خاطرات مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۶، هر شب منتشر میشود. پیشتر، خاطرات «آیت الله» از سال ۵۸ تا ۷۱ در سرویس تاریخ «انتخاب» منتشر شده بود.
سرویس تاریخ «انتخاب»: متن کامل خاطرات ۷۱ تا ۷۶ (که به صورت اختصاصی در «انتخاب» منتشر میشود) در زیر آمده است
سال ۱۳۷۱
در مسير، براى ديدار والده كه از نوق آمده‌اند، به منزل اخوى محمد رفتم. حال‌شان خوب است، ولى خيلى فرسوده شده‌اند. اصرارمان بر اقامت در تهران را نپذيرفتند؛ بقاء در روستا و سرگرمي با كارِ خانه و مراقبت از گوسفندهايشان را ترجيح مي‌دهند و به مداواي مريض‌هاي روستا [با داروهاي گياهي] دلخوش‌اند. به دفترم رفتم. در گزارش‌ها خبر اصابت موشك به هواپيماي حامل [صبغت‌الله] مجدّدى، رييس‌جمهور موقت افغانستان در فرودگاه كابل هنگام نشستن جلب توجه كرده است؛ حدس مى‌زنند از سوى گروه [گلبدين] حكمتيار، [رهبر حزب اسلامي افغانستان] باشد. توسعه درگيرى در بوسنى و هرزگوين و عكس‌العمل خوب غربي‌ها هم در صدر خبرهاست.
آقاى [جليل] بشارتى، [رييس دفترمناطق‌محروم رياست‌جمهوري] آمد و ليست كمك‌ها براى نقاط محروم را براى امضا آورد. دكتر [سيد محمدرضا] هاشمى[گلپايگاني] براى دستور شوراى عالى انقلاب فرهنگى آمد. اعضاي شوراى عالى سازمان نظام پزشكى آمدند. دكتر [ايرج] فاضل و دكتر [علي‌اكبر] ولايتى صحبت كردند. من هم صحبت كردم. پزشكان از وضع راضى و اميدوارند.
آقاى [عبدالله] نورى، وزير كشور آمد و براى انتصاب چند استاندار جديد مشورت كرد. دكتر [حسن] حبيبى براى امور جارى و اعضاى دولت و فرهنگستان [زبان و ادب فارسي] آمد
عصر شوراى عالى امنيت ملي جلسه داشت. طرح مبارزه با تهاجم فرهنگى در دستور بود. در خصوص برخورد با عوامل آشوب و شرارت كه در شيراز و اراك و امروز در مشهد اتفاق افتاده، تأكيد شد. با استاندار خراسان، تلفنى مذاكره كردم.
سال ۱۳۷۲
انجمن فارغ‌التحصيلان مديريت دولتى آمدند. آقاى [منصور] رضوى گزارش كار آموزش مديريت را داد و با توضيح اهميت تربيت مدير و ضررهاى مديران ضعيف، خواستار شناسايى وزارت علوم براى ارتقاء به مدارج علمى بالاتر شدند. تشويق‌شان كردم.
آقاى [عباسعلي] وكيلى، [رييس ستاد رسيدگي به امور آزادگان]، براى گزارش وضع آزادگان آمد. براى انحلال يا ادامه كار ستاد اظهار آمادگى كرد و گفت مبالغى به صورت جنس از اعتبارات ستاد ذخيره كرده است. براى ساخت مجتمع فرهنگى از موقوفه پدرش استمداد كرد.
[آقايان سيدمحمود دعايي، مهدي نصيري، مرتضي نبوي، غفور گرشاسبي و مسيح مهاجري]، مديران روزنامه‌هاى اطلاعات، كيهان، رسالت، ابرار و جمهورى اسلامى آمدند. براى نيازهاى ناشى از تك نرخى شدن ارز استمداد كردند و با سياست‌هاى كشور آشنا شدند؛ قول كمك دادم. به خاطر تندروى در مسأله عربستان سعودي، به آقاى [مسيح] مهاجرى تذكر دادم.
عصر هيأت دولت جلسه داشت. طرح استفاده از قدرت خريدمان براى گرفتن امتياز از كشورهاى طرف معامله، بررسى و تصويب شد. شب ميهمان آيت‌الله خامنه‌اى بودم. در مورد مصادره‌ها و همچنین دستورات مجمع تشخيص مصلحت و انتخابات، مذاكره كرديم. در مورد مسأله پيش‌آمده با عربستان، قرار شد ضمن حفظ مراتب اعتراض و طلبكاري، به گونه‌اى عمل كنيم كه حج سال آينده به خطر نيفتد و سعى كنيم اجازه [برگزاري مراسم] برائت [از مشركين] را بگيريم.
سال ۱۳۷۳
قبل از ملاقات‌ها، كارهاى دفتر انجام شد. [آقای عیسی مقدمیزاد]، نماينده شادگان آمد. براى دانشگاه آزاد و نخلستان‌هاى شادگان استمداد كرد. از حج برگشته و گفت، خبر تشكيل جلسه سياسى چند هزار نفرى در منا كه در گزارش‌ها آمده است، درست نيست. از اسراف در بعثه رهبرى انتقاد داشت.
[آقای فتحالله رضایی درشکی]، نماينده، فرماندار و [آقای محمد غفاری]، امامجمعه سلماس آمدند. براى ساخت سد روى رودخانه زولا و دانشگاه آزاد و مبادلات مرزى با تركيه استمداد كردند. [آقای محمد کریمیان]، نماينده سردشت و پيرانشهر آمد. براى انجام كارهاى اشتغال‌زا در منطقه و به كار گرفتن نيروهاى بومى و اجازه مبادلات مرزى با كردستان عراق، استمداد كرد.
آقاى [سیدحسین] موسويان، [سفیر ایران در آلمان] آمد. نامه خصوصى آقاى [هلموت] كهل، [صدراعظم آلمان] را آورد كه براى آزادى «هلموت شيمكوس» آلمانى و كمك به روشن شدن سرنوشت «رون آراد»، خلبان اسرایيلى استمداد كرده بود. گفتم جوابى تهيه شود. دربارة تأسيس یک روزنامه انگليسى ديگر، به جاى روزنامه تهرانتايمز كه سازمان تبليغات اسلامى مديرش را عوض كرده و آينده مسئوليتش سؤال كرد.
اعضاى كميسيون بازرگانى مجلس آمدند. دربارة طرح محدود كردن اختيارات شوراى اقتصاد، نظرم را خواستند. با استدلال، نظر مخالف دادم. عصر آقاى [علی] شمخانى، [فرمانده نیروی دریایی] كه از حج برگشته‌اند، آمد. او هم گفت، خبر جلسه چند هزار نفرى در منا درست نيست.
شوراى اقتصاد جلسه داشت. دربارة قيمت جديد داروها تصميم‌گيرى شد. شب، حسين[مرعشی]، خبر داد كه قيمت دلار، امروز هم ده تومان سقوط كرده و به دويست و هفتاد تومان رسيده كه جمعاً حدود بيست تومان، بعد از اعلان سياست جديد تنزل داشته است.
شب میهمان آیت الله خامنه‌اى بودم. دربارة حزب وحدت افغانستان و مواضع سياسى و اجتماعى ايران، به طور كلى صحبت كرديم و بحثمان ناتمام ماند.
سال ۱۳۷۴
زمين لرزه در جزيره ساخالين روسيه كه هزاران كشته داشته مورد توجه است. عقد ازدواج يكي از كاركنان دفتر را بستم. [آقای کیم یونگ نام]، معاون وزير امورخارجه كُره شمالي آمد. صحبت طولاني داشت. از وضع خودشان و از وضع فعلي و آينده مذاكراتشان با آمريكا سئوال كردم. اميد چنداني به نتايج ندارند و با سوءظن مذاكره مي‌كنند و به نظر مي‌رسد، دو طرف براي اهداف، كلهشقي و وقتكُشي مي‌كنند.
[آقای سید معظم علی]، سفير جديد بنگلادش، براي تقديم استوارنامه و [آقای آنتونیو دیوناس]، سفير مكزيك، براي خداحافظي آمدند. مصاحبه‌اي داشتم با چند نوجوان دانشآموز دختر و پسر، به عنوان خبرنگاران روزنامه آفتابگردان كه مخصوص كودكان است. اعضاي شوراي عالي بيمه آمدند. در مورد سياست‌هاي اجرايي سئوالاتي داشتند.
عصر آقاي [مسلم] ملكوتي و فرزندش آمدند. اخيراً از امامجمعهگی تبريز برداشته شده و در راه انتقال به تهران، براي خداحافظي آمد. گرچه مي‌گفت، خودش هم مايل به رفتن به قم است، ولي از اقدام راضي نيست و پسرش گفت نكاتي دارد كه بعداً به من اطلاع مي‌دهد. شوراي عالي انقلاب فرهنگي، جلسهای با چند مصوبه داشت.
سال ۱۳۷۵
محمد اخوى، [معاون اجرایی رییسجمهور]، براى امور بازسازى و تنظيم بازار و كمك‌هاى نهاد [ریاستجمهوری] آمد. آقاى [قاسم مهرزاد] صدقيانى آمد. از ابطال انتخابات سلماس شكايت دارد و گفت، مردم مى‌خواهند براى شكايت به تهران بيايند. آقاى دكتر [عبدالله] جاسبى، [رییس دانشگاه آزاد اسلامی] آمد. براى مسایل جارى دانشگاه آزاد استمداد كرد و از صحبت رهبرى در مورد وضع اسلامى دانشگاه‌ها، اظهار نگرانى نمود. آقاى [ابوالفضل] توكلى‌بينا، [مشاور رییسجمهور در امور اصناف] آمد. گزارشى از وضع برگزارى حج داد و گفت بعثه رهبرى، امسال نيروى زياد و غيرضرورى برده، در حالى كه سازمان حج، پرسنل را كم كرده است. راجع به اختلافات ميدان میوه و ترهبار و شهردارى تهران، نظراتى داد.
آقاى [مرتضی] الويرى، [رییس شورای عالی مناطق آزاد کشور] آمد. دربارة مسایل مناطق آزاد و نحوه استقرار گمرك مطالبى داشت و درخواست صدور مجدد حكم مشاورت را داشت و از نحوه برخورد رهبرى و صداوسيما در تبليغات انتخابات گلايه كرد. [علیمحمد بشارتی]، وزيركشور آمد. در مورد برخورد با قانونشكنىها تذكر دادم. معتقد است، نمايندگان مجلس پنجم، 60 درصد با [جامعه] روحانيت [مبارز تهران] و 40 درصد با كارگزاران‌اند.
عصر در جلسه هیأت دولت، آقاى [ابراهیم] ریيسى، ریيس سازمان بازرسى كل كشور آمد. گزارشى از وضع بازرسى و اصلاحات انجام شده داد و اعضاى هیأت دولت هم ضمن قبول تحول مثبت، از عيوب كار بازرسى گفتند. او خواستار ارتباط بيشتر با مراكز تصميم‌گيرى قوه اجرايى شد. من هم از مشكلات كار اجرايى با توجه به مراكز متعدد نظارتی و ضرورت تقويت مديران، ضمن نظارت جدى بر آنها و اشكالات قانون اساسى گفتم. در ادامه جلسه، چندين مصوبه داشتيم.
سال ۱۳۷۶
در منزل بودم. گزارش‌ها را خواندم. در افغانستان، وضع به ضرر طالبان تغيير يافته و نيروهای متحد ضدطالبان در چند جبهه به پيش مى‌روند و مى‌گويند، بيش از 30 درصد خاك افغانستان را در 24 ساعت گذشته پسگرفتهاند.
[آقای بیل کلینتون]، ریيسجمهور آمريكا، با برخورد مثبت با نتايج انتخابات ايران، احتمال بهبود روابط را مطرح كرده، با همان شرط‌هاى سابق، براساس اميد به اقدامات ریيسجمهور جديد كه به زعم آنها ميانه‌رو است و با توجه به خواست مردم ايران كه با آن رأى، تندروى را نفى كرده‌اند. دكتر [حسن] روحانى، [دبیر شورای عالی امنیت ملی]، تلفنى در مورد اجازه ورود نيروهاى نظامى مردمى افغانستان از ايران به هرات، براى كمك به مخالفان طالبان سئوال كرد؛ گفتم كمى صبر كنيم تا وضع روشن‌تر شود.
ظهر بچه‌ها جمع بودند. شب بستگان آمدند. بحث جلسات، هنوز مسایل انتخابات است. شب آقاى [علاءالدین] بروجردى، [معاون وزیر امورخارجه]، اطلاع داد كه دولت تركيه، كاردار ما را احضاركرده و به فرار افراد پ.ك.ك [= حزب کارگران کُرد ترکیه]، از عراق به ايران اعتراض كرده است. بيشتر وقت امروزم، صرف مطالعه تاريخ قاجار در ارتباط با روس و انگليس و فرانسه شد.
