«سردار سازندگی» شانزدهمین جلد از روزنوشت‌های آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی از دوران حکمروایی از ریاست مجلس تا ریاست‌جمهوری است که در زمره‌ی اسناد دست اول تاریخ‌نگاری جمهوری اسلامی به حساب می‌آید.
«سردار سازندگی» در برگیرنده یادداشت‌های سال ۱۳۷۵ هاشمی‌رفسنجانی است.
بخش هایی از این خاطرات درباره انتخابات ریاست جمهوری سال 76 را با هم مرور می کنیم:
9 فروردین:
آقای جهانگیری آمد از ابطال انتخابات شهر اصفهان شکایت کرد و موکدا مدعی اعمال نظرات خطی از سوی آقای [احمد] جنتی [دبیر شورای نگهبان] است.
11 فروردین:
آقای حبیبی... اظهار نگرانی می‌کرد. خواستم با علمای شورا صحبت کنم. همه آنها در تهران نبودند.
۱۹ فروردین
[هاشمی شب میهمان رهبری بود] درباره‌ی سفرهای عیدمان و انتخابات صحبت کردیم. به شورای نگهبان که اصرار بر ابطال انتخابات شیراز دارد گفته‌اند که مصلحت نمی‌دانند.
۲۸ فروردین:
آقای [علی] لاریجانی [رئیس سازمان صداوسیما] تلفنی گزارش افکارسنجی را داد که نشان می‌دهد کارگزاران از [جامعه] روحانیت مبارز [تهران] علی‌رغم این همه تبلیغات صداوسیما و مایه گذاشتن از رهبری و قوه قضائیه جلوترند. افکارسنجی نهاد [ریاست‌جمهوری] هم شبیه به همین است.
اول اردیبهشت:
شب دکتر [حسن] روحانی آمد. در حذف اسم او و [محمدجواد] لاریجانی از لیست ناراحت بود.
8 اردیبهشت:
آقای [احمد] شفیعی از [وزارت] اطلاعات آمد گزارش وضع انتخابات و دخالت‌های غیرقانونی را داد.
8 اردیبهشت:
[محمدرضا فاکر نماینده محافظه‌کار مشهد از] «احتمال اختلاف نظر بین آقای [حسن] روحانی و آقای [ناطق] نوری اظهار نگرانی می‌کرد.»
۱۹ اردیبهشت‌ماه:
پیش از ظهر دکتر [حسن] روحانی آمد. درباره‌ی ریاست مجلس [پنجم] صحبت شد. تردید جدی دارد. مذاکراتش با رهبری را در مورد دخالت... در انتخابات و تندروی‌های انصار حزب‌الله تعریف کرد.
۲۹ اردیبهشت:
[غلامحسین کرباسچی شهردار تهران] «از نامه اعتراضی چهارصفحه‌ای خبر داد که فرماندهان سپاه به آقای [محسن] رضایی در اعتراض» نوشته‌اند
۲۳ تیر:
[محسن رضایی] «از رسیدگی به اتهاماتی که علیه چند تن از فرماندهان سپاه با گزارش وزارت اطلاعات مطرح است گزارشی داد. گفت که تمام گزارش‌ها دروغ است و تقاضای تعقیب گزارشگران را داشت و اظهار وفاداری سپاه و خود را نمود.»
۳۱ اردیبهشت:
[با عبدالله نوری] «در مورد ریاست مجلس و ملاقات با رهبری بحث شد.»
۶ خرداد
[سیدحسین مرعشی، نماینده کرمان] «پیشنهاد داشت کاری کنم که آقای [حسن] روحانی نامزد ریاست مجلس شود.»
۱۳ خرداد:
«آقای ناطق با ۲۷ رای از آقای عبدالله نوری پیش افتاده است. معلوم شد که جمع کارگزاران و همراهانشان ۱۰۵ رای قابل اعتماد دارند. جمعی از همراهانشان به ادله‌ای رای به جناح مقابل داده‌اند و جمعی را هم شورای نگهبان در جریان بررسی نتایج انتخابات حذف کرده و از سویی آنها نتوانسته‌اند کاندیدای مورد نظرشان را که آقای [حسن] روحانی بوده است برای ریاست معرفی کنند.»
۱۵ خردا:
[در ددار محمد یزدی، رئیس وقت قوه قضائیه] «از اشکالات قوه قضائیه گفتم، من‌جمله از عملکرد افرادی جوان که آمیزه‌ای از سیاسی‌کاری دارند که نباید قضا را به سیاست آمیخت. ایشان هم قبول دارند و گویا به خاطر ارتباطاتی که مجموعه حقانی‌ها... بین خودشان دارند. آقای یزدی مشکلات دارند درباره‌ی انتخابات و موضع‌گیری یک‌طرفه همین‌ها و عدم توجه به تخلفات صداوسیما و... و فشار آوردن روی تخلفات شهرداری هم بحث شد که آقای یزدی هم قبول دارند و از من استمداد کرد که از طریق آیت‌الله خامنه‌ای خودسری‌های گروه انصار حزب‌الله را کنترل کنیم.» نمی‌دانیم بین هاشمی و یزدی چه گذشته است اما می‌دانیم که «ایشان پیشنهاد داشت که من بعد از دوره ریاست‌جمهوری مسئولیت اداره قضائیه را بپذیرم که گفتم با روحیه من سازگار نیست. درباره مسائل انتخابات به ایشان توضیح دادم که از اول من با شرکت کارگزاران مخالف بودم و راه‌حل را در این می‌دانستم که چند نفر از افراد مورد نظر آنها در لیست جامعه روحانیت مبارز تهران مندرج شود ولی سرانجام و با نپذیرفتن جامعه روحانیت و نیز تمایل رهبری که رقابت‌ها صحنه انتخابات را گرم کنند به این نتیجه رسیدیم.» «بعضی که تصور می‌کردند کارگزاران نمی‌توانند رای زیادی جمع کنند پس از مواجه شدن با استقبال جامعه از آنها با طرح مسایل آرمانی در مقابل شعار سازندگی اینها راه تضعیف‌شان را پیش گرفتند.»
۲۰ خرداد:
«شب میهمان آیت‌الله خامنه‌ای بودم گفتند که از جامعه مدرسین قم پیغام داده‌اند که شنیده‌اند بین من و ایشان اختلاف است، اجازه خواسته‌اند برای رفع اختلاف به تهران بیایند. فورا تلفن آقای [ابراهیم] امینی را گرفتیم هر دو با ایشان صحبت کردیم و شایعه را تکذیب کردیم و مراتب هماهنگی را اعلان نمودیم.»
۲۶ تیر:
«دکتر [حسن] حبیبی برای امور جاری آمد. درباره‌ی نامزد شدن ایشان برای ریاست‌جمهوری آینده صحبت شد. هنوز به خاطر مشکلات اهرم‌های قدرت که در خارج از دولت است تردید جدی دارد.»
۲۵ مرداد:
«آقایان محمدعلی شرعی، محمدرضا فاکر، جواد لاریجانی و دکتر موسی زرگر آمدند گفتند از سوی نمایندگان جناح روحانیت مبارز در مجلس اعزام شده‌اند که نظرات من را درباره انتخابات ریاست‌جمهوری آینده بگیرند. گفتم با رهبری مشغول مذاکره و مشاوره هستیم. مایل نیستیم قبل از به نتیجه رسیدن مذاکرات‌مان اظهارنظر داشته باشیم. فقط درباره‌ی دو راهکار صحبت کردم، یکی ایجاد رقابت جدی برای گرم بودن انتخابات و شرکت وسیع مردم که ممکن است در این فرض رئیس‌جمهور دلخواه از انتخابات بیرون نیاید و راه دیگر اینکه دنبال رقابت جدی نباشیم که در این صورت طبعا انتخابات کم‌شور است و حضور مردم وسیع نیست... باید یکی از این دو سیاست را برگزینید.»
[محافظه‌کاران] «نگرانی از نامزد شدن آقای ری‌شهری دارند که بخشی از آرای این جناح را می‌برد، برای جلوگیری از حضور رقبایی مثل آقایان علی‌اکبر ولایتی و حسن روحانی که باعث تقسیم آرای این جناح می‌شوند استمداد داشتند.» «آقای غیوری خبر داد آقای ری‌شهری فعلا جدی است گفت در مشهد با رهبری مذاکره جدی کرده ولی ایشان حاضر نشده کسی از افراد مطرح شده را ترجیح دهد و گفت آقای محمدی‌گلپایگانی برخلاف گذشته از آقای ناطق نوری انتقاد می‌کند. خودش هم از آقای ناطق رنجیدگی دارد.»
5 شهریور:
[در پاسخ به پیشنهاد عبدالله نوری، مجید انصاری و حسین مرعشی برای تمدید دوران ریاست جمهوری] «نپذیرفتم ولی گفتند نظرشان را اعلان خواهند کرد.»
3مهر:
«شب آیت‌الله خامنه‌ای میهمانم بودند... درباره انتخابات ریاست‌جمهوری حرف زدیم. گفتند بی‌طرف می‌مانند.»
۱۱ مهرماه:
«آقای حسین مرعشی نماینده کرمان آمد و خبر داد مجمع روحانیون مبارز تصمیم گرفته است در انتخابات شرکت کنند و آقای میرحسین موسوی هم احتمال نامزد شدنش منتشر شده است.»
«آقای ری‌شهری آمد گفت بنا دارد نامزد ریاست جمهوری شود. گزارش مذاکرات با رهبری را داد که قبلا شنیده بودم. از صداوسیما که برای آقای ناطق تبلیغ می‌کند شکایت داشت، گفت جامعه مدرسین بعید است که آقای ناطق را تایید کند. من هم گفتم در انتخابات بی‌طرفی را حفظ می‌کنم.»
۲۵ مهر:
[سیدمحمد خاتمی، رئیس وقت کتابخانه ملی] «از به میدان آمدن مجمع روحانیون مبارز که مدت‌ها قهر کرده بودند و اصرار دارند که مهندس موسوی نامزد شود اظهار خوشحالی کرد.»
۲۵ مهر:
«شب شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز تهران جلسه داشت. اکثریت اصرار داشتند که برای آقای علی‌اکبر ناطق نوری به عنوان نامزد مورد حمایت در انتخابات ریاست‌جمهوری رای‌گیری شود.»
«آقای دکتر حسن روحانی هم احتمال نامزد شدن خودش را مطرح کرد. نگران این اختلاف و نیز رقابت آقای ری‌شهری و آقای مهندس موسوی هستند قرار شد ابتدا با جامعه مدرسین صحبت و مشورت شود و سپس در جلسه بعد رای‌گیری شود.»
[آیت‌الله امامی‌کاشانی] «راجع به جلسه هفته آینده جامعه روحانیت مبارز و مساله انتخاب نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری، شیوه هماهنگی با جامعه مدرسین و یا کارگزاران، زمان رای‌گیری، اعلان نامزد و نیز مذاکره با نامزدان احتمالی برای تعیین سیاست‌ها صحبت شد.»
9 آبان:
[علی‌اکبر مسعودی‌خمینی تولیت آستان حضرت معصومه] «از نحوه برخورد با جامعه مدرسین برای نامزد انتخابات اظهار عدم رضایت کرد و احتمال عدم وجود ۱۴ رای لازم را می‌دهد.»
[روحانیت مبارز درباره انتخاب ناطق نوری به عنوان نامزد انتخابات] «نگران بوده‌اند که چون من حضور نداشته‌ام رای را نپذیرم، گفتم جلسه رسمی بود و رای معتبر بوده و رای معتبر است.»
۲۰ آبان:
[مسیح مهاجری:] «آقای میرحسین موسوی به خاطر صحبت‌های تهدیدآمیز بعضی اعلام عدم نامزدی کرده است.»
«آقای ابراهیم رئیسی رئیس سازمان بازرسی کل کشور آمد... از عدم رقابت جدی در انتخابات ریاست‌جمهوری اظهار نگرانی کرد.» رئیسی از حامیان جمعیت دفاع از ارزش‌ها بود.
۲۷ آبان:
[پس از دیدار مجمع روحانیون مبارز با رهبری] «برای کسب نظر در حرکت جدیدشان برای حضور در میدان سیاست.»
۱۶ آذر:
«آقایان موسوی خوئینی‌ها و توسلی برای کسب نظر من در مورد انتخابات و نیز نظر رهبری آمدند. گفتم هر دوی ما نظرمان این است که انتخابات در محدوده نیروهای انقلاب آزاد باشد و ترجیح می‌دهیم که رقابت جدی باشد... مثل اینکه بنای روحانیون مبارز این است که از آقای سیدمحمد خاتمی حمایت کنند.»
18 آذر:
«ایشان [رهبری] خبر دادند که آقای کروبی با ایشان ملاقات داشته و اجازه گرفته که مجمع روحانیون مبارز آقای خاتمی را احتمالا نامزد کنند.»
۲۰ مهر:
[علی‌اکبر ولایتی] «مایل به نامزد شدن است و معتقد است بیش از دیگران رای دارد.»
۲۳ دی:
[غرضی:] «افرادی از دوستان آقای ناطق نوری و نیز آقای ری‌شهری به او پیشنهاد کرده‌اند که نامزد ریاست‌جمهوری شود و آن را حمل بر هدف گرم کردن انتخابات توسط رقیبی کم‌خطر می‌کرد.»
۲۹ دی:
«آقای کرباسچی برای... کمک به آقای خاتمی در جریان انتخابات استمداد کرد.»
[عباس آخوندی، وزیر مسکن و شهرسازی] «به محسن [هاشمی] گفته بود که نامزد شدن آقای خاتمی در انتخابات ممکن است عوارض سویی داشته باشد.»
30 دی:
«آقای خاتمی برای مشورت جهت نامزدی ریاست‌جمهوری آمد گزارشی از ملاقات با رهبری داد از نتیجه ملاقات راضی است. توضیحی از افکار خودش داد که با برنامه‌های من هماهنگ است و تاکید زیادی نمود از اهمیت نقش من در گذشته و امروز و فردا گفت و گفت به دوستان جناح چپ گفته که در اختیار آنها نیست و مایل نیست در تبلیغات انتخابات متکی به آنها باشد و از من می‌خواست که کمک کنم برای اینکه کارگزاران سازندگی نامزد دیگری ندهند.»
اول بهمن:
[محمدجواد لاریجانی] «از کاندیداتوری آقای خاتمی در صورت ائتلاف با کارگزاران اظهار نگرانی کرد.»
3 بهمن:
[در واکنش به نامزدی محمد هاشمی] «صلاح ندانستم، خودش هم صلاح نمی‌داند.»
5 بهمن:
[مهدی کروبی به جز درخواست برای] «جلوگیری از تکرار شیوه‌های فشار و بهتان... که در انتخابات مجلس پنجم پیش آمد» [خواست] «در مورد کارگزاران هم در صورت مشورت کردن آنها کمک کنم.»
7 بهمن:
«امروز اخوی محمد آمد. از نحوه مطرح شدن عدم نامزدی او و نامزدی آقای خاتمی در کارگزاران گفت.»
۱۹ بهمن:
[در واکنش به درخواست دفتر ناطق نوری برای بردن نام او در خطبه نمازجمعه به عنوان سخنران قبل از خطبه] «سال گذشته اسم نبردم ایشان گله کرد.»
[حسن روحانی درباره ابراز تمایل ها به نامزدی او] «احتمال می‌دهد که با هدف جلوگیری از پیروزی جناح چپ است به جایی نرسیدیم. قرار شد بیشتر بررسی شود تا معلوم شود چه کسی و چه جناحی از ایشان حمایت می‌کند.»
۲۹ بهمن:
«محمدباقر نویسی رئیس دفتر آقای ناطق نوری رئیس مجلس آمد و از عدم موفقیت آقای ناطق در مرحله اول انتخابات ریاست‌جمهوری اظهار نگرانی کرد و از قول آقای محمدرضا باهنر و خود آقای ناطق نقل کرد که شنیده‌اند به آقای دکتر حسن حبیبی پیغام داده شده است که نامزد شود و از من کمک خواست.»
[کروبی و توسلی] «از عدم همکاری کارگزاران با آنها نگران‌اند گرچه گفتند که با توجه به عضویت من در جامعه روحانیت مبارز توقع ندارند که من به آنها کمک کنم ولی به نحوی خواستند که مشکل کارگزاران را برای ائتلاف با آنها حل کنم. خیال می‌کنند مانع محمد اخوی است. گفتم گویا کارگزاران نگران‌اند با حمایت از جریان چپ فلسفه حضور اولیه را از دست بدهند. آقای خاتمی هم در شروع کار با آنها هماهنگ نکرده است.»
۱۵ اسفند:
[مهدی هاشمی] «برای مصطفی فرزند آقای ناطق نوری وقت خواست گویا برای جلب حمایت واضح در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو می‌آید از اینکه روابط را با من تضعیف شده می‌بیند نگران‌اند.»
۲۱ اسفند:
[سیدعطاءالله مهاجرانی] «اگر دکتر حبیبی نیاید کارگزاران آقای خاتمی را تایید می‌کند.»
«آقای ناطق هم نگران ائتلاف کارگزاران و روحانیون مبارز است و ترجیح می‌دهد که کارگزاران آقای دکتر حبیبی را نامزد کنند.»
[جامعه روحانیت مبارز درباره‌ی تاریخ انتخابات معتقد بود که] «در روزهای بعد از عاشورا انتخابات برگزار شود تا با فضای پدید آمده از هیئت‌های مذهبی رای‌گیری صورت گیرد اما مجمع روحانیون مبارز به دنبال آن بود که انتخابات در ۱۶ خرداد پس از مراسم درگذشت امام خمینی برگزار شود که فضای خط امامی بر کشور حاکم شود.»
«رهبری هم گرچه به فرض ۱۶ خرداد مایلند اما نمی‌خواهند دستور بدهند... چون دستور نداده‌اند شورای نگهبان به نظر خودش عمل می‌کند.»
منبع: سازندگی
