جایگاه تریاک در اقتصاد افغانستان

پس از گذشت بیش از یک دهه از سقوط طالبان و حضور گسترده نظامی و غیر نظامی جامعه بین المللی درافغانستان، این کشور همچنان بزرگترین تولید کننده تریاک غیر قانونی در جهان است. در سال ۲۰۱۲ با ۷۴ درصد تولید جهانی این ماده مخدر نشان داد که در زمینه مبارزه با کشت و تولید تریاک ناکام بوده و حتی وضعیت آن نسبت به دوره طالبان بدتر شده است.

به گزارش انتخاب به نقل از شرق پارسی ، افغانستان در سال گذشته میلادی ۱۵۰ هزار هکتار کشتزار تریاک داشته و ۳۷۰۰ تن تریاک تولید کرده است که بخشی از آن به انواع پیشرفته مواد مخدر از جمله هیروئین تبدیل شده است.

اداره مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل گفته است که افغانستان رهبری خود را به عنوان بزرگترین تولید کننده تریاک در جهان حفظ نموده وحتی پیش بینی کرده است که تولید تریاک در سال ۲۰۱۳ به شکل چشم گیری افزایش یابد.

پیشینه کشت تولید قابل ملاحظه تریاک در افغانستان

با وقوع کودتای کمونیستی در سال ۱۹۷۹ و هجوم نیروهای ارتش سرخ شوروی به افغانستان که سرآغاز نابسامانی ها و جنگ داخلی در این کشور بود، کشت غیر قانونی تریاک نیز افزایش یافت. چنان که آمار اداره مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل نشان می دهد تولید تریاک تا اوج گرفتن قدرت طالبان در سال ۱۹۹۹ با بیش از ۲۰ برابر افزایش به ۴۵۰۰ تن رسید.

بر پایه آمار این اداره، در سال ۱۹۹۹ حدود ۹۰ هزار هکتار زمین به کشت تریاک اختصاص یافته بود. اما رژیم طالبان در سال ۲۰۰۰ به دلیل به رسمیت شناخته شدن دولت این گروه از سوی جامعه بین المللی و کاهش فشارها، کشت و تولید تریاک را ممنوع اعلام کردند و در نتیجه سطح زیر کشت آن به ۸۲ هزار هکتار رسید.

میزان سطح زیر کشت تریاک یک سال بعد به طور قابل ملاحظه ای کم شد و تنها ۷۶۰۰ هکتار به این ماده مخدر اخصاص یافت و به این ترتیب تولید آن نیز به ۱۸۵ تن کاهش یافت.

اما این ممنوعیت طالبان تنها شامل کشت تریاک می شد و تجارت این ماده مخدر به خارج از مرزهای افغانستان آزاد بود و این کار سبب کاهش شدید تولید و افزایش قیمت آن شد.

دوره پس از سقوط طالبان و حکومت تحت حمایت ناتو

بر پایه اطلاعات اداره مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل، در حکومت پس از طالبان زمین زیر کشت تریاک از ۷۴ هزار هکتار در سال ۲۰۰۲ به ۸۰ هزار هکتار در سال ۲۰۰۳ و سپس با یک جهش زیاد به ۱۳۱ هزار هکتار در ۲۰۰۴ رسید.

کشتزارهای تریاک که بخش عمده آن در ولایت هلمند در جنوب کشور قرار دارد به دلیل تخریب بخشی از آن از سوی دولت، کاهش ملاحظه ای یافت و به ۱۰۴ هزار هکتار در سال ۲۰۰۵ رسید اما بار دیگر سیر صعودی گرفت و در ۲۰۰۶ به ۱۶۵ هزار هکتار و ۲۰۰۷ به ۱۹۳ هزار هکتار رسید.

سطح زیر کشت تریاک در سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ در نوسان بوده و به ترتیب۱۵۷، ۱۲۳، ۱۲۳، ۱۳۱ و ۱۵۴ هزار هکتار برآورد گردیده است.

در این میان اما میزان تولید تریاک از ۱۸۵ تن در پایان حکمروایی طالبان در سال ۲۰۰۱ به ۳۴۰۰ رسید و طی یازده سال به ۳۷۰۰ تن افزایش پیدا کرد. در طول این یازده سال سال ۲۰۰۷ با ۵۹۰۰ تن تریاک بالاترین میزان رشد را داشته است.

میزان موفقیت دولت افغانستان در تخریب کشتزارهای تریاک از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۲ به ترتیب، ۲۱۴۳۰، ۰ ، ۵۱۰۳، ۱۵۳۰۰، ۱۹۰۴۷،۵۴۸۰، ۵۳۵۱، ۲۳۱۶، ۳۸۱۰ و ۹۶۷۲ هکتار گزارش شده است. این آمار نشان می دهد که دولت در راستای نابودی کشتزارهای مواد مخدر چندان موفق نبوده و کاهش در تولید این ماده مخدر بیشتر به دلیل شرایط اقلیمی و آفات گیاهی بوده است.

نقش تریاک در تولید ناخالص ملی

مطالعه بانک جهانی و اداره مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل نشان می دهد که ارزش تریاک تولید شده در افغانستان در سال ۲۰۰۴ برابر با نیمی از تولید ناخالص داخلی این کشور بود اما این رقم با رشد اقتصادی افغانستان طی سال های بعد از آن کاهش یافت و به ۱۵ درصد درسال ۲۰۱۱ رسید.

تولید ناخالص داخلی افغانستان در سال ۲۰۱۱ حدود ۱۸ میلیارد دلار برآورد شده است. آمار اداره همکاری های بین المللی بریتانیا و بانک جهانی در فصل اوج رشد این ماده مخدر در ۲۰۰۶-۲۰۰۷ نشان می دهد که دراین زمان حدود ۷۰ میلیون روز کاری برای کشاورزان و خانواده های آنان در افغانستان ایجاد شده است.

مزد روزانه یک کارگر در این زمان برای وجین کردن اراضی از ۳.۵ دلار آغاز تا به ۱۲.۵ دلار در زمان برداشت شیره تریاک افزایش یافته است. در حالی که مزد کارگر ساختمانی از ۳.۵تا ۶.۵ دلار بوده و حتی دروگر گندم نیز دستمزد مشابهی داشته است.

بانک جهانی گفته است که افغانستان در بیشتر از یک دهه گذشته به طور میانگین ۵ تا ۶ درصد رشد اقتصادی داشته است. این احتمال می رود که با خروج بیشتر نیروهای خارجی در سال آینده، تولید ناخالص داخلی نیز کاهش یابد و با رکود اقتصادی مواجه شود.

با توجه به خروج تدریجی نظامیان خارجی و کاهش کمک های بین المللی به افغانستان که سبب افزایش بیکاری شده، محصول تریاک به عنوان یک سرمایه نقد شماری بیشتری از کشاورزان را تشویق به کشت آن خواهد کرد.

اما موضوع مهم دیگری که مهم پنداشته می شود و دولت افغانستان، سازمان ملل و حامیان بین المللی این کشور بر آن تاکید کرده اند نقش «کلیدی» مواد مخدر در بی ثباتی افغانستان، فساد حکومت و پلیس و همچنین منابع مالی طالبان است، که چندان در راستای مهار آن اقدام نشده است.

در این میان ناتو که شمار نظامیانش را سال گذشته تا به ۱۵۰ هزار تن افزایش داد و هدف آن نیز مبارزه با تروریسم در افغانستان اعلام شده، تا کنون هیچ گاه در از بین بردن کشتزارهای تریاک و یا بازداشت مافیای مواد مخدر سهمی نداشته است.

افزون بر این، افغانستان خود اکنون به یکی از قربانیان عمده ناشی از استفاده از مواد مخدر تولیدی خود تبدیل شده است. حدود یک میلیون شهروند بین سنین ۱۵ تا ۶۴ معتاد هستند اما کم توجهی حکومت نیز سبب شده است تنها ده درصد معتادان به مواد مخدر تحت مداوا قرار بگیرند. بیشتر از ۷۰۰ هزار معتاد افغان به هیچ نوع درمان دسترسی نداشته باشند.