت مشخص و مدون، در مدرسه براي دانش آموزان و اولياي آنان به اجرا درآيد.
بايد مضرات مصرف مواد دخاني به صورت مطالب آموزشي در کتاب‌هاي درسي گنجانده شود و نيز معلمان، آموزش‌هاي لازم را در مورد مضرات مصرف دخانيات به دانش آموزان ارائه دهند و اين کاربايد طي يک فرآيند مدون انجام گيرد.
وي مي‌افزايد: بهترين راه پيشگيري از مصرف دخانيات در جوانان ايراني، گران کردن قيمت آن است که باعث کاهش دسترسي جوانان و نوجوانان به دخانيات مي‌شود و آموزش‌هاي مدرسه نيز از اهميت بسيار زيادي برخوردار است.
راه‌هاي ترک سيگار
ـ دليل ترک سيگار خود را بدانيد: بهترين دليل را انتخاب کنيد و بر اين اساس با سيگار کشيدن مبارزه کنيد و بدانيد که در اين صورت موفق به ترک سيگار خواهيد شد.
ـ شکست نخوريد: 95درصد افراد سيگاري خواهان ترک سيگار، بدون مداوا و يا مديتيشن در تصميم خود شکست مي‌خورند، چرا که نيکوتين موجود در سيگار يک ماده اعتيادآور است. مغز به طور کلي، عادت کرده است که هر روز مقداري نيکوتين را وارد بدن کند و از اين رو بر اثر نبود نيکوتين، علائم کمبود آن در فرد سيگاري ظاهر مي‌شود و او را نيازمند درمان مي‌کند.
ـ ماده جايگزين براي نيکوتين پيدا کنيد:هنگامي که تصميم به ترک سيگار مي‌گيريد، بدن به کمبود نيکوتين پاسخ مي‌دهد. علائم کمبود نيکوتين شامل افسردگي، زودرنجي، نااميدي و بي قراري است و ماده جايگزين نيکوتين، اين علائم را کاهش مي‌دهد. تحقيقات نشان مي‌دهد که مصرف آدامس و قرص‌هاي داراي نيکوتين مي‌تواند امکان ترک سيگار را تا 2برابر افزايش دهد.
- قرص‌هاي نيکوتين‌دار را بدون تجويز پزشک مصرف نکنيد: قرص‌هايي وجود دارند که با تاثير گذاشتن موادشيميايي بر مغز، به کاهش سيگارکشيدن کمک مي‌کنند و همچنين باعث کاهش رضايتمندي از سيگار کشيدن مي‌شوند.
ـ به تنهايي سيگار را ترک نکنيد: به دوستان، اقوام و همکاران خود بگوييد که مي‌خواهيد سيگار را ترک کنيد. دلگرمي و تشويق اطرافيان براي ترک سيگار مهم است و رفتار درماني يکي از بهترين راه‌ها براي ترک سيگار محسوب مي‌شود.شما مي‌توانيد براي ترک موفقيت‌آميز سيگار، رفتاردرماني، مواد جايگزين نيکوتين و روش‌هاي آرامش دهنده را با هم به کار ببريد.
ـ استرس خود را کنترل کنيد: يکي از دلايلي که افراد به سمت سيگار مي‌روند، اين است که نيکوتين آنها را آرام مي‌کند.هنگامي‌که سيگار کشيدن را ترک کرديد، بايد يک راه براي مقابله با استرس بيابيد. استفاده از ماساژ و روش‌هاي آرامش دهنده مثل يوگا، مي‌تواند در اين مورد کمک‌کننده باشد.
بهتر است در چند هفته اول ترک سيگار، از موقعيت‌هاي استرس‌زا دوري کنيد.
ـ از مصرف الکل و مواد تحريک کننده سيگار کشيدن دوري کنيد: برخي کارها ممکن است شما را به کشيدن سيگار تشويق کند که الکل يکي از مهم‌ترين آنها است.
ـ خانه را تميز کنيد: بعد از کشيدن آخرين سيگار، همه کبريت‌ها، فندک‌ها و جاسيگاري‌ها را دور بياندازيد و تمامي لباس‌ها، فرش‌ها و اثاثيه منزل‌تان را که بوي سيگار گرفته‌اند، بشوييد. از تهويه هوا در منزل استفاده کنيد تا از شر بوي بد سيگار خلاص شويد. در کل هر چيزي را که باعث مي‌شود ياد سيگار کشيدن بيفتيد، از خودتان دور کنيد.
ـ بيشتر تلاش کنيد: بسياري از افراد سيگاري چندين بار مي‌کوشند سيگارکشيدن را ترک کنند و بالاخره موفق مي‌شوند. احساسات و شرايط ترک سيگار را بايد خود فرد بررسي کند. و به خودش قول دهد که سيگار را ترک مي‌کند و پايبند قولي که داده، است، باقي مي‌ماند.هرکس را مي‌توان بر اساس پايبندي به قولش سنجيد.
پس، شما که درصدد ترک سيگار هستيد، به خودتان قول دهيد تا مردم هم به قول شما اعتماد کنند و در زندگي اجتماعي و خانوادگي خود موفق باشيد.
روزنامه اطلاعا
