ميل به جاودانگي! يادگاري بر يادگاريهاي تاريخي

جواد صبوحي:شايد اگر وندال ها؛ قوم سرکشي که روزي بي هراس از «چراي» ارزشهاي اخلاق مدار جامعه قرن پنجم ميلادي، عطاي روح ويرانگري شان را به لقايش مي بخشيدند معلوم نبود امروز قرعه گرته برداري به نام صاحبان کدام قوم و قبيله يا جامعه کنوني بيفتد. کسي چه مي داند شايد ونداليستهاي هلندي، فرانسوي، نيويورکي هاي چموش يا چشم آبي هاي معترض ايتاليايي و يا ..... ! مهم آن است که ديگر نمي توان واگير ويرانگر آن را در هيچ مرزي محصور نمود.ديگر نمي توان داغ نشانه هايي را که ونداليستها بر پيشاني فرهنگ ملتها کوبيده اند، از غريبه هاي آشناي جهاني پنهان کرد و با ادعاي توسعه فرهنگي گوش فلک را کر کرد.
همين چند سال پيش بود که کارشناسان و مدافعان ميراث فرهنگي ملل حفره هاي ايجاد شده توسط گلوله هايي را که به سطح ديواره هاي بناي يادبود پتروگليف آسيب رسانده بود، به هم نشان داده و سري به نشان تأسف تکان مي دادند. هنوز هراز گاهي سيسيليهاي مافيايي هر چند ماه يکبار به شهرهاي مختلف اين کشور زهر چشمي نشان مي دهند و با وارد کردن خسارت به اموال مردم و اماکن عمومي چهره ديگري از ونداليسم سياسي را به همگان نشان مي دهند.
متأسفانه شاه کليد اين ناهنجاري را بايد در مراکز آموزشي جست ؛ همان جايي که بايد مظاهر عيني تعليم و تربيت را در آن جستجو نمود. دکترعليرضا محسني تبريزي، آنگاه که مي کوشد به ريشه يابي ونداليسم بپردازد، در اثري به همين نام و البته به نقل از مارشال کلينارد و رابرت ميير مي گويد: «... مدارس هدف نخستين وندال هاست. آنان شيشه کلاس ها را مي شکنند، اشياء منقول، وسايل آموزشي و لوازم التحرير مدرسه را تخريب مي کنند يا به سرقت مي برند.
کتابخانه ها اعم از کتابخانه هاي محيط هاي آموزشي و يا کتابخانه هاي عمومي به نحو گسترده و وسيعي تحت تاراج وندال ها و تخريب و تهاجم آنها قرار دارند. صفحاتي از کتابها با عنوانها و موضوعات مختلف بريده يا کنده مي شوند. در مواردي کل کتاب مورد تخريب و آسيب قرار مي گيرد. علاوه بر مدارس همه تأسيسات، اموال، متعلقات و اماکن و وسايل عمومي نظير وسايل حمل و نقل عمومي، وسايل ارتباطي، علائم ترافيک، پل ها، جاده ها، پارک ها، سينماها و تئاترها، بيمارستانها، ترمينالهاي مسافربري، گالريها و موزه ها، گورستانها، عبادتگاه ها، هتل ها، خوابگاه ها و نظاير آن به وفور و مرتب در معرض تخريب و آماج يورش خصمانه وندال ها قرار دارند».
بنابر اين در بروز رفتار ونداليستها تفاوتي ميان «وندال هاي کهن»، که روزي در هجوم هاي وحشيانه خويش تاروپود هر آنچه خود نساخته بودند از ميان مي بردند با وندال هاي مدرن که ساخته هاي فاخر خود را ويران مي سازند نيست.
وجه مشترک همه تعاريف ونداليسم در کارکرد منفي اين پديده و مذموم بودن آن در همه فرهنگهاست و اين نکوهيده بودن به حدي مي رسد که برخي صاحب نظران، وندال ها را دشمنان آشکار جامعه و عمل آنها را نهايت گستاخي در رفتارها و تلقي ها دانسته اند.
با اين حال در بسياري از کشورها تنها قوه قهريه اي که مي تواند از انتشار اپيدمي وندال ها جلوگيري کند، نگاه تاسفبار و معترضانه افکار عمومي است و بس.در برخي از کشورها نيز باوجود تدوين قوانين و ملاحظات قانوني در اين خصوص آنچه ونداليستها را گستاخ تر ساخته است، نبود ضمانت اجرايي در برخورد حقوقي با اين مساله است.
واضعان اين قوانين خود بهتر مي دانند که دامنه ترکتازي ونداليستها از شکستن و سرقت سطل هاي زباله و تخريب باجه هاي تلفن تا نوشتن يادگاري بر آثار تاريخي چند هزار ساله گسترده است، اما گويا نحوه مواجهه آنها با تمامي اين مصاديق به يک شکل است، ضمن آنکه هيچ گونه تدبير پيشگيرانه اي براي مقابله و درامان ماندن از آسيبهاي آن نينديشيده اند.