آیا اوباما می تواند بدون نظر کنگره، تحریم ها را لغو کند؟

کتسمن گفت که پرزیدنت قادر است با استفاده از "حق ابطال خود که در قانون پیش بینی شده، در صورتی که به این نتیجه برسد که استفاده از اختیارات مزبور در جهت منافع امنیت ملی آمریکاست، تحریم های بانک مرکزی را به حال تعلیق در آورد.

در تبادل ایمیل های بعدی که با وی داشتم ادعای او را مورد تردید قرار دادم. من نوشتم: "در مصاحبه، شما به قانون PL112-81 بخش 1245 رجوع کردید و آن را به عنوان نمونه ای ذکر کردید که رئیس جمهور می تواند بر طبق آن تحریم های بانک مرکزی، در ارتباط با معاملات نفت را کاهش دهد. اما مدت استفاده از اختیارات مزبور در بهترین حالت 8 ماه است (120 روز و 120 روز تمدید)". کتسمن پاسخ داد: " از من در مورد حق ابطال (رئیس جمهور) در ارتباط با تحریم های بانک مرکزی در ارتباط با معاملات نفت سئوال کردید. قانون نهائی PL112-81  (به رئیس جمهور) اجازه می دهد که به مدت 120 روز قانون را لغو کند و 120 روز آن را تمدید کند. قانون تعداد دفعاتی را که رئیس جمهور می تواند از حق لغو قانون استفاده کند محدود نکرده است". به عبارت دیگر در پایان هر دوره 120 روزه رئیس جمهور می تواند تعلیق قانون را برای 120 روز دیگر تمدید کند.

متن کامل این یادداشت در پی می آید:

وافعیت ساده این است که روحانی، برای اینکه قادر باشد که رهبری را به انجام مصالحه بر سر برنامه هسته ای متقاعد کند باید بتواند پیشنهادِ کاهش ملموس تحریم ها، از طرف غرب را، بر روی میز بگذارد. "رویکرد قطره چکانی" از طرف آمریکا این کلاف سردرگم را باز نخواهد کرد. چنانکه یک سیاستمدار پیشین ایران به المانیتور گفت "آمریکا باید برای گرفتن امتیاز بزرگ حاضر به دادن امتیاز بزرگ باشد".

رهبر انقلاب آیت الله خامنه ای، پس از سال ها مخالفت با مذاکره مستقیم با آمریکا اینک با طرح "نرمش قهرمانانه" راه را برای دولت روحانی هموار کرده اند. بنا بر گفته حسین موسویان، دانش پژوه و دیپلمات سابق ایرانی، آیت الله خامنه ای مجوز ورود مذاکرات مستقیم با آمریکا را برای روحانی صادر کرده اند. روحانی نیز در مصاحبه با  NBC گفت که برای حل مسئله هسته ای اختیار تام دارد.

با آنکه تمامی این تحولات حاکی از تصمیم ایران برای گشودن فصل جدیدی در روابطش با آمریکاست، معذلک باید نهایت احتیاط به کار گرفته شود که تاریخ دوباره تکرار نگردد، هم چنان که در گذشته بار ها شاهد شکست تلاش های صلح از سوی هر دو کشور بوده ایم.

اول، مسئولین آمریکائی باید زبان تهدید و ارعاب را کنار بگذارند.

روز 17 سپتامبر، مرضیه افخم سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به نحوه برخورد اوباما گفت: "دولت آمریکا هنوز زبان تهدید را برای گفت‌وگو با ایران دارد. ما اعلام کرده‌ایم که این زبان باید به زبان تکریم باز گردد."

اوباما هنوز هم بر "گزینه نظامی" به عنوان یکی از عناصر اصلی سیاست هایش نسبت به ایران تاکید می کند. وی در مصاحبه اخیر خود با شبکه ABC گفت: "ایرانی ها نباید از اینکه ما سوریه را مورد حمله قرار ندادیم اینگونه برداشت کنند که ما به ایران حمله نخواهیم کرد". در همان مصاحبه با اشاره به ایران گفت: "اگر ما تهدید استفاده از زور را همزمان با دیپلماسی فعال به کار بگیریم می توانیم به یک معامله (با ایران) دست پیدا کنیم".

این ادبیات چه برای راضی کردن کنگره آمریکا باشد، چه برای خشنود ساختن اسرائیل، و چه با این هدف صورت بگیرد که در مذاکرات پیش رو موقعیت برتری را برای آمریکا تثبیت کند، در هر حال شانس موفقیت هر مذاکره ای را از میان می برد.

عنصر غرور نقش تعیین کننده ای در سیاست در ایران بازی می کند. حتی در دوران شاه نیز سیاست های کشور تحت تاثیر فاکتور غرور ملی بود. جامعه شناسان ایرانی همواره بر غرور ایرانیان نسبت به فرهنگ و تمدنشان به عنوان یکی از عوامل شکل دهنده هویت ایرانی تکیه می کنند. روحانی در مراسم تحلیف خود گفت: "تنها راه تعامل با ایران، گفتگو از جایگاه برابر، اعتمادسازی متقابل و احترام دوجانبه...است...نه با زبان تحریم بلکه با زبان تکریم با ما سخن بگوئید".

دوم، برنامه هسته ای ایران سخت با مسئله غرور ملی گره خورده است. بسیاری از دانش پژوهان متخصص مسائل ایران نیروی پیش برنده برنامه هسته ای را غرور ملی می دانند. در نتیجه، توقف برنامه غنی سازی، که مکررا توسط آمریکا مطرح می شود، آسیب فوق العاده ای به جایگاه سیاستمداران ایران خواهد زد. کسانی که در مقام تصمیم گیری تن به چنین کاری دهند خود را در مظانّ اتهام سنگین زیر پا گذاشتن و یا فروختن غرور ملی قرار خواهند داد. هزینه این کار بیش از آن است که هر مقامی بتواند آنرا بپردازد.

سوم، از ابتدا مقاومت در برابر تسلط خارجی یکی از اصول بنیادین انقلاب ایران بوده است. تسلیم در برابر زور و فشار آمریکا با این اصل بنیادین در تضاد خواهد بود. به عبارت ساده، آمریکا تنها از حکومت ایران نمی خواهد که برنامه غنی سازی اش را تحت فشار متوقف کند، بلکه به نوعی از آنان می خواهد که با پذیرش تسلط خارجی از هویت خویش دست بکشند. در این خصوص دخالت اسرائیل به عنوان یک عامل عمده فشار این احساس تسلیم به زور را غیر قابل پذیرش تر می کند.

روحانی در مقاله اخیر خود در واشنگتن پست نوشت: "محور بودن هویت گستره اش به برنامه هسته‌ای ما نیز می‌رسد. برای ما، تسلط یافتن بر چرخه سوخت اتمی و تولید توان هسته‌ای...به عنوان تلاشی برای کسب شان، احترام و دستیابی به جایگاه واقعی در جهان نیز از اهمیت برخوردار است. بدون درک نقش هویت، بسیاری از موضوعاتی که با آن‌ها روبرو هستیم، لاینحل باقی می‌ماند".

آمریکا نهایتا می خواهد که ایران یک کشور فاقد سلاح هسته ای باقی بماند. بنابراین، منطقا"، توافقی که حداکثر شفافیت را در برنامه هسته ایران تضمین کند  و بازدید های سر زده و عمیق را نیز عملی کند علی القاعده باید منافع امنیتی آمریکا را حفظ کند. اگر گفته شود که ایران ممکن است در خفا به سمت ساخت سلاح پیش برود در آن صورت حتی توقف غنی سازی در تاسیسات فعلی هم کمکی به حل قضیه نخواهد کرد.

باید توجه داشت که میلیون ها ایرانی به روحانی رای داده اند که او به مشکلات اقتصادی کشور پایان دهد. در این خصوص تحریم ها نقش کلیدی و عمده ای را بازی می کنند. روحانی به خوبی می داند که اگر قادر نباشد تغییرات عمده ای در جهت کاهش تحریم ها بوجود آورد، تندرو ها با به راه انداختن تبلیغات وسیع و تکیه بر شکست او در جهت کاهش تحریم ها، وی را به حاشیه خواهند راند. این بحث، بحثِ چند سال نیست بلکه صحبت چند ماه است.

او این واقعیت را به جهان هشدار داد و گفت: "جهان باید بداند که بازه زمانی برای حل موضوع هسته ای، نامحدود نیست. جهان باید از این بازه زمانی و فرصتی که ملت ما در انتخابات به وجود آورد، استفاده کند".

نویسنده این مقاله، مانند بسیاری دیگر، پیش تر تصورش بر این بود که پرزیدنت اوباما اختیارات کافی برای رفع تحریم ها ندارد. در ماه ژوئیه مصاحبه ای با تحلیلگر ارشد کنگره آمریکا و متخصص مسائل ایران، کنث کتسمن، انجام دادم و از او در مورد اختیارات اوباما در خصوص کاهش تحریم ها بر روی بانک مرکزی سئوال کردم. تحریم های مزبور، به نظر بسیاری از کارشناسان، یکی از پر آسیب ترین بخش های تحریم را تشکیل می دهد.

کتسمن گفت که پرزیدنت قادر است با استفاده از "حق ابطال خود که در قانون پیش بینی شده، در صورتی که به این نتیجه برسد که استفاده از اختیارات مزبور در جهت منافع امنیت ملی آمریکاست، تحریم های بانک مرکزی را به حال تعلیق در آورد.

در تبادل ایمیل های بعدی که با وی داشتم ادعای او را مورد تردید قرار دادم. من نوشتم: "در مصاحبه، شما به قانون PL112-81 بخش 1245 رجوع کردید و آن را به عنوان نمونه ای ذکر کردید که رئیس جمهور می تواند بر طبق آن تحریم های بانک مرکزی، در ارتباط با معاملات نفت را کاهش دهد. اما مدت استفاده از اختیارات مزبور در بهترین حالت 8 ماه است (120 روز و 120 روز تمدید)". کتسمن پاسخ داد: " از من در مورد حق ابطال (رئیس جمهور) در ارتباط با تحریم های بانک مرکزی در ارتباط با معاملات نفت سئوال کردید. قانون نهائی PL112-81  (به رئیس جمهور) اجازه می دهد که به مدت 120 روز قانون را لغو کند و 120 روز آن را تمدید کند. قانون تعداد دفعاتی را که رئیس جمهور می تواند از حق لغو قانون استفاده کند محدود نکرده است". به عبارت دیگر در پایان هر دوره 120 روزه رئیس جمهور می تواند تعلیق قانون را برای 120 روز دیگر تمدید کند.

اگر چنین است، چرا پرزیدنت اوباما از اختیارات خود استفاده نکند و تحریم های بانک مرکزی را برای 120 روز به حالت تعلیق در نیاورد و در مقابل ایران نیز گام های جدی ای در جهت اعتماد سازی بر ندارد؟ این وضعیت روحانی را در شرایط قدرتمندی قرار می دهد به نحوی که می تواند با مراکز قدرت در تهران به چانه زنی بپردازد و لغو گسترده تر تحریم ها از سوی آمریکا و حتی اروپا را در قبال امتیازات بیشتر از سوی تهران مطرح کند.  این آن چیزی است که روحانی از آن با عنوان رویکرد برد-برد یاد می کند.

در هر صورت پس از طی این مقطع دو طرف می توانند به ارزیابی نتایج حاصله بپردازند و نسبت به حرکت های بعدی تصمیم گیری کنند.