arrow-right-square Created with Sketch Beta.
کد خبر: ۳۹۳۶۹
تاریخ انتشار: ۳۱ : ۱۲ - ۰۴ مهر ۱۳۹۰

هشدارها درباره بالاآمدن آب خزر

حتما شما هم خبر بالا آمدن سطح آب درياي خزر را شنيده ايد. کارشناسان دليل آن را گرم شدن زمين و زياد شدن آب رودخانه ولگا که تامين کننده اصلي آب خزر است، عنوان مي کنند برخي پيش بيني ها در مورد اين که آب خزر تا ۱۰سال آينده يک متر و ۲۰سانتي متر بالا بيايد نيز وجود دارد.
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
خراسان نوشت:

حتما شما هم خبر بالا آمدن سطح آب درياي خزر را شنيده ايد. کارشناسان دليل آن را گرم شدن زمين و زياد شدن آب رودخانه ولگا که تامين کننده اصلي آب خزر است، عنوان مي کنند برخي پيش بيني ها در مورد اين که آب خزر تا ۱۰سال آينده يک متر و ۲۰سانتي متر بالا بيايد نيز وجود دارد.

به هرحال بالا آمدن آب خزر موضوعي است که بايد مورد توجه مسئولان و مديران شهري و فعالان محيط زيست قرار بگيرد، بايد ديد اين موضوع چقدر مي تواند صحت داشته باشد و اگر آب خزر بالا بيايد چه مشکلاتي به همراه دارد؟

پديده طبيعي

دکتر حميد غفارزاده استاد دانشگاه و مشاور برنامه محيط زيست خزر (CEP) و سازمان ملل متحد در اين مورد به ما مي گويد: آب درياي خزر داراي نوسان است و اين نوسان ها در دوره هاي مختلف متفاوت است.

وي مي افزايد: بيشتر دانشمندان و محققان در مورد اين پديده تحقيقات کرده اند و معتقدند حداقل يک متر و ۲۰سانتي متر آب خزر بالا مي آيد. حتي از سال۱۹۷۸ آب درياي خزر شروع به بالاآمدن کرد و اين بالاآمدن تا سال۲۰۰۱ به يک و نيم متر رسيد و سپس متوقف شد.

دکتر غفارزاده يادآور مي شود پديده جديدي که در بالا آمدن آب خزر وجود دارد اين است که شاهد تغيير اقليم در اطراف خزر هستيم، چرا که در ۵۰سال گذشته ميزان بارش در جنوب خزر کمتر و دما بيشتر شده است و با گرم شدن کره زمين مواجه هستيم.

اين استاد دانشگاه مي گويد: اگر در مورد پيشروي آب خزر بررسي داشته باشيم مي بينيم که در زمان قاجار تالاب انزلي تا روستاي پيربازار گسترش داشته و در آن زمان اين مکان را آب احاطه کرده بود اما با عقب نشيني آب خزر مردم ساخت و سازها را آغاز کردند و اين منطقه شکل يک روستا را گرفت.

دکتر غفارزاده اظهار مي دارد: پيش بيني مي شود به احتمال ۵۰درصد آب خزر در ۱۰سال آينده حدود يک متر و ۲۰سانتي متر بالا بيايد، اگر اين اتفاق بيفتد بخش هاي مهمي از سواحل خزر غرقاب مي شود، مثلا برخي مناطق بندر انزلي دچار آب گرفتگي مي شود که بخش هايي از آن ارتباط خود را با ساحل از دست مي دهد و تبديل به جزيره مي شود البته بايد گفت آب گرفتگي در باکو نيز شديد تر خواهد بود.

به گفته وي ۹۰درصد آب خزر از رودخانه ولگا تامين مي شود که حوضه آبريز آن ۲ ميليون کيلومتر مربع است که به دليل گرم شدن زمين و تغيير اقليم، يخچال هاي منطقه رود ولگا در حال آب شدن است، لذا آب ولگا افزايش مي يابد و به اين ترتيب ورودي آب به خزر بيشتر مي شود که در نهايت منجر به بالا آمدن ارتفاع آب درياي خزر مي شود.

مشاور محيط زيست خزر اعتقاد دارد: در مباحث زيست محيطي يک اصل وجود دارد و آن هم «اصل پيش گيرانه» است، اگر فرض را بر اين بگذاريم که طبق يک احتمال قوي آب خزر يک متر و ۲۰سانتي متر بالا بيايد، بايد برنامه ريزي ها و ساخت و سازها و به کارگيري تاسيسات و تجهيزات را بر اصل پيش گيرانه بگذاريم تا به سرمايه هايي که در سواحل وجود دارد خسارت وارد نشود.

جبران خسارات

با استناد به اطلاعات کشورهاي حاشيه شمالي درياي خزر پيش بيني مي شود در آينده سطح آب خزر 1.2 متر بالا بيايد.

دکتر يوسف فيلي زاده مجري طرح پايلوت (آزمايش مقدماتي) تطبيقي تالاب انزلي چندي پيش در گردهمايي مديريت ريسک در هنگام پيشروي آب خزر وابسته به طرح تالاب انزلي گفت: با توجه به اين که سطح آب خزر 1.2 متر بالا خواهد آمد بايد راهکارهايي را انتخاب کرد که اثرات خسارت زايي اين پديده به حداقل کاهش يابد.

وي گفت: بايد از ايجاد تاسيسات مهم و با ارزش در مناطق در معرض خطر جلوگيري شود زيرا در صورت بروز آب گرفتگي، متولي مستقيم جبران خسارت هاي وارده به مردم آسيب ديده مشخص نيست، پس بايد قانوني براي اين مسئله وضع شود.

فيلي زاده يادآور شد: در ابتداي سال ۸۶ بيش از ۴۰۰ خانه مسکوني در آستارا بر اثر پيشروي آب دريا دچار آسيب شد. لذا از مسئولان مي خواهيم که بالا آمدن آب درياي خزر را به عنوان اولويت هاي استاني مدنظر قرار دهند و با اطلاع رساني مناسب و ارائه برنامه مديريت ريسک به مردم راهکار مناسب ارائه دهند. اين محقق متذکر مي شود: در طرح پايلوت تطبيقي تالاب انزلي محدوديت هاي آب گرفتگي در حريم تالاب انزلي از ۲ دهم متر تا 1.2 متر افزايش سطح خزر براساس توپوگرافي منطقه شناسايي شده است.

تاييد محيط زيست

«محمدي زاده» رئيس سازمان حفاظت محيط زيست کشور هم در اين باره مي گويد: پهنه عظيم خزر به عنوان بزرگ ترين درياچه آب شور جهان در طول اعصار از غناي چشمگير، تنوع بي همتاي زيستي و موقعيت  خاص راهبردي برخوردار بوده و توانسته است ارزش هاي زيست محيطي را به رخ دنيا بکشد.

معاون رئيس جمهور مهم ترين موضوع نگران کننده در درياي خزر را بالا آمدن سطح دريا مي داند و در جمع خبرنگاران مي گويد: بيشترين ميزان اين نگراني مربوط به روسيه و شمال درياچه است که از طريق رودخانه ولگا آب زيادي وارد آن مي شود و بالا آمدن درياچه به منطقه آسيب وارد مي کند.

دکتر سيدمحمد باقر نبوي معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست کشور هم بالا آمدن آب خزر را يک پديده طبيعي مي داند و در اين باره مي گويد: بالا و پايين رفتن آب خزر يک پديده طبيعي است که دايم اتفاق مي افتد و تراز آب خزر حالت سينوسي دارد زيرا در درياي خزر جزر و مد نداريم.

دکتر نبوي اظهار مي دارد: اگر اين موضوع را طي صد سال اخير بررسي کنيم کاملا مشخص خواهد شد که آب خزر از نوسان هاي بالايي برخوردار بوده است به طوري که در سال هاي ۶۸ تا ۷۲ آب خزر در سواحل ايران بالا آمد بسياري از تأسيسات ساحلي آسيب ديدند، اسکله ها و بندرها هم دچار آب گرفتگي شد و به مردم خسارت اقتصادي وارد آمد، اما از آن سال به بعد آب خزر فروکش کرده که حدود يک ونيم تا ۲ متر پايين رفت.معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست کشور يادآور مي شود: حدود يکي دو سال است روند بالا آمدن آب خزر به کندي خود را نشان مي دهد از اين رو پيش بيني مي شود آب خزر ۱ تا يک و نيم متر بالا خواهد آمد و بر اساس تجربيات اين مسئله را نمي توان رد کرد اين مقام مسئول سازمان محيط زيست کشور به مشکلات فراروي آن اشاره مي کند و مي گويد: علاوه بر خسارت فيزيکي، تأسيسات موجود در سواحل نظير اسکله ها، بنادر، خانه ها و حتي اگر پيشروي شديد باشد زمين هاي کشاورزي و جاده دچار آب گرفتگي مي شود به ويژه مناطقي که سواحل آن داراي شيب ملايم است نظير شرق خزر مانند بندر ترکمن و... اگر نيم متر آب خزر بالا بيايد ممکن است تا چند کيلومتر ساحل زير آب برود و خسارات و مشکلات به وجود آورد.

تبعات بالا آمدن آب دريا

دکتر نبوي به مشکلات زيست محيطي ناشي از بالا آمدن آب خزر اشاره مي کند و مي گويد: قطعا بالا آمدن آب خزر بر زيستگاه هاي بومي تأثيرگذار است مثلا اگر در تالاب انزلي آب خزر بالا بيايد، شوري آب افزايش مي يابد زيرا آب خزر شورتر از آب تالاب است و اين تالاب داراي گونه هاي جانوري و گياهي ارزشمندي است که با شورتر شدن آب شرايط حيات براي آن ها سخت مي شود و در برخي موارد همين مسئله موجب مي شود که بيشتر پوشش هاي گياهي از بين برود و زندگي دوزيستان، پرندگان و خزندگان که در نوار ساحلي هستند دچار مشکل شود.

از وي سوال مي کنيم وظيفه محيط زيست درباره اين پديده دريايي چيست؟ دکتر نبوي درپاسخ مي گويد: قطعا ما موظف هستيم که اقداماتي را در خصوص جلوگيري از خسارت هاي احتمالي انجام دهيم زيرا طبق ماده ۶۳ قانون برنامه چهارم توسعه «سامان دهي سواحل و تعيين حريم درياي خزر» مطرح شد و دستگاه هايي مرتبط با آن فعال شدند و آيين نامه اجرايي اين ماده تهيه شد، که وظيفه سازمان محيط زيست تهيه استانداردهاي زيست محيطي بود و در تدوين آن شرايط موجود زيست محيطي سواحل خزر را آماده کنيم که حريم دريا در آن وجود داشته باشد.

دکتر نبوي يادآور مي شود: تعيين حريم دريا در بالا آمدن آب دريا بسيار مهم است زيرا بايد با بررسي بالاترين ميزان تراز آب دريا در صد سال گذشته حريم دريا را مشخص و آن نقطه را تعيين کرد که در اين باره وزارت نيرو تراز منهاي ۲۴ و ۷ دهم را براي تعيين حريم دريا اعلام کرده که اين نقطه تا حدود زيادي از ساحل فاصله دارد و به هر ميزان آب دريا بالا بيايد هيچ خسارتي به اسکله ها و بنادر و تأسيسات وارد نمي شود و محيط زيست کشور نقاط هم تراز شده وزارت نيرو را قبول دارد.وي مي افزايد: هنوز تعيين اين تراز اجرايي نشده زيرا وزارت کشور بايد با آزاد سازي نوار ساحلي را اجرايي کند که اقداماتي توسط وزارت کشور در حال انجام است تا آزادسازي نوار ساحلي صورت گيرد و سازمان محيط زيست کشور هم قطعا همکاري خود را دريغ نخواهد کرد.

تعيين حريم زيست محيطي

پهنه بندي نوار ساحلي و تعيين حريم زيست محيطي درياي خزر توسط سازمان حفاظت محيط زيست کشور آغاز شد خبري است که دکتر نبوي در اين خصوص مي دهد و مي گويد: با آن که استانداردهاي زيست محيطي توسط سازمان محيط زيست کشور تهيه و تدوين شده کار تعيين حريم زيست محيطي درياي خزر که در واقع کار بزرگ و عميقي است و بيشتر سواحل را دربرمي گيرد آغاز شده و در حال حاضر اعتبار ۱۰۰ ميليون توماني به آن اختصاص داده شده است.معاون محيط زيست دريايي سازمان محيط زيست يادآور مي شود: در اين طرح تمام زيستگاه هاي حساس در مناطق ساحلي بررسي و مشخص مي شود حوضه هاي آبريز بزرگ مورد مطالعه قرار مي گيرند و چون خزر از اهميت بالايي برخوردار است براي ادامه فعاليت در اين خصوص تعيين حريم زيست محيطي خزر قطعا به اعتبارات بيشتري نياز است.دکتر نبوي در ادامه مي گويد: ابتدا تعيين حريم زيست محيطي خزر در دستور کار سازمان قرار گرفت و اواخر امسال هم تعيين حريم زيست محيطي خليج فارس در دستور کار قرار داده مي شود تا ساخت وسازها و اقداماتي که در نوار ساحلي انجام مي شود مديريت شود و خسارت و مشکلات کاهش يابد.

برقراري توازن

با آن که کارشناسان و مسئولان محيط زيست بالا آمدن آب خزر را تاييد مي کنند و هشدارهايي مي دهند اما دکتر حميدعليزاده لاهيجاني رئيس پژوهشکده علوم دريايي موسسه ملي اقيانوس شناسي نيز با اين پيش بيني آن ها موافق نيست و مي گويد: اين پيش بيني بدون کارشناسي انجام شده است .

وي اظهار مي دارد: تابستان سال گذشته حوضه ولگا که اصلي ترين منبع تامين کننده آب خزر است، حدود ۵۰ روز دچار خشکسالي شده بود که به بخش جنوبي خزر نيز کشيده شد.

خشکسالي آن قدر شديد بودکه در روسيه دما به ۴۰ درجه نيز رسيد و بسياري از جنگل هاي آن دچار آتش سوزي شد، بنابراين در چنين شرايطي بديهي است که کاهش تراز آب داشته باشيم و در ۱۰ سال گذشته روند سطح آب خزر ثابت مانده و حتي روند کاهنده نيز داشته است.

وي گرم شدن زمين و ذوب شدن يخ ها در حوضه ولگا را به عنوان دليل پيش بيني بالا آمدن آب خزر از سوي برخي کارشناسان رد کرده و اظهار مي دارد: حوضه درياي خزر يخبندان دايمي ندارد. بالاترين نقطه آبريز ولگا در پايين ترين تراز سن پطرزبورگ يکي از شهرهاي روسيه قرار دارد که در ارديبهشت ماه تمام يخ ها و برف هاي آن آب مي شود.

عليزاده لاهيجاني يادآور مي شود: ذوب شدن يخ هاي قطب شمال هم هيچ تأثيري بر روي ولگا ندارد لذا اگر قرار است تغييرات اقليمي بر روي رود ولگا و خزر تاثيرگذار باشد فقط تاثيرات طبيعي است . اين که پيش بيني شود در ۱۰ سال آينده چقدر رطوبت وارد حوضه خزر شود صحيح نخواهد بود زيرا پيش بيني ها در کوتاه مدت قطعيت خواهد داشت.

وي با بيان اين که در حال حاضر حوضه ولگا با کمبود آب مواجه است به ايرنا مي گويد: ساحل روسيه و قزاقستان داراي شيب کمتري است و اگر هم آب خزر بالا بيايد در خشکي آن قسمت پخش مي شود، لذا آبي که در خشکي پخش شده بخار مي شود با اين حساب توازن برقرار مي شود.

به هر حال نظرها و ديدگاه هايي در مورد بالا آمدن آب خزر مطرح و پيش بيني هايي درآن باره شده است، سپس بايد در اين باره بررسي هاي علمي بيشتري انجام شود تا اگر اين احتمال قوت مي گيرد، جلوي خسارت ها و آب گرفتگي هاي شديد گرفته شود.

چکيده گزارش

کارشناسان محيط زيست خبر دادند که به دليل گرم شدن زمين و زياد شدن آب رودخانه ولگا که تامين کننده اصلي آب خزر است، احتمال دارد تا ۱۰سال آينده آب خزر يک متر و ۲۰سانتي متر بالا بيايد که با اين اتفاق بخشي از سواحل انزلي دچار آب گرفتگي شده و حتي احتمال آن که به جزيره تبديل شود زياد است مسئولان سازمان حفاظت محيط زيست کشور هم بالا آمدن آب خزر را رد نمي کنند و آن را يک پديده طبيعي مي دانند که در صورت وقوع، خسارت هايي بر تاسيسات موجود در سواحل به ويژه اسکله ها و بنادر وارد مي شود و محيط زيست کشور هم در اين مورد طبق ماده ۶۳ قانون برنامه چهارم توسعه با عنوان ساماندهي سواحل و تعيين حريم درياي خزر اقداماتي انجام داده و علاوه بر آن «پهنه بندي نوار ساحلي و تعيين حريم زيست محيطي درياي خزر و خليج فارس» از ديگر اقدامات اين سازمان است که به تازگي آغاز شده است، اما در کنار اين اظهارنظرها برخي صاحب نظران با چنين پيش بيني موافق نيستند و آن را غيرکارشناسي مي دانند.

نظرات بینندگان