بابا بزرگ! شما که هنوز بیدارید

 
به همین خاطر گفتگویی با سرکار خانم دکتر نغمه مخبر؛ فوق تخصص اعصاب و روان و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام داده ایم که شاید پاسخگوی بسیاری از پرسشهای شما باشد.
متن این گفتگو بصورت مقاله ای تنظیم شده است.
***
اختلالات خواب از شایع ترین شکایات سالمندان است که به شکل پر خوابی یا کم خوابی بروز می کند. برخی سالمندان نیز از بدخوابی ناخشنود هستند.
کم خوابی در بیشتر سالمندان دیده می شود. از آنجا که ساختار زندگی فرد سالمند تغییر می کند و فعالیت فیزیکی او در روز کاهش می یابد، نیاز به خواب کاهش می یابد که از سوی خود سالمند و خانواده کم خوابی دانسته می شود. اما به لحاظ اینکه بدن ما با توجه به وضعیت فیزیکی، اندازه خواب را تنظیم می کند، وقتی فعالیت بدنی کم شود نیاز به خواب نیز کاهش می یابد، به طوری که 5 تا 6 ساعت خواب می تواند نیازهای سالمند را تأمین کند.
افزون بر این، از آنجا که سالمندان اوقات بیکاری زیادی دارند ساعات زیادی از روز دراز کشیده هستند و استراحت می کنند. همین چرت زدن های مقطعی روزانه نیز جزو ساعت های خواب شبانه روز محسوب می شود و در نتیجه از زمان خواب شبانه می کاهد. به بیان دیگر، تغییر در الگوی زندگی به شکل استراحت و کاهش فعالیت و ورزش، الگوی خواب را تغییر می دهد؛ همچنین سالمندان برنامه غذایی منظمی ندارند که به علت تنهایی یا بی حوصلگی است. این بی نظمی در غذا خوردن نیز می تواند در خواب تداخل ایجاد کند، به همین سبب به سالمندان توصیه می شود، صبحانه، ناهار، شام و میان وعده ها را سر ساعت منظم بخورند.
مسأله دیگر در الگوی سالمندان، کاهش مرحله عمیق خواب است. ممکن است فرد ساعت های پیوسته ای را در رختخواب باشد و اطرافیان نیز بگویند که 7 یا 8 ساعت خوابیده است اما وقتی بیدار می شود از نخوابیدن ناراحت است. به سبب اینکه بیشتر ساعت های خواب، سطحی است و فرد پی در پی و مقطعی بیدار می شود، تصور می کند، تمامی این مدت بیدار بوده است.
اختلال دیگر سالمندان، پرخوابی است. در این حالت فرد، بیشتراوقات دراز کشیده یا خواب است. در صورتی که با الگوی پرخوابی در سالمندان مواجه شدید باید با پزشک مشورت کنید. علت پرخوابی مصرف داروهای طبی مانند داروهای بیماری های قلبی عروقی است که حالات خواب آلودگی و کسالت را در پی دارد. افسردگی در سالمندان با بی خوابی همراه است، اما در موارد نادری پرخوابی می تواند علامتی از افسردگی باشد؛ همچنین باید ببینیم کسانی که از پرخوابی شکایت دارند مدت خواب آنها افزایش یافته یا دچار بی حوصلگی هستند، زیرا در بیشتر اوقات، بی انگیزگی و بی حالی سبب می شود فرد دراز مدت در رختخواب بماند.همچنین بسیاری از بیماری های قلبی و اختلالات جدی کلیوی با گیجی و خواب آلودگی همراه است. اگر متوجه شدیم فرد دچار این علایم شده است، باید با پزشک مشورت کنیم.
اما بر خلاف اینکه بی خوابی و پرخوابی بر کمیت خواب تأثیر می گذارند بدخوابی بر کیفیت خواب تأثیر می گذارد. البته بدخوابی در نوجوانان و جوانان دیده می شود و در صورتی که سالمند علائمی از بدخوابی مانند کابوس های پی در پی، وحشت شبانه و راه رفتن در خواب را داشته باشد، باید به نزد پزشک برود و علت بررسی شود.
از شایع ترین علل بدخوابی آسیب های شناختی مانند دمانس است، خاصه زمانی که مکان زندگی فرد تغییر می کند.