بسیاری از مردم رشته روماتولوژی را به اندازه سایر رشته‌های تخصصی پزشكی نمی‌شناسند و نمی‌دانند كه روماتولوژی به معنای شناخت بیماری‌های روماتیسمی است.
روماتیسم فقط یك بخش نسبتا كوچك از بیماری‌هایی را تشكیل می‌دهد كه شامل یك سری بیماری‌های غیرروماتیسمی التهابی هم می‌شود. به بیان دیگر، روماتیسم كلمه‌ای عمومی است و بیماری‌های زیادی را شامل می‌شود كه هركدام علائم خاص خود را دارد.
شایع‌ترین علامتی كه شما را از خطر ابتلا به یك بیماری روماتیسمی مفصلی آگاه می‌كند شامل تورم مفاصل، محدود شدن حركت و خشكی مفاصل می‌شود كه صبح‌ها اتفاق می‌افتد و حدود نیم تا یك ساعت نیز طول می‌كشد. اگر می‌خواهید روماتیسم مفصلی را بشناسید و از ابتلا به این بیماری خیلی زود مطلع شوید، گفت‌و‌گوی ما را با دكتر محسن سروش، دبیر انجمن روماتولوژی ایران و دانشیار دانشكاه علوم پزشكی ایران بخوانید.
مهم‌ترین علامت روماتیسم مفصلی، تورم، درد و التهاب مفاصل است كه این درد به‌خصوص در صبح‌ها هنگام بیدار شدن از خواب بیشتر است. البته هر كسی كه صبح‌ها از خواب بیدار می‌شود و دست‌هایش مقداری خشك است به این معنی نیست که به روماتیسم مبتلا شده. اما به هرحال، خشكی دست در این نوع روماتیسم‌ها وجود دارد. این خشكی مفصل، بیمار را به‌شدت آزار می‌دهد.حتی بیمار حدود یك ساعت با این درد درگیر است تا این علامت به‌تدریج كاهش پیدا كند.
هر درد مفصلی از روماتیسم نیست
دكتر سروش معتقد است: درد و التهاب مفصل می‌تواند نشانه‌ای از روماتیسم باشد، ولی الزاما به معنای ابتلا به روماتیسم نیست؛ مثلا عفونت مفصلی هم با التهاب همراه است یا این‌كه در یك درگیری پوستی، ضعف عضلانی یا زخم دهان نیز ممكن است علائمی شبیه به روماتیسم دیده شود.
هر تبی، روماتیسمی نیستت
ب به‌عنوان یكی از علائم روماتیسم مطرح است، ولی تب روماتیسمی نباید شدید و طولانی باشد. تب شدید و طولانی ممكن است ناشی از عفونت یا حتی بیماری‌های سرطانی باشد. تب روماتیسمی یك بیماری التهابی است كه می‌تواند بسیاری از اعضای بدن مثل قلب، مفاصل، سیستم عصبی و پوست را درگیر كند. گر‌چه تب روماتیسمی می‌تواند در تمام سنین ایجاد شود، ولی اغلب در كودكان بین شش تا ۱۵ سال دیده می‌شود.
در بسیاری از موارد، تب روماتیسمی دریچه‌های قلب را درگیر می‌كند (كاردیت روماتیسمی) و موجب اختلال در جریان طبیعی خون در قلب می‌شود. ولی باید به‌طور مشخص تعیین كنیم كه تب وجود دارد یعنی باید درجه حرارت بدن از طریق دماسنج بالای 5/37 درجه نشان داده شود.
نا‌گفته نماند كه در برخی بیماری‌های روماتیسمی، تب به‌طور مشخص وجود دارد و در برخی موارد نیز تب به‌عنوان یك علامت اصلی تلقی نمی‌شود.
ضایعات پوستی با برچسب روماتیسم
به گفته دبیر انجمن روماتولوژی ایران، طیف ضایعات پوستی به‌عنوان روماتیسم خیلی متغیر است.فرم‌های مزمن و كهیر علائمی از روماتیسم است، ولی قبل از تشخیص قطعی باید متخصصان پوست روی آن نظر بدهند. به‌علاوه بعضی ضایعات به‌طور مشخص خود را ابتدا نشان نمی‌دهند و گاهی لازم است از این ضایعات نمونه‌برداری شود.
تشخیص قطعی روماتیسم زمان می‌برد
معمولا درد ناشی از بیماری‌های روماتیسمی طول می‌كشد تا تشخیص داده شود.ولی اگر علائمی به نفع بیماری وجود داشته باشد ابتدا باید با مراجعه به پزشك خانواده بررسی شود و اگر شك به این بیماری‌ها قوت گرفت به متخصص روماتولوژی مراجعه شود. نكته مهم آن است كه انجام آزمایش‌های تشخیصی به تنهایی به تشخیص روماتیسم كمك نمی‌كند، بلكه باید ابتدا علائمی به نفع بیماری وجود داشته باشد تا آزمایش‌ها به تایید بیماری كمك كند.
به گفته دكتر سروش، هر چه این بیماری‌ها زودتر تشخیص داده شود درمان موثرتری خواهد داشت و هر چه تشخیص وشروع درمان به تعویق بیفتد ممكن است عوارضی به‌جا گذارند كه دیگر برگشت پذیر نباشد.
از روماتیسم نترسید
كسانی بیشتر در معرض خطرند كه سابقه فامیلی یا زمینه ژنتیكی داشته باشند كه البته بررسی آن كمی سخت است.دبیر انجمن روماتولوژی با بیان این مطلب می‌افزاید: البته این افراد نباید نگران باشند كه بیماری روماتیسم لزوما از والدین به ارث می‌رسد، بلكه فقط افزایش ریسك وجود ابتلا در این دسته افراد وجود دارد و باید به آن توجه كنند. این دسته افراد زمانی كه علامت دارند باید بررسی شوند، ولی نیازی به آزمایش برای پیشگیری یا نگرانی از ابتلا وجود ندارد.
این افراد باید آرامش و شرایط روحی و استرسی مناسب و همچنین باید تحرك فیزیكی داشته باشند. به این ترتیب خودشان می‌توانند پیشگیری كنند تا زمانی كه علائمی از بیماری‌ها را مشاهده كنند كه نیاز به اقدام خاصی باشد.
كنترل روماتیسم با سبك زندگی ایده‌آل
سبك زندگی مبتلایان به روماتیسم باید یك سبك ایده‌آل باشد. حداقل استرس و فشارهای روحی و روانی و حداقل فعالیت فیزیكی سنگین در این دسته افراد ضروری است.
دكتر سروش تاكید می‌كند: این دسته بیماران نباید فعالیت غیرعادی و سنگین داشته باشند. همچنین باید خواب كافی و فعالیت فیزیكی منظم داشته باشند و بدن‌شان را از نظر عضلانی، سیستم قلب و ریه در شرایط مناسب نگه دارند.
این بیماران باید تغذیه متنوع داشته و پرهیز نابجای غذایی نداشته باشند. ترس از این‌كه سردی‌ها باعث تشدید بیماری شان می‌شود صحت نداشته و لزومی ندارد كه بیشتر گرمی بخورند. بلكه باید رژیم غذایی سالم و متنوعی را رعایت كنند.
روزنامه جام جم
