نگاهي‌ به پيش‌بيني‌هاي رييس‌جمهور در شب اجرای هدفمندی

يك سال پيش در چنين روزي رييس‌جمهور در يك برنامه تلويزيوني خبر آغاز رسمي اجراي طرح بزرگ تحول اقتصادي و هدفمند كردن يارانه‌ها را اعلام كرد و اينك پس از يك سال مي‌توان با موشكافي عملكردها و روند حركت يك‌ساله جراحي بزرگ قضاوتي عادلانه درباره آن داشت.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) شايد آن هنگام خوشبين‌ترين كارشناسان و مردم و حتي برخي از اعضاي دولت هم فكر نمي‌كردند كه اجراي قانون، بدون دست انداز جلو برود و حالا در يك‌سالگي آغاز اجرا، تشريح دستاوردهاي آن جزو نقاط قوت كارنامه كاري مديران مجري طرح شده است.

• اوضاع بهتر براي دهك‌هاي پايين‌تر

احمدي‌نژاد محاسباتش را از اوضاع اقتصادي مردم پس از اجراي قانون، اين گونه خلاصه كرد: "شش دهك از روز اول وضع‌شان بهتر مي‌شود، دو دهك بايد قدري صرفه‌جويي كنند و دو دهك ديگر بيش‌تر صرفه‌جويي كنند."

او تحليل كرد: "در حال حاضر دهك يك خانواده‌هاي ما يعني دهك يك درآمدي كشور كه پايين‌ترين درآمد را در كشور دارند به‌طور متوسط 130 يا 135 هزار تومان درآمد دارند كه بخش عمده‌اي از آن‌ها تحت پوشش نهادهاي حمايتي هستند. متوسط جمعيت خانواده در كشور چهار نفر است كه بدين ترتيب به ازاي هر ماه 162 هزار تومان براي چنين خانواده‌اي به حساب واريز مي‌شود. اين‌ها حداقل هزينه‌ها را دارند و عملا آب، برق و گازي مصرف نمي‌كنند و ما مي‌خواهيم كه برخي در جامعه يك مقدار مصرف كنند. اين دهك كه مصرفي ندارد و بايد بتواند گوشت و ميوه بخرد و بخورد، به بهداشت و سلامت خود برسد و خانه خود را نونوار كند. پيش‌بيني ما اين است كه افزايش و جهش درآمدي كه در اين دهك اتفاق مي‌افتد حدود 100 درصد است و 13 درصد به هزينه‌هاي فعلي آن‌ها اضافه مي‌شود. بنابراين 150 هزار تومان از پول واريزي دولت براي خرج‌هاي ديگر آن‌ها باقي مي‌ماند. هر چه به دهك‌هاي بالاتر مي‌رويم اين فاصله كم‌تر مي‌شود و با محاسبات ما تا دهك ششم وضعيت مثبت است. البته ما تاثيرات اين طرح را بر كل اقتصاد محاسبه كرده‌ايم و تنها به آب و برق و بنزين خلاصه نمي‌شود؛ بلكه بر كل اقتصاد اثر مي‌گذارد كه ما آن را نيز پيش‌بيني كرده‌ايم. بر اين اساس وضعيت دهك هفتم و هشتم با مختصر صرفه‌جويي مثبت مي‌شود. البته ما معتقديم كه از دهك سوم به بعد مي‌تواند خود صرفه‌جويي كند و در نتيجه پول بيش‌تري براي آن‌ها باقي بماند."

كاهش ضريب جيني كه يكي از شاخص‌هاي مهم عدالت اجتماعي است، در طول يك سال گذشته از سوي بانك مركزي مورد تاييد قرار گرفته و همين امر نشان مي‌دهد كه اوضاع در دهك‌هاي پايين جامعه بهتر شده است.

توزيع ناعادلانه يارانه با مثال ديگري هم از سوي رييس‌جمهور همراه شد: "كسي در تهران هست كه به عنوان مثال ماهي شش هزار مترمكعب گاز مصرف مي‌كند در حالي كه خانواده ديگري هست كه نمي‌تواند پنجاه مترمكعب گاز مصرف كند."

برقراي عدالت اجتماعي البته در جامعه‌اي كه رييس‌جمهور گفته "طي پنجاه سال 70 درصد يارانه‌ها به 30 درصد جامعه رسيده" امري زمان‌بر است كه گام‌هاي اوليه، با اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها برداشته شده است.

البته رييس‌جمهور تاكيد كرده بود "دو دهك آخر جامعه كه بالاترين درآمد جامعه هستند، رفاه آن‌ها كم نمي‌شود ولي بايد يك مقدار خود را جمع كنند و به صورت باز خرج نكنند."

• صرفه‌جويي و استفاده نادرست از انرژي

در اينكه يكي از دلايل اجراي قانون هدفمندي يارانه‌ها، صرفه‌جويي بود شكي نيست. احمدي‌نژاد هم بارها اين موضوع را به تفصيل مورد اشاره قرار داده بود؛ از جمله در شب 27 آذرماه 89.

او تاكيد كرده بود: " متاسفانه امروز (سال 89) انرژي به درستي استفاده نمي‌شود و آثار آن در اقتصاد، سازنده نيست. امروز نزديك به 6.5 ميليون بشكه نفت و گاز در كشور توليد مي‌شود. از اين ميزان دو ميليون و 300 هزار بشكه صادر و چهار ميليون و 200 بشكه در داخل مصرف مي‌شود. امروز نفت بشكه‌اي 85 دلار است كه اگر آن را در چهار ميليون و 200 هزار بشكه در سال ضرب كنيم مبلغي بيش از 120 هزار ميليارد تومان مي‌شود كه حدود چهار برابر متوسط مصرف در دنياست؛ اين در حالي است كه ما بيش از چهار برابر متوسط دنيا رفاه نداريم، بلكه رفاه ما معادل متوسط دنياست. ما مي‌گوييم اين مبلغ بايد در خدمت رفاه مردم باشد. در اين ميان چند اشكال وجود دارد؛ اول اين كه اسراف زياد است و مصرف اضافي است. اشكال دوم اين است كه بهينه مصرف نمي‌كنيم. سومين اشكال اين است كه همين مقدار، عادلانه توزيع نمي‌شود يعني توزيع رفاه، عادلانه نيست و اين موجب به وجود آمدن فاصله طبقاتي مي‌شود."

وي ادامه داده بود:" با اجراي كامل اين قانون ما مي‌توانيم به نقطه‌اي برسيم كه با يك چهارم مصرف به همين رفاه فعلي دست يابيم. من نمي‌گويم كه سه چهارم صرفه‌جويي و بهينه‌سازي كنيم بلكه فقط يك چهارم صرفه‌جويي كنيم. وقتي همه رعايت كردند اين 30 هزار ميليارد تومان به جيب مردم مي‌رود؛ حرف من اين است كه صرفه‌جويي كنيم به عنوان مثال كسي كه در منزل خود استخر دارد هر روز آب استخر خود را گرم نكند، بگذارد هفته‌اي يك بار تا مملكت آباد شود."

وي در مورد تدابير دولت براي قيمت آب، برق و گاز نيز خاطرنشان كرد: "قيمت آب، برق و گاز را پلكاني كرديم تا همه به صرفه‌جويي تشويق شوند." و اين سياست دولت موثر واقع شد.

شايد به همين دليل او آن شب اعلام كرد كه "كسي كه در مصرف انرژي صرفه‌جويي كند دو سود مي‌برد؛ اول آن كه منابع در جيبش مي‌ماند و هر چه صرفه‌جويي شده باشد را ما صادر مي‌كنيم و پولش باز به جيب مردم بازمي‌گردد."

• تورم عجيب و غريب!

احمدي‌نژاد وعده داده بود كه تورم عجيب و غريبي، به خصوص در آغاز اجراي قانون در كار نخواهد بود و گفته بود: " به خاطر اهميت اين طرح، دولت وقت زيادي صرف كرد و تمام توان كارشناسي كشور بسيج شد. ما تمام جهات و تاثيرات اين طرح را در مسائل گوناگون پيش‌بيني كرديم و براي اين كه اين طرح، خوب و با كم‌ترين شوك و تنش آغاز شود گرچه همه با اجراي آن پيروز خواهند بود، كارهاي اضافي نيز انجام داديم."

بي‌پشتوانگي پيش‌بيني‌هاي برخي كارشناسان كه تورم‌هاي 50 و 60 درصدي، فقط ناشي از اجراي قانون هدفمندي وعده مي‌دادند امروز با تورم كلي حدود 20 درصدي كه بخش عمده آن ناشي از تورم وارداتي است كاملا عيان شده است.

• يارانه‌ نقدي را عجله‌اي خرج نكنيد

احمدي‌نژاد همچنين آن شب از مردم خواست تا در دريافت پول‌هايي كه به حساب‌شان واريز شده است عجله نكنند.

به گفته او اين پول يك گام بلند در جهت عدالت است و مال مردم است و مردم آن را درست مصرف كنند و توصيه كرده بود كه بلافاصله به بانك‌ها مراجعه نكنند.

به اين توصيه رييس‌جمهور، البته در يكي دو دوره‌ اول موعد برداشت يارانه‌هاي نقدي كمتر توجه شد اما از ابتداي سال جاري مردم توانستند نحوه صحيح استفاده از اين مخارج را پيدا كنند و راه‌هاي درست خرج كردن اين ارقام را پيدا كنند. بي‌شك همين توصيه در كنار تنظيم بازار مناسب توانست به اجراي موفق طرح كمك كند.

البته شايد نياز به كمي زمان بود تا مردم اين توصيه را جدي بگيرند. آنجا كه رييس‌جمهور با توصيه به مردم براي مديريت كاهش مصرف با هم‌فكري اعضاي خانواده، خاطرنشان كرد: "انتظار داريم مردم منتظر باشند تا دو ماه بگذرد و قبض‌ها بيايد، بعد بر اساس آن با هم‌فكري اعضاي خانواده برنامه‌ريزي كنند تا فرزندان نيز مديريت اقتصادي را ياد بگيرند چرا كه آن‌ها نيز فردا در يك بخش مدير خواهند شد."

• بنزين را ذخيره نكنيد!

اين توصيه را مي‌توان ناشي از تجربه قبلي افزايش قيمت بزين دانست اما اين بار به نظر مي رسد مردم به سخنان رييس‌جمهور درباره مضرات ذخيره بنزين توجه كردند: " من از مردم تقاضا دارم كه بنزين ذخيره‌سازي نكنند چرا كه اين كار خطرات بسياري دارد، خداي نكرده حادثه‌اي پيش مي‌آيد. در خانه‌اي پيش‌تر اين اتفاق افتاده بود و پنج كودك را پيش من آوردند كه سوخته بودند و سه سال است كه ما آن‌ها را براي جراحي پلاستيك مي‌بريم، هنوز هم به وضعيت مناسب نرسيدند. گيرم كه مقداري بنزين ذخيره كرديد چه مي‌شود بعد از آن چه مي‌خواهيد بكنيد. اين طرح دراز مدت است و همه بايد به حق خود قانع باشند؛ در اين صورت است كه بركت، امنيت و دلخوشي مي‌آيد. چرا بيمارستان‌هاي ما بايد پر باشد و ما اين همه بيمارستان داشته باشيم در حالي كه اگر عدالت اجرا شود اين‌طور نخواهد بود. پول جمع كنيم و بعد آن را خرج بيمارستان كنيم. البته گاهي برخي حوادث پيش مي‌آيد اما بسياري از اين حوادث ناشي از اين است كه به حق خود قانع نيستيم. كسي كه بنزين را بدون توجه به حق خود مي‌زند از كجا مي‌داند كه بعدا برايش اتفاقي نيفتاد."

تقريبا موردي از ذخيره‌سازي بنزين در روزهاي پس از اجراي قانون يافت نشد و به نظر مي‌رسد تصويرسازي و يادآوري رييس‌جمهور از مضرات ذخيره‌سازي بنزين موثر واقع شد.

• تنظيم بازار با همكاري اصناف

خوش‌بين‌ترين افراد هم نمي‌توانستند تصور بازار تا آن حد آرام را پس از اجراي قانون و تا شب عيد 90 داشته باشند. احمدي‌نژاد درباره برخي اقدامات در سطح بازار هشداري داده بود كه آن‌هايي كه بايد مي‌گرفتند، گرفتند و تنظيم بازار با همكاري اصناف به خوبي انجام شد.

او گفته بود:" ممكن است برخي فضاسازي كنند و مردم را نگران كنند و برخي نيز ممكن است متوجه نباشند و تحريك شوند و اقدامي در اقتصاد انجام دهند."

وي تاكيد كرده بود: "اصناف همكاري خوبي داشتند و ستادي درست كرده و آموزش داده و تشريح كرده‌اند و همراهي آن‌ها خوب بوده است. اصناف واحد نظارت تاسيس كردند و با واحد نظارت بازرگاني نيز مشاركت خوبي دارند؛ البته بهترين ناظر مردم هستند كه بايد اطلاع‌ دهند و ماموران ما حاضر مي‌شوند. اگر مشكل ناشي از كمبود كالا باشد جبران مي‌كنند يا رفتار نامناسب باشد با آن برخورد مي‌كنند؛ بايد مراعات همديگر را بكنيم. چرا وقتي كه سر و صدايي مي‌شود دو ريال روي قيمت‌ها بگذاريم؟ اگر اين كار را 75 ميليون آدم انجام دهد چه مي‌شود و انعكاس آن در زندگي ما چيست؟"

• بهره‌وري و تنبلي يارانه‌اي

ساختار يارانه‌اي برخي بخش‌هاي اقتصادي را تنبل كرده بود و به همين دليل رييس جمهور آن شب گفت: "با اجراي اين طرح قيمت تمام شده صنعت مي‌تواند با قيمت‌هاي جهاني رقابت كند. تاكنون قيمت انرژي كم بوده و بنابراين فكر و هوش ايراني كه مي‌تواند فرصت انجام كارهاي بزرگ بيايد، معطل مانده است. با اجراي اين طرح رفتار اقتصادي متحول خواهد شد."

اينكه امروز بخش هاي مختلف صنعت و اقتصاد بر دريافت تسهيلات نوسازي اصرار دارند دقيقا براي افزايش بهره‌وري است. حالا ان بخش‌هاي تنبل به فكر افتاده‌اند تا به قول احمدي‌نژاد فكر و هوش ايراني را براي كارهاي بزرگ بكار گيرند.

• نان خوب بخوريم

رفتار مردم در زمينه مصرف نان به طور اساسي در همين يك سال تغيير كرده است و بسياري از مردم با مقاسه حالا با زمان پيش از اجراي قانون، خود را اسراف‌كار مي‌دانند كه البته بخشي از اين اسراف‌ها به دليل كيفيت پايين نان بود.

رييس جمهور در اين باره گفته بود: "ما مي‌خواهيم مردم نان خوب بخورند. ما الان (سال 89) بيش از چهار هزار ميليارد تومان يارانه پرداخت مي‌كنيم و بيش از همين مقدار نيز مردم براي خريد نان پول مي‌دهند كه اگر اين دو مبلغ را روي هم بگذاريم مردم بايد بهترين نان را بخورند و اتلاف نان از بين مي‌رود و ما مي‌توانيم گندم را صادر كنيم."

• پيش‌بيني براي مشكلات احتمالي

بسياري كه موافق اجراي قانون بودند ترس داشتند كه ممكن است برخي مشكلات پيش‌بيني نشده باعث عدم اجراي قانون شود اما گويا تمام مسائل پيش‌بيني شده بود.

رييس‌جمهور خاطرنشان كرده بود: "اگر كسي در زمينه قانون هدفمند كردن يارانه‌ها ‌اقدام نامناسبي كند انگيزه او اقتصادي نيست؛ چرا كه اگر اقتصادي باشد ما راه‌حل آن را پيش‌بيني كرده‌ايم و در قضيه هدفمند كردن يارانه‌ها از اين به بعد هيچ مشكلي نيست كه نتوانيم حل كنيم. هر جا مشكلي پيش آمد مردم به ما خبر دهند. گروه‌هاي تخصصي ما مشكل را حل مي‌كنند و در اين طرح مشكلي نيست كه قابل حل نباشد. البته ما نمي‌گوييم كه عالم دهر هستيم ولي به هر حال ما كشور بزرگي هستيم كه 75 ميليون جمعيت داريم و اقتصاد بزرگي هستيم و ممكن است مشكلاتي هم پيش بيايد كه آن‌ها را برطرف مي‌كنيم."

برخي از اين پيش‌بيني‌ها آن شب بيان شد: "در روستاهايي كه از نفت سفيد و كپسول‌هاي گاز استفاده مي‌كنند پيش‌بيني كرده‌ايم تا زماني كه قيمت به‌طور كامل آزاد نشود قيمت كوپني گذاشته‌ايم چرا كه ما در شهر گاز داريم اما در برخي روستاها گاز ندارند؛ بنابراين به اندازه، نفت و گاز در اختيارشان قرار مي‌دهيم. همه اقشار و تمام جهات در اجراي اين قانون ديده شده‌اند. مثلا مقداري نفت و گاز در اختيار فرمانداران و استانداري‌ها براي مواقع اضطراري قرار داده شده است بنابراين همه جهات را ديده‌ايم كه ان‌شاءالله اين طرح به خوبي اجرا خواهد شد."

حل سريع برخي مشكلات جزئي در روزهاي اول اجراي قانون، نشان از آمادگي براي حل معضلات احتمالي و پيش‌بيني‌هاي لازم براي آن داشت.

• تقدير از رسانه‌ها

همراهي رسانه‌ها از هر سمت و سوي سياسي و انگيزه آن‌ها براي بازگويي فوايد اجراي قانون، همگرايي بسيار مثبتي را به وجود آورد كه رييس‌جمهور را به تقدير واداشت: "اين طرح، طرح احمدي‌نژاد و اين دولت و آن دولت نيست. بلكه اين طرح مال همه اين ملت و تاريخ اين ملت است. پس كاري كنيد كه اين طرح جلو برود چرا كه همه در اين طرح برنده هستند. ما مي‌خواهيم كه همه كمك كنند تا فضا آرام باشد تا اگر كسي پيشنهادي دارد بگويد چرا كه فقط با ايراد گرفتن كار درست نمي‌شود. مردم براي اصلاح رفتارها نيازمند اطلاع‌رساني درست هستند كه ان‌شاءالله اين كار با همراهي رسانه‌ها و رسانه ملي انجام خواهد شد. از رسانه‌هايي كه ما را همراهي كرده‌اند و از ساير رسانه‌ها كه از اين به بعد ما را همراهي مي‌كنند نيز تشكر مي‌كنم."

• اصلاح سيستم بانكي و مالياتي

احمدي‌نژاد با بيان اين كه دولت بر روي طرح هدفمند كردن يارانه‌ها وقت زيادي گذاشت، افزوده بود: "ان‌شاءالله از ابتداي سال آينده دولت توان و نيروي خود را در سه بخش متمركز مي‌كند كه اين بخش‌ها عبارتند از اصلاح سيستم بانكي، اصلاح سيستم مالياتي و ايجاد اشتغال براي جوانان. البته اجراي قانون هدفمند كردن يارانه‌ها اولين و مهم‌ترين گام بوده است اما وقتي گام اول را برداريم، گام‌هاي بعدي راحت‌تر برداشته مي‌شوند و ما از اول سال آينده گام‌هاي بعدي را آغاز خواهيم كرد. سنگين‌ترين مرحله همين بحث هدفمند كردن يارانه‌ها بود."

حالا در سال 90 طرح تحول بانكي و مالياتي در آستانه اجرايي شدن هستند و در همين دو ماهه همايش تبين محورهاي اين دو تحول بزرگ با حضور احمدي‌نژاد برگزار شد.

• دلايل موفقيت طرح

حالا پس از يك سال شايد راز موفقيت در اجراي قانون را بتوان آنجا جست‌وجو كرد كه رييس‌جمهور شب 27 آذرماه1390  بر آن انگشت گذارد: "اين طرح به نفع مردم است. به همين دليل همه مردم خواهان اجراي آن هستند؛ چرا كه مي‌فهمند منافع‌شان در اجراي اين طرح است. حتي به ما فشار مي‌آورند كه اجرا كنيم و وقتي مردم اجراي اين طرح را پذيرفته باشند تبعات منفي نخواهد داشت و يا تبعات آن به حداقل مي‌رسد."