"ممیزی خواسته‌ی خود مردم است"

 مدیر اداره کتاب گفت: آن‌چه باعث منتشر نشدن بخش‌هایی از کتاب می‌شود، در قانون آمده و خواسته خود مردم است.

به گزارش ایسنا، محمد اللهیاری فومنی - مدیر کل اداره کتاب و کتاب‌خوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر بیستمین دوره هفته کتاب – در سخنانی درباره هفته کتاب عنوان کرد: هفته کتاب از شنبه این هفته آغاز شده و تا 28 آبان‌ماه با شعار کتاب «یادگار ماندگار» در سراسر کشور ادامه دارد.

او ادامه داد: از سال 1372 ما در آبان‌ماه هفته کتاب و کتاب‌خوانی را با هدف ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی برگزار می‌کنیم. در کنار نمایشگاه کتاب تهران و جشنواره‌ها و جایزه‌های جلال، پروین، گام اول و کتاب فصل که برگزار می‌شود، جای یک فعالیت متمرکز که توسط دستگاهی غیر از وزارت ارشاد برگزار شود، خالی بود. هدف هفته کتاب این است که دستگاه‌های دولتی و تشکل‌های صنفی نشر کنار هم قرار بگیرند و برای موضوع کتاب و کتاب‌خوانی برنامه‌ریزی کنند.

اللهیاری اظهار کرد: بخشی از فعالیت‌ها، قالب اجرایی دارند، اما بخشی دیگر مربوط به فرهنگ‌سازی در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی است و همین‌طور موضوع اهدای کتاب به کسانی که دوست‌شان داریم.

او همچنین گفت: بررسی این‌که به لحاظ کتاب و کتاب‌خوانی در چه وضعیتی هستیم، بر اساس شاخص‌های مختلفی می‌تواند انجام شود. شاخص تولید عنوان کتاب، شاخص تیراژ و سرانه کتاب و شاخص میانگین صفحات کتاب از جمله این شاخص‌ها هستند که وضعیت کتاب را از جهت تولید نشان می‌دهند و بخش دیگر مربوط به فراهم شدن زیرساخت‌ها و بسترها برای فرهنگ‌سازی و ارتقای جایگاه حرفه‌یی صنعت نشر در کشور است.

اللهیاری در ادامه عنوان کرد: در سال 1357 تقریبا 1000 عنوان کتاب در کشور منتشر می‌شد. طبق آمار خانه کتاب، این رقم در اسفند سال 1390 به 69 هزار عنوان کتاب در سال رسیده است. به همین جهت ما در زمینه تولید عنوان کتاب رشد خوبی داشته‌ایم و بر اساس آمارهای سازمان یونسکو، رتبه اول منطقه را داریم. در سطح جهان نیز رتبه ما بین نهم تا یازدهم در نوسان است.

او سپس یادآوری کرد: در حوزه تیراژ چند نکته مهم است. میانگین تیراژ در کشور طبق آمار خانه کتاب بین 2700 تا 2800 است. فعالیت نشر علاوه بر این‌که ظاهر فرهنگی دارد، یک فعالیت اقتصادی است که توسط ناشر به عنوان یک بنگاه خصوصی انجام می‌شود و تابع موضوع عرضه و تقاضا و قوانین تجاری است. در سایر نقاط دنیا هم این‌طور نیست که همه کتاب‌ها تیراژ چندصدهزارتایی و چندده‌هزارتایی داشته باشند.

در ادامه برنامه تلویزیونی «هزار و یک شب»، محمدرضا عبدالملکیان که طرح اهدای کتاب به آن‌ها که دوست‌شان داریم، پیشنهاد او بوده است، گفت: ما در طول سال دو کار ارجمند و تاثیرگذار در عرصه کتاب داریم. در نیمه اول سال نمایشگاه بین‌المللی کتاب که جایگاه مردمی‌اش را پیدا کرده است و در نیمه دوم سال ستاد هفته کتاب که متولی‌اش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، اما علی‌رغم این‌که حدود 50 دستگاه دولتی و سازمانی در این ستاد حضور دارند، مجموع فعالیت‌ها در درون دستگاه‌ها متمرکز بود و چندان بازتاب بیرونی و مردمی نداشت.

این شاعر و مدیرعامل دفتر شعر جوان افزود: برای این‌که این موضوع هم جایگاه مردمی پیدا کند، تصمیم گرفته شد یک روز را به موضوع اهدای کتاب توسط مردم به مردم اختصاص بدهیم و موضوع دوست داشتن که در دل این پیام متمرکز شد، با توجه به ارزشی که در فرهنگ ما دارد، می‌تواند جایگاه ویژه‌ای را برای اهدای کتاب رقم بزند. کلیات این پیام در سال گذشته مورد تایید ستاد هفته کتاب قرار گرفت، اما در آن‌جا تاکید من بر این بود که همه انرژی دستگاه‌های گوناگون بر این نکته متمرکز شود که ما بتوانیم تا قبل از 24 آبان این موضوع را اطلاع‌رسانی کنیم، چرا که این اتفاق باید در درون مردم صورت بپذیرد.

عبدالملکیان اظهار کرد: باید اهم تلاش ما بر اهدای کتاب توسط مردم متمرکز می‌شد و توقع من این بود که تا پیش از 24 آبان، وزارت ارشاد در این زمینه اطلاع‌رسانی کند، اما روابط عمومی معاونت فرهنگی ارشاد و نشریات کتاب ماه یا کتاب هفته در این زمینه اقدامات لازم را انجام ندادند.

سپس اللهیاری از همکاری عبدالملکیان در ستاد هفته کتاب تشکر کرد و گفت: هفته کتاب دو سطح دارد؛ یکی کار فرهنگ‌سازی در زمینه کتاب‌خوانی است و سطح دیگر فعالیت‌هایی است که در سطح دستگاه‌ها برای تحقق هدف انجام می‌شود. امسال در زمینه اهدای کتاب در چند سطح برنامه‌ریزی کرده‌ایم. کار ما ترویج و تبلیغ، اطلاع‌رسانی و هماهنگی بین‌ دستگاه‌ها بوده است، اما در این هفته همه کار بر عهده وزارت ارشاد نیست و ما از همه دوستان تقاضای همکاری کرده‌ایم.

او ادامه داد: امسال سال اول است و اگر هم طرح به خوبی اجرا نشود، ما بر موضوع فرهنگ‌سازی متمرکز می‌شویم تا سال اول را با یک پایه خوب شروع کنیم. 24 آبان روز کتاب و کتاب‌خوانی است. اگر این تبلیغات تا آن موقع رخ نداد، آن وقت گله کنند. نشریه خاص هفته کتاب 24 آبان منتشر می‌شود و کتاب هفته نیز این هفته صفحاتی را به این موضوع اختصاص داده است. ما روش‌های مختلفی برای اطلاع‌رسانی داشته‌ایم.

اللهیاری درباره مشکلات توزیع کتاب نیز خاطرنشان کرد: در موضوع توزیع ما در سطح کشور مشکل داریم و تعداد کم کتاب‌فروشی‌ها باعث شده دسترسی مردم به کتاب در سراسر کشور عادلانه نباشد.

او درباره فرهنگ استفاده از کتابخانه‌های عمومی هم گفت: برای استفاده از کتابخانه‌های عمومی فرهنگ‌سازی نشده است. به همین دلیل نمایشگاه‌های استانی را به عنوان راه‌ حلی کوتاه‌مدت برای کمبود ویترین درنظر گرفته‌ایم. نگاه ما به کتاب این است که اگر ما با توجه به چند فاکتور، کالایی را به عنوان کالای فرهنگی ملی بشناسیم، در کشور ما آن کالا کتاب است. در این صورت، بودجه، برنامه‌ریزی و نگاه مسؤولان به کتاب متفاوت خواهد شد.

مدیر اداره کتاب همچنین درباره ممیزی گفت: در موضوع نظارت پیش از چاپ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجری است و ضوابط را شورای عالی انقلاب فرهنگی مشخص می‌کند. آن‌چه باعث منتشر نشدن بخش‌هایی از کتاب می‌شود، در قانون آمده و خواسته خود مردم است؛ مانند موردی که اخیرا برای ناشری به وجود آمد که به اشتباه نسخه اصلاح‌نشده را منتشر کرده بود و در رسانه‌ها مورد انتقاد قرار گرفت.

او ادامه داد: نهاد کتابخانه‌های عمومی نیز برای کارشناسی و انتخاب کتاب توجه ویژه‌ای به خرج داده است. کتابخانه‌های سیار، کتابخانه‌های باز و کتابخانه‌های سلامت، با این هدف ایجاد شده‌اند که مردم بتوانند هر جا فرصتی دارند، به کتاب‌خوانی بپردازند. از طرح‌های دیگر این است که در مدارس زنگ کتاب و کتاب‌خوانی را به جای زنگ انشا قرار بدهیم.

در بخش دیگری از برنامه، محمود آموزگار - دبیر اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران - درباره نقش دولت در کتاب‌خوانی مردم گفت: در این زمینه نباید دولت تصدی‌گری کند. دولت باید برنامه‌ریزی کند تا بخش خصوصی و مردم بتوانند کار را جلو ببرند، اما وقتی صنعتی بنیه ضعیفی دارد، ضرورت دخالت دولت به وجود می‌آید. به عنوان نمونه نمایشگاه کتاب تهران یا نمایشگاه‌های استانی بر این اساس شکل گرفته‌اند که مشکلات توزیع کتاب را موقتا برطرف کنند، اما این برنامه کوتاه‌مدت به یک برنامه درازمدت تبدیل و سبب غفلت از موضوع افزایش ویترین کتاب شد.

او ادامه داد: نمایشگاه کتاب تهران که سالانه بازدیدی حدود پنج تا شش میلیون نفر دارد و گردش حجم بالایی از پول در آن اتفاق می‌افتد، نشان‌دهنده وجود اشتیاقی است که در طول سال به آن پاسخ داده نمی‌شود. از نظر آمار حدود 40 درصد حجم اقتصاد نشر در طول سال به نمایشگاه اختصاص دارد.

سپس رشید کاکاوند - مجری «هزار و یک شب» - گفت، استقبال مردم از کتاب‌فروشی‌های غیررسمی، کتاب‌های چاپ افست و بدون مجوز نشان می‌دهد که اگر نظارت دولت و وزارت ارشاد کمی مهربانانه‌تر باشد، بر ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی تأثیرگذار است، که آموزگار در این‌باره اظهار کرد: زمانی که مردم از چیزی منع می‌شوند، درباره آن موضوع کنجکاو می‌شوند. این موضوع به بحث ممیزی و وظیفه‌ای که ارشاد برای خود قایل است، مربوط می‌شود.

او ادامه داد: در این زمینه نظرات متفاوتی وجود دارد. یکی از پیشنهادات، ممیزی بعد از انتشار است که البته از لحاظ اقتصادی برای ناشران به‌صرفه نیست.

آموزگار درباره تعداد عناوین کتاب اظهار کرد: طبق آمار، سالانه 70 هزار عنوان کتاب منتشر می‌شود که 30 هزار عنوان آن غیردرسی است. مشکل اساسی در کتابخانه‌های عمومی ماست. از این 30 هزار عنوان طبق آمار نهاد کتابخانه‌های عمومی، تنها 2800 عنوان کتاب توسط کتابخانه‌ها خریداری می‌شود.

او افزود: نقش کتابخانه‌ها در تشویق مردم به کتاب‌خوانی بسیار مهم است. در همه جای دنیا کتاب گران است، اما لزومی ندارد مردم کتابی را که می‌خواهند، بخرند. ولی باید بتوانند از کتابخانه‌های عمومی استفاده کنند. اما توجه ما بیش‌تر به امور فردی است؛ نه عمومی. در کشورهای پیشرفته کتابخانه نقش مهمی در زندگی اجتماعی افراد دارد.

آموزگار در پایان درباره مشکلات توزیع کتاب اضافه کرد: در کشورهای دیگر این مشکلات از طریق پست و کاهش تعرفه‌های حمل کتاب حل شده است، به صورتی که به عنوان نمونه در کشور آلمان هزینه‌های جابه‌جایی کتاب تقریبا به صفر رسیده است. هزینه حمل کتاب نباید از قیمت خود کتاب بیش‌تر شود.