شهرداری تبریز بافت تاریخی شهر را نابود کرده است

نابودی باغ‌ها، تخریب بافت تاریخی و حتی دست اندازی به حریم اثر ثبت شده جهانی، تبدیل شهر از محل حضور به محل عبور، تجاری سازی بی رویه همه از عواملی هستند که هویت شهر تبریز را در معرض نابودی قرار داده و حیات شهری را از بین می‌برند

فرزین حق پرست استادیار معماری و مدیرکل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در گفتگو با معماری نیوز از  تبدیل شهر تبریز به هیولای مصرف و نابودی بافت تاریخی این شهر توسط مدیریت شهری می‌گوید، متن این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:

 فرزین حق پرست با بیان اینکه ارزش‌های تاریخی در قالب ارزش‌های معماری خود را متبلور می‌کند اظهار داشت: متاسفانه دولت‌ها و مدیریت‌شهری در آذربایجان شرقی در طول این سال‌ها به مانند سایر استان‌ها به بافت تاریخی نگاه سوداگرانه داشتند. 

وی افزود: بسیاری از تخریب‌ها به بهانه مدرن‌سازی صورت گرفته است و علت آن را می‌توان ناآگاهی مدیران شهری دانست که اشرافی بر ضرورت حفظ میراث فرهنگی نداشتند.

بافت تاریخی شهر تبریز نسبت به مساحت استان بسیار کوچک است و مانند بافت سبز آن به شدت در معرض نابودی است. تبریز  در گذشته شهری با باغ‌های بی‌شمار بود و بسیاری از اسامی مثل قره‌باغ، باغ‌میشه و ... هم به این دلیل پدید آمده است. اکنون از این باغ‌ها به جز اسم چیزی باقی نمانده و این بلا  بر سر بافت تاریخی شهر هم آمده است.  

 

این استادیار معماری با بیان اینکه در شهرسازی هیچ‌گاه کیفیت را کنار نمی‌گذاریم، افزود: در شهرسازی فعلی تنها به کمیت توجه شده و کمیسیون ماده 100 و ماده 5 راهی برای درآمدسازی از شهر شده است. 

شهر به صورت هیولای مصرف درآمده است. متأسفانه عدم توجه به روستاها سبب شده شهرها به مانند قارچ رشد کنند، علت این است که به قوانین توجه نشده نشده و کالاهای مصرفی هم از خارج وارد شده اند.

 به گفته حق پرست شهر به مثابه یک سمفونی موسیقی و معماری نت‌های موسیقی این سمفونی است که اگر هرکدام از این سازها، به هر شیوه‌ای و هر زمانی که دلشان می‌خواهد بنوازند؛ می‌شود همین شهری که ما امروز داریم و اگر در این سمفونی هماهنگی نباشد از آن صدای گوشخراشی شنیده می‌شود.

 

مدیرکل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی درباره نوع نگاه مدیران شهری چه کسانی که به عنوان مشاور و چه عامل اجرایی به مدیریت شهر می‌پردازند، گفت: این افراد تنها کمیت را بلد هستند، این‌ها «برنامه‌ریزان شهری» هستند و  نه «طراحان شهری» و اسم خود را شهرساز گذاشته‌‌اند. 

برنامه‌ریزان شهری تنها کمیت و آمار را می‌شناسند و با اعداد و ارقام و مساحت و نیازهای فیزیکی شهر سروکار دارند ولی یک طراح شهری با توجه به اطلاعات کمی، کیفیت‌های شهری و فضاهای با کیفیت شهری را «خلق» می‌کند. یعنی طراح کاری که ماشین از انجام آن عاجز و تنها انسان باید انجام دهد را بر عهده می‌گیرد. 

مدیرکل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی با بیان اینکه میراث فرهنگی مسئول حفط آثار است گفت: هر روز درگیر یک مسئله هستیم. مشکل ما در تبریز عدم احترام مدیریت شهری به بافت تاریخی است. بافت همان هارمونی و موسیقی است که باید بماند ولی تک‌دانه‌ها می توانند در چارچوب هارمونی شهر بازسازی شوند.

وی با اشاره به اینکه شهر به محل عبور ماشین‌ها تبدیل شده است افزود: شهر به جای محل "حضور" به محل "عبور" تبدیل شده است. به طور مثال در مسیر خیابان شرقی غربی امام خمینی تبریز بی آرتی ساخته‌ شده است و برای انجام  این کار خیابان اصلی شهر را تخریب و یک طرفه کردند.  

این استادیار معماری درباره میدان زدایی از شهر گفت: در خیابان انقلاب تهران، خیابان عریض است و ماشین‌ها در دو طرف  خیابان می‌توانند حرکت کنند ولی در تبریز بی آرتی چهره شهر را زشت کرده، عبور و مرور از خیابان را دشوار و ناامن کرده و سبب میدان زدایی شده است.

حق پرست با اشاره به اینکه در حال حاضر شاهد تخریب میدان های زیبا با تناسب‌های انسانی هستیم که به جای آن احداث چهارراه کرده‌اند، افزود: در استاندارد ترافیک میدان جایی است که نیاز به چراغ قرمز ندارد ولی به جای آنکه فرهنگ ترافیک را ترویج کنند صورت مسئله را پاک می‌کنند. به جای آن که فرهنگ رانندگی را اصلاح کنند، میدان را حذف می‌کنند و آن را تبدیل به چهارراه کرده و سیمای شهر نابود می‌شود.

به طور مثال میدان راه آهن تبریز تبدیل به چهارراه شده و روگذر زده‌اند. میدان جلوی دانشگاه تبریز و میدان باغ گلستان و بسیاری از دیگر میدان‌های زیبای این شهر را نابود کردند، میدان‌هایی که از پیش از انقلاب داشتیم و المان‌ها و آب‌نماهای زیبایی داشتند، حتی تصمیم داشتند میدان ساعت را هم تخریب کنند که پس از ثبت این میدان در میراث فرهنگی، جلوی تخریب آن گرفته شد. 

حق پرست با بیان اینکه مدیریت فعلی شهری اولویت اصلی رابه ماشین داده است نه به شهروندان پیاده؛ افزود: تمام کوچه‌های کم عرض و زیبای بافت تاریخی را می‌خواهند عریض کنند و  آنگاه به خانه‌ای که از مردم می‌خرند تا کوچه عریض شود تجاری می‌دهند، آن‌قدر فضای تجاری در شهر زیاد شده است که دیگر افراد قدیمی و اصیل بخش مرکزی و تاریخی شهر را ترک کرده و به حومه‌های شهر کوچ کرده‌اند و تمام این بخش از شهر یا به مغازه و یا به انبار تبدیل شده است. 

وی ادامه داد: این وضعیت بافت تاریخی و مرکزی شهر تبریز است. به جای اینکه  این بناها را مجموعه فرهنگی کنند، تئاتر، آمفی تئاتر روباز، میدان‌های محلی؛ پیاده راه و کتابخانه بسازند، همه‌اش شده پاساژ و تجاری و مغازه؛ واقعا چقدر این بخش به تجاری نیاز دارد و جالب این‌جاست که شریک همه هم شهرداری است و با مشارکت این نهاد بخش‌های تجاری ایجاد شده‌اند.  

 

مدیر کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی گفت: در تبریز به علت زلزله‌های پیش آمده بسیاری از آثار با قدمت چند صد ساله تخریب شده‌‌اند ولی از آثار باقی مانده 266 اثر تاریخی در تبریز به صورت ملی ثبت شده است و 1159 اثر  هم در استان ثبت ملی شده است.

حق پرست در رابطه با آثاری که ثبت جهانی شده‌اند گفت: دو اثر بین المللی و ثبت جهانی داریم یکی بازار تبریز است که خودش با 160 عنصر ثبت جهانی شده و تیمچه‌ها، حمام‌ها، زورخانه‌ها، حیاط‌ها، گذرها، قیطریه‌ها، چارسوق‌ها، مساجد و مدارس از جمله این عناصر هستند. مسجد کبود هم جزو این عناصر است و دیگر هم مجموعه کلیساهاست، کلیسای سن استپانوس و چوپان از آذربایجان شرقی در پرونده ثبت جهانی وجود دارد.

وی با بیان اینکه این آثار  نباید با چشم نامحرم دیده شود افزود: متاسفانه با وجود ثبت بازار به صورت جهانی در حریم مسجد کبود ساخت و ساز شده و میراث فرهنگی مدت‌ها درگیر این مسئله بود تا توانستیم تعداد طبقات ساخته شده را کاهش دهیم. 

مدیر میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در رابطه با بافت تاریخی و بناهایی که به آن‌ها به نحوی دست اندازی شده است به ارگ علیشاه، بافت ایستگاه 11 مترو میدان ساعت، چهارراه منصور و ..اشاره کرد و افزود: بناها و مجموعه های زیادی وجود دارد که چون  در اختیار دولت است فکر می‌کنند به راحتی می‌توانند  آن‌ها را تخریب کنند. 

به گفته حق پرست شهرداری اگر می‌خواهد درآمد پیدا کند باید به دنبال درآمد پایدار و معقول باشد نه اینکه شهر را بفروشد و به قیمت نابودی هویت شهر و آسایش مردم پول درآورد. 

 

مدیر کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی گفت در رابطه با تبصره 36 برنامه ششم توسعه که به واگذاری اختیارات میراث فرهنگی به شهرداری‌ها اشاره دارد گفت: واگذاری میراث فرهنگی به شهرداری‌ها تیر خلاص بر پیکر نحیف این سازمان است، به نظر من دکتر حجت جواب این مسئله را به خوبی داد‌ه‌‌اند که مدیریت شهرهای ما از دانش فرهنگی بی‌بهره‌اند و با این نگاه تجاری صلاحیت احیای اماکن فرهنگی را ندارند.