پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
باشگاه
خبرنگاران/ حافظيه نام مجموعهٔ آرامگاهي موجود در شمال شهر شيراز و در
جنوب دروازهٔ قرآن است. اين مجموعه بهدليل جايدادن آرامگاه حافظ شيرازي
در خود به اين نام مشهور شدهاست. مساحت حافظيه ۲ هکتار بوده و از ۲ صحن
شمالي و جنوبي تشکيل يافته که اين صحنها توسط تالاري از يکديگر جدا
شدهاند. اين مجموعه ۴ درب ورودي-خروجي دارد که درب اصلي در سمت جنوب آن،
دو درب در سمت غرب آن و يک درب در سمت شمالشرق آن قرار گرفتهاست.
تالار
حافظيه که از آثار دورهٔ زنديان است، ۵۶ متر طول و ۸ متر عرض داشته و از
۲۰ ستون سنگي، هرکدام به ارتفاع ۵ متر تشکيل شدهاست. اين تالار پيشتر
شامل ۴ ستون و ۴ اتاق بوده که بعدها اتاقها از محدودهٔ آن حذف گرديدهاست.
در سمت شرق و غرب تالار ۲ اتاق -يکي متعلق به سازمان ميراث فرهنگي و ديگري
مربوط به دفتر آرامگاه- وجود دارد. شيوهٔ معماري اين تالار مربوط به
دورههاي هخامنشيان و زنديان است.
تاريخچه ساخت و مرمت آرامگاه حافظ
در
سال ۸۵۶ ه. ق. ( ۱۴۵۲) حدود ۶۵ سال پس از وفات حافظ شمس الدين محمد
يغمايي، وزير ميرزا ابوالقاسم گورکاني؛ حاکم فارس، براي اولين بار عمارتي
گنبدي شکل بر فراز مقبره حافظ بنا کرد و در جلو اين عمارت، حوض بزرگي ساخت
که از آب رکن آباد پر ميشد.
دوره صفويان و افشاريان
اين بنا در زمان
حکومت شاه عباس صفوي (اوايل قرن يازدهم هجري قمري) مورد مرمت و باز سازي
قرار گرفت و همچنين به دستور نادرشاه افشار آرامگاه بارديگر مرمت شد.
دوره زنديه
کريمخان
زند (۱۱۸۷ ه. ق.) بر مقبره حافظ، بارگاهي به سبک بناهاي خود ساخت و بر
تربتش سنگي مرمرين نهاد که امروز نيز باقي است و دو غزل از حافظ به شيوه
نستعليق توسط حاجي آقاسي بيک افشار آذربايجاني نگاشته شدهاست که مطلع آن
دو غزل چنين است:
مژده وصل تو کو، کز سر جان برخيزم
طاير قدسم و از دام جهان برخيزم
و
ايدل غلام شاه جهان باش و شاه باش
پيوسته در حمايت لطف اله باش
هم
چنين تالاري با چهار ستون سنگي يکپارچه بلند ساخت که از طرف شمال و جنوب
گشاده بود و در دو سوي آن، دو اتاق بنا کرد به گونهاي که مقبره حافظ در
پشت اين بنا قرار ميگرفت و در جلو آن باغ بزرگي را احداث نمود.
دوره قاجار و پهلوي
پس
از کريم خان زند در سال ۱۲۷۳ ه. ق. طهماسب ميرزا (مؤيدالدوله) حکمران
فارس، آرامگاه حافظ را بار ديگر تعمير و مرمت کرد و در سال ۱۲۹۵ ه. ق. ۱۸۷۸
م. معتمدالدوله فرهاد ميرزا فرمانرواي فارس در گرداگرد مقبره حافظ، معجري
چوبي ساخت. پس از آن در سال ۱۳۱۷ ه. ق (اردشير) زردشتي يزدي، بار ديگر
بارگاه حافظ را مرمت کرد و بر فراز آرامگاهش، معجري بنا کرد اما حاج سيد
علياکبر فال اسيري به دليل زردشتي بودن اردشير، بناي مرمت شده را ويران
ساخت.
اين بنا تا سال ۱۳۱۹ ه. ق. ۱۹۰۱ م. همچنان ويران باقيماند و در
اين سال شاهزاده ملک منصور ملقب به شعاع السلطنه حاکم فارس، به ياري علي
اکبر مزين الدوله نقاش باشي، معجري آهنين بر فراز آرامگاه حافظ ساخت و
کتيبهاي بر آن قرار داد.
در سال ۱۳۱۰ ه. ش. دبير اعظم بهرامي استاندار
فارس بر ديوار جنوبي حافظيه سر در بزرگي از سنگ نصب نمود و در جهت آبادي
نارنجستان آن تلاش کرد.
ساخت بناي جديد
در سال ۱۳۱۴ هـ. ش سرهنگ
علي رياضي (رئيس فرهنگ فارس) با همياري علي اصغر حکمت و نظارت علي سامي، با
طراحي آندره گدار فرانسوي و با الهام گيري از عناصر معماري عهد کريم خان
زند، به بازسازي بناي حافظيه اقدام نمودند.
در سال ۱۳۱۵ به کوشش علي
اصغر حکمت، بناي کنوني با بهره گيري از عناصر معماري زنديه و يادمانهاي
حافظيه، توسط آندره گدار فرانسوي طراحي و با همکاري علي سامي به اجرا در
آمد.
دوره جمهوري اسلامي
در سال ۱۳۸۶ اولين مرمت جدي و بازسازي،
تميزکردن سطح مسي روي گنبد، مرمت بخشهاي خراب ساختمانهاي اطراف و همچنين
متصل کردن مقبرهها و باغهاي اطراف به مجموعه انجام شد.
نمادشناسي
آرامگاه
حافظ در مقابل يکي از شلوغترين و پررفتوآمدترين خيابانهاي شيراز قرار
گرفته و نماي آرامگاه از خيابان مذکور غيرقابل مشاهدهاست. اين خيابان نماد
اسارت در جهان صنعتي و مدرن است؛ چنانچه نميتوان از طريق آن، آرامگاه
حافظ را که نماد افکار و انديشههاي عرفاني اوست، نظارهگر بود.
آرامگاه
حافظ در مقابل يکي از شلوغترين و پررفتوآمدترين خيابانهاي شيراز قرار
گرفته و نماي آرامگاه از خيابان مذکور غيرقابل مشاهدهاست. اين خيابان نماد
اسارت در جهان صنعتي و مدرن است؛ چنانچه نميتوان از طريق آن، آرامگاه
حافظ را که نماد افکار و انديشههاي عرفاني اوست، نظارهگر بود.
بخش
جنوبي آرامگاه نماد دنياي مادي و ظواهر فريبندهٔ آن است. با نزديکترشدن به
آرامگاه، انسان از بند هواهاي نفساني آزاد شده و بالارفتن از ايوان به
منزلهٔ معراج عرفاني و سير و سلوک در دنياي ملکوت است. به تدريج آرامگاه که
نماد خورشيد است، نمايان ميشود و پايينآمدن از ايوان، نماد تعظيم در
برابر اين خورشيد درخشان است. ايوان از ۲ رديف پلهکان تشکيل شده که هر
رديف شامل ۹ پلهاست. در ادبيات فارسي، ۹ عدد آسمانها بوده و مقدس شمرده
ميشود.
بخش شمالي آرامگاه نماد دنياي ملکوت است؛ چراکه در اين قسمت به
آرامگاه ميرسيم که نماد دستيابي به حقايق و رمزورازهاي دنيا است. اين بخش
شامل ۸ درب ورودي و خروجي است؛ همچنين آرامگاه نيز از ۸ ستون سنگي تشکيل
يافتهاست. عدد ۸ نماد سدهٔ هشتم (سدهاي که حافظ در آن ميزيسته) و هشت
درب بهشت است.
نماي بيروني گنبد آرامگاه، نماد آسمان بوده و به شکل کلاه
درويشان ترک است. گنبد از دورن با رنگهاي مختلف عرفاني آراسته شدهاست؛
آبي فيروزهاي (نماد بهشت)، سرخ ارغواني (نماد شراب ازلي)، سياه و سفيد
(نماد شب و روز) و قهوهاي سوخته (نماد خاک) است.
حافظيه در ديدگاه مردم
اين
مکان از ديرباز، قبله اهل دل و زيارتگاه عاشقان دور و نزديک بوده و در
جوارش عرفاً و شعراي نامداري به خاک سپرده شدهاند. معتقدان اين پير صاحب
کرامت، رفتن به آرامگاه او را با آداب و رسومي آييني همراه ميکنند، از
جمله با وضو به آنجا ميروند، در کنار آرامگاه حافظ کفش خود را از پاي
بيرون ميآورند که اين خود در فرهنگ مذهبي ايران نشانه احترام و قدسي بودن
مکان است.
ديوان حافظ از معدود کتابهايي است که در کنار کتب ديني در
خانهٔ هر ايراني وجود دارد و کوچک و بزرگ آن را ميخوانند و به اندازهٔ درک
خود از آن بهره و لذت ميبرند.
نظر حافظ در مورد مزار خودش
حافظ شيرازي در شعري پيشبيني کردهاست که مرقدش پس از او زيارتگاه خواهد شد.
گلعذاري ز گلستان جهان ما را بس
زين چمن سايه آن سرو روان ما را بس
بر سر تربت ما چون گذري، همت خواه که
زيارتگه رندان جهان خواهد بود