آيا اضطراب در نوجوانان غيرعادي است؟

اضطراب و نگراني دايمي يك حالت هيجاني متداول در بين نوجوانان است. معمولا نوجوانان نگران ارتباطات فعلي و آينده، وضع تحصيل، شغل و روابط خود با همسالان و جنس مخالف هستند. نگراني‌ها در اين دوره طيف گسترده‌اي و تظاهرات گوناگوني دارد. ترس‌ها ممكن است عادي باشد و محدود به يك تجربه ترسناك يا شرايط پراضطراب در زندگي شود. ترس عادي پاسخي است كه نسبت به تهديد واقعي...
اما گاهي واكنش جوانان در مقابل استرس‌ها و فشارها از حد عكس‌العمل‌هاي دفاعي تجاوز و به‌صورت حالات هيجاني بروز مي‌كند. حالات هيجاني در دوران نوجواني معمولا به‌صورت زير است:
الف‌- نگراني: نگراني و در واقع وسواس فكري با اضطراب يك حالت هيجاني متداول در بين نوجوانان است. معمولا نوجوانان نگران آينده، وضع تحصيل، شغل و روابط خود با همسالان و جنس مخالف هستند. نگراني‌ها در اين دوره طيف گسترده‌اي دارد.
ب- ترس: ترس را مي‌توان به دو دسته تقسيم كرد؛ اولين دسته وقتي است كه ترس ممكن است مربوط به يك محرك ترسناك باشد و در كل ترس عادي باشد و محدود به يك تجربه در زندگي شود. ترس عادي پاسخي است كه نسبت به تهديد واقعي داده مي‌شود.
ج- احساس حقارت: احساس حقارت از ارزيابي نادرست خويش سرچشمه مي‌گيرد و بر عدم كارايي خيالي يا واقعي مبتني است. اين احساس وقتي براي نوجوان پيش مي‌آيد كه خود را پايين‌تر از حد مطلوب ببيند و تصور كند كه به آنچه خود را شايسته آن مي‌داند نرسيده است. احساس حقارت به‌وسيله خانواده، گروه هم‌سن و جامعه ايجاد مي‌شود. خانواده نقش مهمي در ايجاد اين احساس دارد. وقتي فرد در خانواده تحقير شود، احساس بي‌ارزشي مي‌كند. مدرسه پس از خانواده عامل مهمي در شكل‌گيري اين احساس است. برخورد معلمان و همسالان در پذيرش يا عدم پذيرش فرد در گروه تاثير مي‌گذارد و چنانچه محيط مدرسه فوق‌العاده رقابت‌آميز باشد و دانش‌آموز همواره با سايرين مقايسه و تحقير شود ممكن است خود را ناتوان پندارد و در نتيجه احساس حقارت كند. احساس حقارت داراي نشانه‌هاي زيادي است از جمله اينكه فرد:
۱. نسبت به انتقاد ديگران حساس است.
۲. خود را هدف همه انتقادها مي‌داند.
۳. از مردم كناره‌گيري مي‌كند.
۴. بيش از اندازه از ديگران چاپلوسي مي‌كند.
۵. در موارد رقابت‌آميز، واكنش‌هاي نامطلوبي نشان مي‌دهد.
۶. ديگران را تحقير مي‌كند.
خجالت نشانه‌اي از احساس حقارت است. نوجوان خجالتي وقتي با مردم روبه‌رو مي‌شود بيش از حد متوجه خويشتن است و چون فاقد اطمينان شخصي است و از ابراز خود مي‌ترسد در بين جمع ساكت مي‌ماند و كناره‌گيري مي‌كند. خجالت و عدم قدرت ارتباط با ديگران و در نتيجه احساس حقارت بيشترين مشكل دانشجويان را تشكيل مي‌دهد.
د - احساس گناه: احساس گناه از هيجان‌هاي متداول بين نوجوانان است. وقتي نوجوان كار خود را برخلاف فرم و معيار اخلاقي - اجتماعي بداند، احساس گناه مي‌كند. احساس گناه معمولا با افسردگي و اضطراب همراه است و گاهي در اثر ترس احساس بي‌كفايتي به فرد دست مي‌دهد.
هـ - خصومت و پرخاشگري: در جوانان پرخاشگري و تندمزاجي، زياد ديده مي‌شود. دليل كلي خصومت را ناكامي و تعارض دانسته‌اند. وقتي فرد نتواند خواسته‌هاي خود را عملي كند يا در انتخاب‌ها دچار تعارض شود، عكس‌العمل پرخاشگري را بروز مي‌دهد. خصومت ممكن است متوجه شخصی خاص باشد يا متوجه فرد به‌خصوصی نباشد. جوانان طبقه پايين خشم خود را راحت‌تر بيان مي‌كنند ولي جوانان طبقه متوسط ياد مي‌گيرند كه خصومت خود را بپوشانند و از بروز آن جلوگيري كنند. در مورد اين مساله دختران بيش از پسران تحت‌فشار قرار مي‌گيرند تا خشم خود را ظاهر و ابراز ندارند. در جوامع سنتي پرخاشگري در پسران نشانه مردانگي محسوب مي‌شود ولي در دختران عيب به حساب مي‌آيد. عدم ابراز خصومت به فشار بيشتر رواني مي‌‌انجامد و چه بسا به صورت ناراحتي‌هاي نوروتيك يا سايكوسوماتيك (بيماري‌هاي روحي - رواني) بروز مي‌كند. هر گاه فشار رواني و استرس‌هاي مختلف زياد باشد، بيم آن مي‌رود كه روال زندگي طبيعي و معمول يك جوان از هم پاشيده شود و اين نوجوان دچار نوعي اختلال عاطفي يا رواني بشود كه بر زندگي آينده او هم تاثير خواهد گذاشت.