سال ۱۳۴۷؛ تعداد دانشجویان و استادان زن دانشگاه تهران چقدر بود؟

سرویس تاریخ «انتخاب»؛ در نیمه‌ی دوم سال ۱۳۴۷، ۳۴ سال پس از تاسیس دانشگاه تهران، عاطفه گرگین خبرنگار و علی رهبر عکاس مجله‌ی «سپید و سیاه» حدود چهل روز از وقت‌شان را به گرفتن آمار و عکس از بانوان دانشجو و استاد این دانشگاه اختصاص دادند. حاصل این تلاش را نویسنده‌ای با عنوان م – عرفی‌نژاد در قالب گزارش آماری مفصلی تنظیم کرد. نتیجه‌ی کار بیستم فروردین ۱۳۴۸ در شماره‌ی ۸۰۹ (۳۵) مجله‌ی یادشده منتشر شد. آمار به دست آمده بسیار جالب بود: از جمله این‌که در آن تاریخ یعنی ۵۴ سال پیش، در دانشگاه تهران مجموعا ۶۴ بانوی استاد (۹ استاد، و ۱۸ دانشیار، ۳۷ استادیار)، تدریس می‌کردند. هم‌چنین در این سال ۳۴۰۹ دانشجوی دختر در مقاطع مختلف تحصیلی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل بودند. در این گزاش عقاید، علایق و سبک زندگی دانشجویان دختر دانشگاه تهران در آن مقطع و مواردی مثل شاگرد اول‌های هر دانشکده و... نیز منعکس شده است:

زن و... استادی

ادبیات، پزشکی، دندان‌پزشکی، علوم و هنر‌های زیبا؛ در این پنج رشته استادان زن به تدریس مشغول هستند و این استادان سدشکن این‌ها هستند: خانم دکتر الیو صورتگر: استاد دانشکده‌ی ادبیات، خانم دکتر ایران اعلم: استاد دانشکده‌ی پزشکی، خانم دکتر مهری آهی: استاد دانشکده‌ی ادبیات، خانم دکتر ماه‌منیر نفیسی: استاد دانشکده‌ی ادبیات، خانم دکتر الینوش طویان: استاد دانشکده‌ی علوم (ژئوفیزیک)، خانم دکتر زهرا فردوس: استاد دانشکده‌ی دندان‌پزشکی، خانم دکتر طلعت حبیبی: استاد دانشکده‌ی علوم، خانم بهجت صدر محلاتی: استاد دانشکده‌ی هنرای زیبا؛ و به طور در گوشی اگر حقیقت را بخواهید اکثریت دانشجویان پسر و دختر طرفدار استادان زن هستند و شاید رقت قلب و عاطفه‌ی زیاد زن در این مورد بی‌تاثیر نباشد و یا گاهی اوقات به علت اخمو بودن زیاده از حد استادان مرد دانشجویان به استادان زن رغبت بیش‌تری نشان می‌دهند.

محرومین

و در مقابل این تعداد زیاد دانشجویان دختر و پسر که مفتخر به داشتن استاد زن هستند، عده‌ی زیادی نیز از این حیث در محرومیت به سر می‌برند، چون در چندین رشته به طور کلی از استاد زن خبری نیست و این‌گونه است دانشکده‌های علوم تربیتی، الهیات، حقوق، داروسازی، علوم اداری، بازرگانی، فنی، کشاورزی و دام‌پزشکی؛ و این دانشجویان محروم از استاد زن باید پیه هر روز دیدن استاد مرد را به تن خود بمالند، چون چاره‌ای غیر از این ندارند، می‌خواستند رشته‌های مردانه را انتخاب نکنند، یا لااقل صد درصد مردانه را...

خانم دکتر الیو صورتگر، استاد دانشکده‌ی ادبیات مسن‌ترین استاد زن در دانشگاه تهران و خانم بهجت صدر محلاتی استاد دانشکده‌ی هنر‌های زیبا جوان‌ترین استاد زن در این دانشگاه می‌باشد و خانم دکتر ماه‌منیر نفیسی استاد دانشکده‌ی ادبیات را باید اولین زن استاد دانشگاه تهران شمرد.

دانشیاران

البته در مورد استادان زن نمی‌توانیم به این عده خانم اکتفا کنیم، چون غیر از این خانم‌های استاد، هیجده تن دانشیار زن نیز در دانشکده‌های مختلف به تدریس مشغول هستند که به ذکر اسامی آنان می‌پردازیم:

دانشکده‌ی ادبیات: خانم دکتر سیمین دانشور، خانم دکتر عذرا غفاری.

دانشکده‌ی داروسازی: خانم دکتر ماهرخ شرقی، دکتر گلرخ شرقی، دکتر اختر فردوس، دکتر عزیز وحدت، دکتر خدیجه هادی.

دانشکده‌ی دندان‌پزشکی: خانم‌های دکتر قدسی آفاق، عدل طباطبایی، دکتر آذرنوش، دکتر قدسیه برخورداری.

دانشکده‌ی علوم: دکتر اردیبهشت غزنوی (مرآت)، دکتر طاهره مدرس‌زاده رحمانی، دکتر مهین‌دخت مدرس‌زاده رحمانی.
دانشکده‌ی دام‌پزشکی: خانم‌ها دکتر میرکاشانی، دکتر مائیا آقاجیانی، دکتر ملیحه ضیائی خراسانی، دکتر ویدا پروانه، آراکسیا میزیانس، دکتر پوراندخت.

دانشکده‌ی پزشکی: خانم‌ها دکتر فروزنده برلیان، پروین سعیدی، فرزانه قومی آل‌آقا، فروغ پیشوا، مهرماه فرهادمعتمد، بهدخت سمیعیان؛ و غیر از این خانم‌های دانشیار، در حدود ۳۷ تن استادیار نیز در دانشگاه تهران داریم که به تدریس اشتغال دارند و می‌بینیم که رقم درشتی را این خانم‌ها تشکیل داده‌اند، و بد نیست بدانیم چند تن از استادیاران دانشگاه تهران اخیرا از استادیاری به دانشیاری ارتقا پیدا کرده‌اند.

اروپادیده‌ها

گروه استادان، بیش‌تر دانشیاران و استادیاران و معلمان زن دانشگاه تهران تحصیلات عالیه‌ی خود را در دانشگاه‌های کشور‌های اروپایی و آمریکایی گذرانده‌اند و پس از اخذ درجات ممتاز به دعوت دانشگاه تهران به تدریس در این دانشگاه مشغول شده‌اند.

اولین‌ها

شاید برای شما جالب باشد این‌که اولین گروه بانوان که وارد دانشگاه تهران شدند چه کسانی بوده‌اند؛ در سال ۱۳۱۸ اولین گروه دانشجوی دختر و زن وارد دانشگاه تهران شدند و در رشته‌ی پزشکی به تحصیل پرداختند. این گروه ده‌نفری... به ترتیب عبارت‌اند از خانم‌های دکتر شمس‌الزمان میرسپاسی، دکتر رباب مقدم، دکتر اشرف مصاحب، دکتر هایده مالک، دکتر اختر کیانوری، دکتر ربابه کیانوری، دکتر گنجی، دکتر نصرت‌الملوک کاشانچی، دکتر حشمت عظیما، دکتر حشمت پزشک.

دومین گروه دختران نیز در دانشکده‌ی علوم به تحصیل پرداختند و هم‌زمان با فارغ‌التحصیل شدن دانشجویان پزشکی فارغ‌التحصیل شدند و بالاخره در حال حاضر ۹ تن از بانوان ما کرسی استادی را در دست دارند، ۱۸ تن از بانوان به سمت دانشیار در دانشکده‌های مختلف به تدریس مشغول‌اند و ۳۷ نفر استادیار دانشکده‌های مختلف می‌باشند.

دانشجویان دختر

و همین‌طور که جلو برویم می‌رسیم به دانشجویان دختر، دانشجویانی که مرتب و به نحو شگفت‌آوری روز به روز افزایش می‌یابند و با وجود سخت‌گیری‌هایی که برای ورود به این شهر می‌شود از تعداد این دختران کاسته که نمی‌شود هیچ زیاد هم می‌شود. هم‌اکنون باید به رقم ۲۴۳۶ توجه کنیم که نشان‌دهنده‌ی تعداد دانشجویان دختر است در دانشکده‌های مختلف دانشگاه تهران و هم‌چنین قابل توجه است تعداد ۳۴ نفر دختر خارجی از کشور‌های مختلف مثل آمریکا، ایتالیا، عراق، عربستان سعودی، فرانسه، سوئیس، اسپانیا و سایر کشور‌های مختلف که در دانشگاه تهران به تحصیل مشغول‌اند.

شبانه‌روزی دختران

این‌جا شهر دختران است. ریز و درشت، چاق و لاغر، سیاه و سفید از دختر‌های قمی، اصفهانی، تبریزی، کرمانی، شیرازی، اهوازی، آبادانی، بابلی، آملی، اهل آباده، همدانی، رشتی، قزوینی و هم‌چنین پاکستانی، کنیایی، عربی، اردنی.

بیش‌تر شلوغی پانسیون را دختر‌های اصفهانی باعث می‌شوند و اگر پسر یا غریبه‌ای در میان آن‌ها ظاهر شود باران و سیل متلک است که به جانب آن‌ها سرازیر می‌شود.

فریده داورپناه دانشجوی سال دوم دانشکده‌ی پزشکی در مورد دختران و لباس و آرایش آن‌ها می‌گفت:

- من به لباس اسپرت و ساده بیش‌تر علاقه‌مندم و چه خوب بود اگر ما هم از انیفورم استفاده می‌کردیم، چون عده‌ای از دختران دانشگاه را به صورت سالن مد درآورده‌اند. من آرایش را برای یک دختر دانشجو لازم می‌دانم مشروط بر عدم افراط در آن. در مورد زندگی در پانسیون باید بگویم، چون دوست دارم که مستقل زندگی کنم پانسیون را ترجیح می‌دهم، خصوصال لحظات فراموش‌نشدنی این محیط را! زندگی در پانسیون مقرراتی نیز دارد؛ صبح باید به صدای زنگ از خواب بیدار شویم، پس از صرف صبحانه به دانشگاه برویم، چون درس داریم، ظهر که برمی‌گردیم ناهار حاضر است و بعدازظهر اگر درس نداشته باشیم یا تلویزیون تماشا می‌کنیم و یا خیاطی می‌کنیم و بعد از شام معمولا برنامه معلوم است: مکالمه، حرف زدن، گل گفتن و بالاخره می‌رسیم به خواب و پایان یک روز. اما در مورد تفریح: سینما یکی از تفریحات من است. رقص بلدم، ولی زیاد به پارتی نمی‌روم، دلیلی هم ندارم! از میان موسیقی‌های مختلف به موسیقی جاز زیاد علاقه دارم (چه کسی از میان جوان‌ها ندارد!) اگر از مطالعه صحبت کنید زیاد کتاب خوانده‌ام، اما کتاب‌هایی که خیلی روی من اثر گذاشت: «کلبه عمو توم» از هریت بیچر استو بود، چون این نویسنده بنام آمریکایی زندگی واقعی مردم آن زمان را مجسم کرد و انتشار این کتاب باعث شد که قانون کثیف برده‌فروشی لغو شود. از میان شعرا از اشعار نادرپور و فروغ فرخ‌زاد لذت می‌برم. از میان اشعار کلاسیک امروز سیمین بهبهانی را به سایر شعرا و شاعره‌ها ترجیح می‌دهم. [با لحن شیطنت‌آمیز]برعکس آن‌چه که قبل از ورود به دانشگاه فکر می‌کردم دانشجویان پسر ما هنوز از نظر سطح فکری خیلی پایین هستند تا حدی که برای آن اندازه‌ای را نمی‌توان متصور بود به جز عده‌ای که واقعا درست فکر می‌کنند و صحیح عمل می‌نمایند که عده‌شان نیز کم است.

دختر‌ها و عقاید

در یک سنجش کلی در مورد ایده‌ها و افکار دانشجویان دختر باید گفت:

همگی آن‌ها یک وجه مشترک دارند و آن این‌که از تنهایی و زندگی در پانسیون رضایت دارند.

همگی در مورد پسران یک نوع فکر می‌کنند: اکثر پسران دانشجو بر خلاف آن‌چه که می‌شود فکر کرد نه اهل مطالعه هستند و نه آن‌قدر قابل اطمینان. حتی چند نفر از آن‌ها از جمله پروین عسگرنیا دانشجوی سال سوم ادبیات فارسی عقیده داشتند: «اگر بخواهیم واقعا نظر خود را درباره‌ی پسر‌های دانشجو بیان کنیم خیلی دل‌خور می‌شوند پس بهتر این است که سکوت کنیم!»

دیگر این‌که دختر‌ها اهل مطالعه هستند.

از میان شعرا فروغ فرخ‌زاد در میان آن‌ها سایه‌ی بیش‌تری گسترده است.

از میان کتاب‌ها بیش‌تر به کتاب‌های عشقی و درام عشق می‌ورزند و در میان آن‌ها کتاب‌های تاریخی و هم‌چنین اشعار شعرای قدیم به جز حافظ و در یک مورد سعدی اصلا خریدار ندارد. از امیلی برونته، ماکسیم گورکی، بالزاک، بیچر استو، سامرست موآم خوش‌شان می‌آید.

به موسیقی جاز و بلوز علاقه‌ی فراوان دارند و موسقی کلاسیک برای آن‌ها تنها یک مفهوم دارد: تنهایی و موسیقی کلاسیک.
اهل رقص هستند، ولی اکثرا عقیده دارند که به پارتی رفتن کار درستی نیست.

دانشجویان دختر و دانشکده‌ها

هم‌اکنون ۲۴۳۶ نفر دختر در دوره‌ی لیستانس دانشگاه تهران قرار دارند که بدین ترتیب کلاسه شده:

۱- دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی: ۱۱۰۰ نفر، ۲- دانشکده‌ی اقتصاد ۹۷ نفر، ۳- دانشکده‌ی حقوق ۲۵۵ نفر، ۴- دانشکده‌ی داروسازی ۱۲۲ نفر، ۵- دانشکده‌ی علوم ۳۷۷ نفر، ۶- دانشکده‌ی علوم اداری و مدیریت بازرگانی ۱۷۸ نفر، ۷- دانشکده‌ی علوم تربیتی ۱۷۰ نفر، ۸- دانشکده‌ی هنر‌های زیبا ۱۳۷ نفر؛ و البته در دوره‌ی فوق‌لیسانس نیز ۴۸۰ نفر دانشجو تحصیل می‌کنند:

۱- دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی ۱۴۲ نفر، ۲- دانشکده‌ی اقتصاد ۵ نفر، ۳- دانشکده‌ی بهداشت ۵ نفر، ۴- دانشکده‌ی جنگل‌داری ۵ نفر، ۵- دانشکده‌ی حقوق ۴ نفر، ۶- دانشکده‌ی علوم ۲۰ نفر، ۷- دانشکده‌ی علوم اداری و مدیریت بازرگانی ۱۳ نفر، ۸- دانشکده‌ی علوم تربیتی ۱۲۶ نفر، ۹- دانشکده‌ی فنی ۲۵ نفر، ۱۰- دانشکده‌ی کشاورزی ۶۵ نفر، ۱۱- هنر‌های زیبا ۶۹ نفر؛ و باز می‌رسیم به دوره‌ی دکترا که ۴۹۳ نفر هستند و عبارت‌اند از:

۱- دانشکده‌ی پزشکی ۲۹۵ نفر، ۲- دانشکده‌ی داروسازی ۳۸۱ نفر، ۳- دانشکده‌ی دام‌پزشکی ۲۶ نفر، ۴- دانشکده‌ی دندان‌پزشکی ۹۳ نفر، ۵- دانشکده‌ی هنر‌های زیبا ۵ نفر؛ و موسسات دانشکده‌ها جمعا ۸۸۹ نفر دختر دانشجو دارد؛ و باز قابل توجه است چنان‌چه یادآوری شد تعداد ۳۴ نفر از دانشجویان کشور‌های ایتالیا، آمریکا، عراق، عربستان سعودی، لبنان، پاکستان، افغانستان، یوگسلاوی، هند، اردن هاشمی، تانگانیکا، فرانسه، سوئیس، اسپانیا، آلمان، ترکیه، لهستان، کره جنوبی، چکسلواکی، بلژیک، هلند، آرژانتین در دانشگاه مشغول تحصیل هستند؛ و می‌رسیم به جایزه دادن به شاگرد اول‌ها که جایزه‌ی ما فقط بردن اسم آن‌ها است:

فارغ‌التحصیلان دختر رتبه‌ی اول و دارندگان عالی‌ترین امتیاز دانشگاه تهران در سال تحصیلی ۴۶-۴۷ این‌ها هستند یا... بودند:

۱- رشته‌ی باستان‌شناسی: منیژه بیانی، ۲- رشته‌ی قضایی: ژاله شامبیاتی، ۳- رشته‌ی داروسازی: بدرالسادات باطومچی، ۴- رشته‌ی علوم اداری: افتخارالسادات طباطبایی‌زاده، ۵- رشته‌ی نقاشی: ناهید حقیقت، ۶- رشته‌ی مامایی: لوئیز جهانگیری (دوره‌ی هیجدهم)، ۷- رشته‌ی مامایی: نصرت فرهادزاده (دوره‌ی دوازدهم)؛ و بدین ترتیب کار آماری ما از دختران به پایان می‌رسد؛ و این آخرین کلام است در بستن بحث ما توسط خانم دکتر دره میرحیدر دارای دکترای جغرافیای سیاسی: «دختر‌های ما بر اثر تحول و جبر زمانه بهتر از گذشته درس می‌خوانند، در ثانی در آن‌ها دیگر آن حال خمود بودن وجود ندارد و فعالیت بیش‌تری از خود نشان می‌دهند، از موضوعات قابل توجه این است که دختران ما بر خلاف خارجی‌ها به مرد شدن گرایشی ندارند و دختر هستند. بزرگ‌ترین تحول این است که ما آن‌ها را مجبور به فکر کردن می‌کنیم.»

پایان