اسرار نوروز و سفره‌ي هفت‌سين

در آستانه‌ي فرارسيدن نوروز، يک کارشناس مردم‌شناسي به بيان اسرار نوروز و سفره‌ي هفت‌سين پرداخت.

به گزارش خبرگزاری انتخاب؛ سيدحبيب‌الله هاشمي‌پور ـ کارشناس رشته‌ي مردم‌شناسي ـ در گفت‌وگو با ایسنا، درباره‌ي نوروز اظهار كرد: نوروز در حقيقت زيباترين جشن در ميان ايرانيان باستان بود که يکي از جلوه‌هاي تمدن و فرهنگ اصيل ايران‌زمين است و هنوز نيز همچنان اين جشن تداوم خود را حفظ کرده است.

او ادامه داد: اين عيد با سرسبز شدن طبيعت و نوزايي همراه است. در اين جشن سه جنبه‌ي نجومي، ملي و ديني با برجستگي خاص خود به‌چشم مي‌خورد. از ديدگاه نجومي، اين روز مقارن با اعتدال ربيعي يعني هنگامي است که خورشيد روي مدار استوا قرار مي‌گيرد و روز و شب برابر است. روزي که در حقيقت، طبيعت از خواب زمستاني بيدار مي‌شود و زندگي نو را آغاز مي‌کند، روزي که زيبايي آفرينش در والاترين چهره‌ي خود آشکار مي‌شود.

هاشمي‌پور بيان كرد: در زمان ساسانيان، رسم بود که 25 روز پيش از نوروز روي هفت ستون، غلات يا حبوبات مي‌کاشتند و هر کدام محصولش خوب مي‌شد، باور داشتند که آن محصول در آن سال خوب مي‌شود.

اين کارشناس رشته‌ي مردم‌شناسي اظهار كرد: خانه‌تکاني، لباس نو پوشيدن، ديد و بازديد و دادن هديه از سنت‌هاي اين عيد است. براساس اسطوره‌هاي قديمي، برخي مي‌گويند که جمشيد نخستين پادشاه ايران در ابتدا نامش جم بوده است، هنگامي که او به آذربايجان رسيد، دستور داد که عرشي مرصع بر مکاني بلند و در مقابل طلوع خورشيد برپا کنند و تاجي مرصع نيز بر سرش نهاد و بر تخت خود نشست تا اين‌که خورشيد طلوع کرد و شعاع خورشيد بر تاج و تخت او تابيد و از تابش آن، برقي بسيار زيبا درخشيد که مردم از آن به‌عنوان روز جديد تفسير کردند. از اين رو، لفظ شعاع را كه در زبان پهلوي «شيد» است، به نام جم اضافه کردند و اسم او را جمشيد ناميدند و جشني شکوهمند برپا کردند و آن روز را عيد ناميدند؛ اما نوروز خاص روزي بود که روز سلامت و عافيت ناميده شد و آن روز، ششم فروردين ماه است که جمشيد در اين روز بر تخت پادشاهي خود نشست و از مردم خواست که جمع شوند و مراسم پاک و باشکوهي را برپا کنند.

او گفت: جمشيد به آن‌ها گفت كه خداوند تبارک و تعالي شما را خلق کرده است. بنابراين شايسته است که جسم و جان خود را با آب‌هاي پاک بشوييد و بر نعمت خداوند شکرگزاري کنيد. آن‌ها اين کار را هر سال در چنين روزي انجام دادند.

وي درباره‌ي نوروز پس از اسلام، توضيح داد: نخستين کسي که در اسلام مراسم نوروزي را به‌جا آورد و هديه داد، حجاج بن يوسف ثقفي، والي امويان در عراق و مشرق زمين بود، ولي خليفه‌ي اموي عمر بن عبدالعزيز آن را ابطال کرد؛ اما بار دوم، رسم نوروز در عصر عباسيان پاگرفت، زيرا بيشتر وزيران عباسي از ايرانيان و فارس‌ها بودند و دوباره نوروز احيا شد، سنت ايرانيان از نخستين روز بهار شروع مي‌شد که به آن نوروز جلالي هم مي‌گفتند.

او درباره‌ي اسرار سفره‌ي هفت‌سين گفت: ماهي قرمز، نماد زندگي و حرکت، نشان برج حوت يا اسفند و نشان زايش است، در ضمن نماد نيک‌بختي نيز است. سبزه و سنبل نماد خرمي و زندگي دوباره است و آيينه نيز نماد رفع کدورت‌ها و يک‌رنگي است.

هاشمي‌پور اظهار كرد: آب نماد پاکيزگي، پاکي، آباداني و صافي، سکه نماد ثروت، دارايي و مال، تخم مرغ نشانه‌ي نژاد و ازدياد نسل و معمولاً به تعداد افراد خانواده تهيه مي‌شود، شمع نماد روشنايي و طول عمر تک‌تک اعضاي خانواده، گل نماد دوستي، شادابي و باروري، سرکه نماد شادي و سمنو به‌علت گندمي که در ساخت سمنو به کار برده مي‌شود، نماد خير و برکت است.

وي ادامه داد: شيريني نماد شيرين کام بودن و زندگي شيرين داشتن، سيب نماد سلامتي، زايش، عشق، مهر و مهرورزي و عطوفت، سير نماد نگهبان سفره و دافع بيماري، سماق نماد مزه‌ي زندگي، سنجد نماد عشق و دلدادگي و حيات، آجيل و ميوه نشانه‌ي پربرکت بودن سفره، نان نشانه‌ي برکت در سال جديد و اسفند (سپند) نيز نشانه‌ي نماد بوي خوش است.

هاشمي‌پور بيان كرد: افراد بايد با لباس نو بر سر سفره بنشينند و در قديم عقيده داشتند که اين مسأله سبب گشايش در کارها در سال جديد است، مثلاً عقيده بر اين بود كه اگر کسي با يک لنگه کفش بر سر سفره عيد بنشيند تا آخر سال زندگي او لنگ مي‌زند.

او اضافه كرد: مرسوم است سبزي‌پلو با ماهي در شب نوروز بخورند، زيرا در قديم اين غذاي ثروتمندان بود و اگر امروز به علم جديد هم نگاه کنيم، مي‌بينيم که شخص بايد در هفته دست كم دو روز ماهي بخورد که سرشار از کلسيم و فسفر است و براي سلامتي بدن و رشد استخوان ها مفيد است، بويژه روغن ماهي که از اسيدهاي چرب اشباع‌نشده به نام امگا 3 است و اثرهاي بسيار مهمي در سلامت انسان و در پيشگيري از بيماري‌ها دارد، ماهي همچنين سرشار از پروتئين، آهن و ويتامين‌هاي گروه B است.