کنت دو گوبینو، سفیر فرانسه در دربار ناصرالدین شاه قاجار، مشاهدات خود از پایتخت ایران را در کتابش «سه سال در ایران» با جزئیاتی منحصر به فرد به تصویر کشیده است.
به گزارش «انتخاب»، وی آورده است:
در تهران از هر طرف خیابان‌هایی ساخته شده و باغ‌هایی زیبا و عمارات کوچک و بزرگی به وجود آمده که هم باعث قشنگی شهر گردیده و هم آب و هوا را تغییر داده. به طوری که تهران که سابقا یکی از بد آب و هواترین شهرهای ایران بود اینک یکی از شهرهای خوش آب و هوا شده است. باید به این نکته توجه کرد که این اقدامات غالبا و بلکه همواره بدون کمک و مساعدت دولت می‌شود، زیرا در تهران یک موسسه بزرگی به نام شهرداری وجود ندارد. که هم خود را صرف توسعه معابر و تزیین شهر و احداث باغ‌های عمومی نماید. بنابراین اگر خیابان‌هایی در اطراف شهر احداث و مشجر می‌شود همانا نتیجه اقدامات خصوصی است و اعیان و اشراف و تجار اراضی خارج شهر را به بهای ارزان خریداری نموده و خیابان و باغ به وجود می‌آورند و عمارات کوچک و بزرگ می‌سازند و تجار کاروانسراهای زیبا احداث می‌کنند.
حتی تنویر معابر هم شب‌ها با اقدامات فردی صورت می‌گیرد. اهالی محل مبلغی روی هم گذارده و صرف خرید چراغ می‌نمایند و آن وقت هر ماه به کشیکچی‌های شب که در بازارها و معابر گردش می‌کنند مستمری می‌دهند که چراغ‌ها را روشن نمایند.
علت این‌که اقدامات فردی در اصلاحات خیابان‌ها و باغ‌ها و سایر چیزها موثر می‌شود... ارزانی خوار و بار و زمین در ایران می‌باشد. به طوری که می‌توان گفت اراضی اطراف شهر تهران اصلا صاحب ندارد.
ملک‌التجار تهرانی در خارج شهر تهران باغی احداث نموده که ۱۰ هزار متر مربع مساحت آن است و زمین این باغ بزرگ را سابقا به بهای ۵۰ تومان خریداری کرده که به پول فرانسه می‌شود ۵۰۰ فرانک. حال اگر شخصی بخواهد در شهر پاریس چنین باغی را احداث نماید فقط باید ۵ میلیون فرانک در بهای زمین آن بپردازد.
با این طریق شهر تهران با یک روش کند ولی منظم به طرف آبادنی می‌رود و اگر این امنیت و انتظام باقی باشد تهران تا چهل پنجاه سال دیگر یکی از شهرهای بزرگ آسیا خواهد شد و مرکزیت عظیمی خواهد یافت بدون این‌که دولت چندان در وسعت دادن و زیبا کردن آن اقدام نموده باشد.
منبع: کنت دو گوبینو،سه سال در ایران، ترجمه و اقتباس ذبیح‌الله منصوری، چاپ دوم، ۱۳۸۷، ص ۸۶.
