از کتاب 200 تومانی تا تابلوی معرق یک میلیون تومانی!

به هرحال در آغاز این نوشتار، واجب می دانم که به پاس حفظ حرمت آن دسته از ناشرانی که سالها برای حوزه فرهنگ و ادب این سرزمین، خون دلها خوردند، یادآور شوم که در این آشفته بازار چاپ و نشر کتاب، گاهی هم شهر شلوغ می شود دیگر! طی چند روز برپایی نمایشگاه، به چندین غرفه که نام انتشاراتشان برایم جدید بود سر زدم و با برخی از غرفه داران که خودشان ناشر بودند به عنوان یک متقاضی صدور مجوز نشر چند کلامی گفتم و شنیدم که مطالب جالبی دستگیرم شد. در یکی از غرفه ها که سه انتشاراتی را در کنار هم جمع کرده بود و بیشتر از 30 اثر جلال آل احمد را چاپ کرده بود، با ناشر همکلام شدم. در شناسنامه همه آثار که چاپ اول بود، یکی نام انتشارات آورده شده بود و دیگری نام انتشارات همکار. غرفه دار می گفت که ما سه تا مجوز نشر داریم. برای اینکه امسال بتوانیم در نمایشگاه شرکت کنیم و به حد نصاب چاپ اول برسیم کتابهای جلال را که در گذشته توسط یکی از انتشاراتمان به چاپ دهم رسیده بود، این بار توسط یکی دیگر از انتشاراتمان به چاپ اول رساندیم و نام انتشارات دیگر را به عنوان ناشر همکار زدیم. خب برای چاپ اول بقیه کتابها هم همین کار را می کنیم چون ارشاد از تیراژ 1100 یا 2200 اثر، حدود 500 تا 700 نسخه از چاپ اول کتاب را از ما می خرد.
ناشر دیگری هم به رسم بسیاری از ناشران دیگر، فامیلی اش را نام نشر گذاشته بود، حدود 20 عنوان کتاب 32 صفحه ای با قیمت 1250تومان درباره مشاهیر جهان چاپ کرده بود. در واقع کتابهایی که جست وجوی اینترنتی بود. در مشخصات نویسنده کتابها هم که پسر نوجوان ناشر بود سال تولد، 1370 نوشته شده بود. یعنی پسر 21 ساله ای که برابر با عدد سنش طی یک سال کتاب چاپ اول منتشر کرده بود! گویا این ناشر با این کار فقط قصد گرفتن مجوز حضور در نمایشگاه را داشته است.
برخی از غرفه ها نیز کل کتابهایشان به 20 تا هم نمی رسید که آنها هم بیشتر شکل بروشور داشتند تا کتاب. جالب اینکه همین غرفه ها در بهترین قسمتهای نمایشگاه جانمایی شده بودند، مثلاً در دونبشی راهروها. حالا این انتشاراتی ها چطور مجوز حضور در نمایشگاه را گرفته اند، مسؤولان باید پاسخگو باشند.

ارزان ترین و گران ترین کتابهای نمایشگاه
شاید با دیدن یا شنیدن قیمت چنین کتابهایی، چشم هایتان گرد شود و دهانتان باز بماند و قیافه تان بشود شبیه علامت سؤال! و آن وقت فکر کنید که حتماً به قول قدیمی ها، هیچ گرانی بی حکمت نیست و هیچ ارزانی بی علت. گران ترین و ارزان ترین کتابهای نمایشگاه، همیشه برای بازدیدکنندگان جالب بوده است. با گشت و گذاری در غرفه های بیست وپنجمین نمایشگاه کتاب، تقریباً بالاترین و پایین ترین قیمت کتابها دستم آمد. ارزان ترین کتابها در این نمایشگاه با قیمت 200 تا 900 تومان در غرفه ای کوچک در دونبشی یکی از راهروها عرضه می شد. کتابها، چند صفحه ای درباره راه های پیشگیری از سرطان های مختلف بود که بیشتر به یک بروشور آموزشی پیشگیری و درمان شبیه بود تا آنچه که ما از کتاب، تصور می کنیم و شاید با یک جست وجوی ساده اینترنتی، چنین محتوایی را به دست می آوردیم با این تفاوت که اطلاعات به دست آمده ما به روزتر از اطلاعات این کتابها بود. عمده ارزان ترین کتابهای نمایشگاه، مجموعه های گردآوری شده بود که در 20 تا 30 صفحه با ذکر منابع، برچسب نام کتاب را بر پیشانی داشت و شناسنامه و فیپا هم خورده بود، یعنی مجموعه ای بروشور مانند با دبدبه کبکبه های یک کتاب! گویا ناشر یا نویسنده با یک جست وجوی ساده اینترنتی و باز شدن صفحه ویکی پدیا درباره آن موضوع، نسخه چاپی آن را تبدیل کرده بود به یک کتاب و با چنین کاری عناوین کتابهای چاپ اولش را رسانده بود به عدد معین 35 تا بتواند در نمایشگاه، غرفه ای داشته باشد. به این فهرست کتابهای ارزان قیمت، کتابهای جیبی را هم اضافه کنید که معمولاً با محتوای طنز یا موضوعات روانشناسی به دلیل تعدد، سهم زیادی در پر کردن فضای نمایشگاهی داشتند. حالا فکر کنید که چه حجمی از عناوین کتابهای تازه نشر را این دست از شبه کتابها تشکیل می دهند که البته تعدادشان در گذاری طی غرفه های نمایشگاه، کم نبود.

از تیراژ دستی تا جلد چرم اصل یک کتاب
اما گران ترین کتابهای نمایشگاه هم مربوط می شد به کتابهای نفیس که معمولاً شاهکارهای هنری در آنها با مشخصه های هنری چاپ شده بود. برای نمونه جلدهای نفیس و فاخر، طلاکوب و نقره کوب حاشیه صفحات و تذهیب های حاشیه کتاب یا خط های دلربای خطاطان بزرگ، قیمت کتاب را بالا برده بود و معمولاً محتوای این کتابها را آثار گرانقدر تاریخ و ادبیات تشکیل می داد. این کتابها هم بیشتر جنبه تزئینی دارند و به عنوان دکور در بالای طاقچه ها یا روی میز قرار می گیرند. مجموعه غزلیات حافظ بیشترین حجم از کتابهای نفیس نمایشگاه را تشکیل می داد. البته کتاب نفیس نهج البلاغه در قالبی شکیل با قیمت 800 هزار تومان در یکی از غرفه ها به فروش می رفت که دلیل گران بودن آن، جلد و قاب چرمی آن بود که گویا از چرم اصل بوده است.
کتاب چوبی هم یکی از اتفاقات جدید نمایشگاه بود که در 53 صفحه در یکی از غرفه ها با قیمت 320 هزار تومان عرضه می شد که به گفته غرفه دار آن استقبال نسبتاً خوبی هم از آن شده بود. به گفته این غرفه دار از آغاز نمایشگاه تا روز پنجم برگزاری 11 نسخه از این کتاب به فروش رفته که این کتاب در تیراژ محدود 105 نسخه منتشر شده بود. ویژگی خاص این کتاب، تیراژ دستی آن است. جنس صفحات این کتاب، از چوب بود اما گویا غرفه دار در تعریف این اثر دچار اشتباه شده بود چون، به هم چسباندن چند اثر هنری چوبی به معنای کتاب شدن یک مجموعه نیست. این به اصطلاح کتاب چوبی هم شامل صفحاتی از هنرهای مرتبط با چوب بود که گویا ناشر، از آن به عنوان اثری منحصر به فرد یاد می کرد. جالب اینکه ناشر در غرفه خودش، با تابلوی بزرگی از چاپ و انتشار کتاب فلزی هم خبر داده بود که گمان می رود، آن هم صفحات بهم چسبیده هنرهای مرتبط با فلزکاری است.