جدال لاهوت و ناسوت

    دين امري كلي و مطلق است كه داراي معنايي لاهوتي است و دينداري امري جزيي و نسبي است كه معنايي ناسوتي دارد. نتايج حاصل از تحقيقات سنجش دينداري با مدل‌هاي مختلف، نتايج نزديك و گاهي مشابه را به دنبال داشته است، پس نبايد نسبت به استفاده از مدل الف يا ب تاكيدي خاص صورت گيرد. مدل، پيوند‌دهنده و پركننده فاصله‌اي است كه بين نظر و عمل وجود دارد و راهنمايي است براي هدايت نظر و عمل. در واقع مدل‌ها، عين و منطبق بر واقعيت نيستند بلكه داراي درجه توضيح هستند و مشخص‌كننده قسمي از واقعيت هستند و مفاهيم از طريق آن به ابعاد و شاخص‌هايي تقسيم و تجزيه مي‌شوند. از سوي ديگر مدل استارك و گلاك، مدلي است جامع كه مي‌توان همه ابعاد دينداري را با آن سنجيد. بر حسب ابعاد دينداري، براي دينداري دو تقسيم متعادل و غيرمتعادل قايل هستم. به گونه‌اي كه در دينداري متعادل هيچ يك از ابعاد دينداري حذف نمي‌شود اما دينداري‌هاي غيرمتعادل دينداري‌هايي هستند كه يك يا چند بعد از دينداري در آنها برجسته شده و برخي از ابعاد در آن حذف مي‌شود. مانند دينداري باورگرا كه بعد باور در فرد قوي‌تر است و ممكن است ساير ابعاد حذف يا كمرنگ شده باشد. از سوي ديگر بايد پذيرفت كه بين ابعاد مختلف دينداري يك رابطه متقابل وجود دارد.