شبکه سی.ان.ان در تارنمای خود به توئیت روز چهارشنبه "دونالد ترامپ" درباره برجام پرداخت و نوشت : هر سه ادعایی که رئیس جمهوری آمریکا درباره ایران در این توئیت مطرح کرده بود، اشتباه است.
توئیت روز چهارشنبه ترامپ درباره ایران سه ادعای مبهم داشت. رئیس جمهوری آمریکا روز چهارشنبه در توئیتی مدعی شد: ایران برای مدتی طولانی، به طور مخفیانه مشغول «غنی سازی» بوده و توافق وحشتناک ۱۵۰ میلیاردی محصول دست جان کری و دولت باراک اوباما را به طور کامل نقض کرده است.
وی در ادامه این توئیت نوشت: یادتان باشد، آن توافق بعد از چند سال کوتاه منقضی می‌شد. تحریم‌ها بزودی و به طور واقعی افزایش خواهد یافت.
هر سه بخش این توئیت اشتباه است. ناظران هسته‌ای بین‌المللی و مسئولان اطلاعاتی ترامپ می‌گویند: ایران تا همین اواخر به محدودیت‌های غنی‌سازی مندرج در توافق پایبند بوده است. ترامپ همچنین در مورد میزان مبلغی که ایران طبق توافق به آن دست یافته، اغراق کرده است. علاوه بر این، اظهارات ترامپ در مورد اینکه این توافق به زودی «منقضی می‌شود» اشتباه است.
*** هیچ شواهدی درباره غنی‌سازی مخفیانه توسط ایران وجود ندارد
هیچ شواهد آشکاری وجود ندارد که از ادعای ترامپ مبنی بر اینکه ایران «مدتهای مدید به طور مخفیانه غنی‌سازی کرده است» پشتیبانی کند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که بر اجرای برجام نظارت می‌کند، کارشناسان مستقل و مقام‌های ارشد اطلاعاتی دولت ترامپ این ادعای رئیس جمهوری را رد کرده‌اند. ایران هفته جاری اعلام کرد محدودیت غنی‌سازی را کنار می‌گذارد. اما هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد ایران تا همین اواخر تعهدات خود را زیر پا گذاشته باشد، چه برسد به اینکه مدتهای مدید این کار را کرده باشد.
«گری سیک» کارشناس امور ایران که در دولت‌های «جرالد فورد»، «جیمی کارتر» و «رونالد ریگان» روسای جمهوری اسبق آمریکا در شورای امنیت ملی فعالیت می‌کرد، اظهار داشت: این گفته‌ها مطلقاً صحت ندارد. ایران به طور مخفیانه غنی‌سازی نکرده است.
امریکا در ماه می ۲۰۱۸ از برجام خارج شد. مقام‌های اطلاعاتی دولت ترامپ و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علناً اعلام کرده‌اند که ایران تا یک سال بعد نیز به مفاد مربوط به غنی‌سازی در برجام و سایر بخش‌های آن پایبند بوده است.
برجام غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران را به مدت ۱۵ سال تا حداکثر ۳.۶۷ درصد محدود کرده است. این میزان غنی‌سازی برای استفاده در راکتورهای هسته‌ای کافی است اما با غنی‌سازی ۹۰ درصدی برای استفاده در سلاح هسته‌ای فاصله بسیار زیادی دارد.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا بهار امسال اعلام کرده که ایران همچنان به محدودیت ۳.۶۷ درصدی پایبند بوده است. در گزارش ۳۱ ماه می امسال (دهم خرداد) آمده است: ایران بیشتر از ۳.۶۷ درصد غنی‌سازی نکرده است.
«دن کوتس» رئیس آژانس «مدیریت اطلاعات ملی» آمریکا و «جینا هاسپل» مدیر آژانس مرکزی اطلاعات (سیا) که هر دو توسط ترامپ منصوب شده‌اند، ماه ژانویه در کمیته اطلاعاتی سنا گفتند که حتی بعد از خروج آمریکا از برجام، ایران به توافق پایبند بوده است.
«برت مک‌گورک» فرستاده ترامپ و باراک اوباما در ائتلاف ضدداعش که پیش تر معاون دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور ایران و عراق بود، از جمله کسانی است که در ادعاهای ترامپ ابراز تردید کرد. وی گفت: اظهارات ترامپ در «تناقض کامل با ارزیابی یکپارچه جامعه اطلاعاتی خودمان» قرار دارد و این گفته‌ها «احتمال بیش از پیش اعتبار آمریکا را در نزد متحدان تضعیف می‌کند.»
البته ترامپ به اطلاعات محرمانه‌ای دسترسی دارد که ما نداریم. اما او هیچ سندی برای ادعایش ارائه نکرده است.
*** ۱۵۰ میلیارد دلار رقمی بسیار بالاست
ترامپ بارها ادعا کرده که این توافق مشتمل بر پرداخت ۱۵۰ میلیارد دلار از سوی آمریکا به ایران بوده است. اما این بار اظهاراتش مبهم‌تر بود. ادعای «توافق ۱۵۰ میلیارد دلاری» یک عبارت واضح نیست.
آمریکا اصلاً میلیاردها پول به ایران نداد. بلکه ایالات متحده موافقت کرد تا مبلغ قابل توجهی از دارایی‌های ایران را که به دلیل تحریم‌های واشنگتن، در نهادهای مالی بین‌المللی و عمدتاً در خارج از آمریکا مسدود شده بود، از حالت بلوکه شدن خارج کند.
رقم ۱۵۰ میلیارد دلاری ترامپ خودش ابداع نکرده است. اوباما سال ۲۰۱۵ در مصاحبه‌ای گفته بود که ایران ۱۵۰ میلیارد دلار در خارج از کشور دارد. اما کارشناسان امور ایران و حتی مقام‌های دولت اوباما گفته‌اند مبلغی که برجام عملاً در دسترس ایران قرار داد بسیار کمتر بود.
«جک لو» وزیر خزانه‌داری پیشین آمریکا در سال ۲۰۱۵ این رقم را ۵۶ میلیارد دلار اعلام کرد. تارنمای PolitiFact گزارش داده بود، «گربیس ایرادیان» اقتصاددان ارشد «موسسه مالی بین‌الملل» این رقم را ۶۰ میلیارد دلار اعلام کرده بود. «نادر حبیبی» استاد اقتصاد خاورمیانه در دانشگاه «برندیس» آمریکا این رقم بین ۲۵ میلیارد تا ۵۰ میلیارد دلار تخمین زد.
«آدام ژوبین» مقام ارشد وزارت خزانه‌داری آمریکا در سال ۲۰۱۵ در کنگره شهادت داد که «نقدینگی قابل‌استفاده» در مجموع «اندکی بیشتر از ۵۰ میلیارد دلار» است.
*** توافق به زودی منقضی نمی‌شود
ترامپ می‌توانست روشن‌تر صحبت کند و بگوید که برخی موارد توافق ظرف ۱۰ تا ۱۵ سال آینده منقضی می‌شد. اما این توافق به طور کلی – از جمله ممنوعیت توسعه سلاح‌های هسته‌ای – به آن منظور نوشته شده بود که برای همیشه ادامه یابد.
«نیسان رفعتی» تحلیلگر امور ایران در اندیشکده «گروه بین‌المللی بحران» اظهار داشت: این درست نیست که بگوییم توافق منقضی می‌شود. بندهای خاصی از توافق منقضی می‌شود و بسیاری از بندهای کلیدی منقضی نمی‌شود.
توافق شامل بندهای غروب آفتاب است. محدودیت تعداد سانتریفیوژهای نسل اول ایران و محدودیت بر تحقیقات و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر قرار است در سال ۲۰۲۵ پایان یابد. محدودیت غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۳.۶۷ درصدی قرار است در سال ۲۰۳۰ به پایان برسد. محدودیت ۳۰۰ کیلوگرمی ذخایر اورانیوم با غنای پایین نیز همین طور بود. محدودیت ساخت راکتور آب سنگین جدید و بازفرآوری سوخت مصرفی نیز همین شرایط را دارند.
اما برخی محدودیت‌های مندرج در توافق بعد از سال ۲۰۳۰ نیز ادامه می‌یابند و برخی هم اصلاً منقضی نمی‌شوند. قرار است سایت‌های تولید سانتریفیوژ تا سال ۲۰۳۵ تحت نظارت دائم باشند. معادن و آسیاب‌های اورانیوم ایران هم قرار است تا سال ۲۰۴۰ تحت نظارت باشند.
سایر بندهای توافق به گونه‌ای نوشته شده که تا ابد ادامه داشته باشد. برای نمونه، همواره لازم است ایران طرح ساخت تاسیسات هسته‌ای را از قبل اعلام کند. ایران قول داده است که «هرگز» به دنبال سلاح هسته‌ای نباشد و قرار است نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران به مدت نامحدود ادامه یابد.
