پیام روسیه به ایران: اگر بخواهیم، می توانیم نقشی خرابکارانه در مذاکرات ایفا کنیم!

اندیشکده صهیونیستی «مطالعات امنیت ملی» نوشت: با این که در عرض چند هفته اخیر انتظارات از رسیدن به توافق با ایران در محافل مختلف مطرح بود اولین دور مذاکرات اتمی پس از انتخاب «حسن روحانی» به ریاست جمهوری به جز قرار نشست بعدی در اوایل ماه بعد، که در آن پیشنهاد ایران با دقت بیشتر بررسی خواهد شد، پیشرفت مشهود دیگری در بر نداشت.

به گزارش سایت خبری تیک Tik.ir، بی شک مشخصه‌های جدیدی در این مذاکرات دیده شد: مذاکرات به زبان انگلیسی بود، پیشنهاد ایران از طریق نرم افزار پاورپوینت ارائه شد و گفته می‌شود این پیشنهاد جزئی و جدی بوده است، هیئت ایرانی به طور کلی در حین مذاکرات رویکرد بسیار مثبت تر و مستقیم تری داشت، و مذاکرات با بیانیه‌ای مشترک از سوی ایران و گروه «1+5» به خاتمه رسید. در این بیانیه آمده بود که پیشنهاد ایران با دقت بررسی خواهد شد. با این همه سؤالات جدی در رابطه با مواد اصلی این پیشنهاد مطرح است.

با این همه، در ارتباط با مفاد عینی مذاکرات، «گری سیمور» ، هماهنگ کننده سابق کاخ سفید در امور کنترل سلاح و تسلیحات کشتار جمعی گفته است که هیئت ایرانی امتیازهایی که مد نظر آمریکا است را ارائه نداده است. به نظر او «پیشنهاد ایران بیشتر شبیه سوپی است که سر رفته باشد» و اساساً با پیشنهاداتی که قبلاً در زمان ریاست جمهوری «احمدی نژاد» ارائه شده بود تفاوت چندانی ندارد.

در زمینه ارزیابی دورنمای موفقیت در مسیر این مذاکرات سخت یک وجه به نظر واضح است: اگر جامعه بین‌المللی می‌خواهد به توافق مد نظرش دست پیدا کند نباید چینش ابتدایی موقعیت چانه زنی را از نظر دور نگه دارد. برخلاف آنچه از سوی رسانه‌ها در چند ماه اخیر نمایش داده شده این مذاکرات نباید به مثابه بده بستانی بین دو حزب که در حال حرکت به سوی تحقق هدفی مشترک هستند فرض شود.

مذاکرات در نقشه ابتدایی بازی ایران اثری نداشته است و در طول سالیان به موضوعی آزاردهنده (و گاهاً مانع) تبدیل شد که ایران می‌بایست برای رسیدن به هدف نهایی از مرز آن بگذرد. ایران هر بار که پای میز مذاکره حاضر شده به این دلیل بوده که در ظاهر تمایل به همکاری را نشان دهد و از این مسیر احتمال تحریم‌های جدی تر اعمالی توسط جامعه بین‌المللی، که در ازای سرسختی ادامه دار ایران در موضوع اتمی حاصل شده، را کاهش دهد. حضور فعالانه در مذاکرات- که باید از مذاکره به هدف رسیدن به توافق تمیز داده شود- در برخی مواقع به عنوان ابزاری جهت اجتناب از فشار بین‌المللی و هم چنین به دست آوردن زمان جهت پیشبرد برنامه برای ایران بوده است.

تفاوت این دور از مذاکرات این است که ایران اکنون به دنبال آن است تا از مذاکرات برای برداشتن تحریم‌ها استفاده کند. همین موضوع موجب شده مذاکرات بیشتر به موقعیت بده بستان تبدیل شود- گروه «1+5» می‌خواهد ایران در زمینه اتمی امتیازاتی بدهد و ایران هم از دیگر سو خواستار اقدام متقابل «1+5» در امر برداشتن تحریم‌ها است. مقامات ایرانی خواستار احترام، عمل متقابل و به رسمیت شناختن حق آن‌ها برای داشتن برنامه اتمی صلح آمیز هستند.

لیکن با این که به نظر می‌رسد توافق احتمالی بر پایه چینش جدید شکل بگیرد اما در حقیقت نشانه‌ای از تغییر در ساز و کارهای اصلی دیده نمی‌شود. جامعه بین‌المللی هنوز در پی آن است که ایران را به رها کردن برنامه اتمی‌اش متقاعد کند و تاکنون ایران نشانه‌ای مبنی بر تمایل به این امر نشان نداده است.

اگر تحریم‌ها به ازای چیزی کم تر از توافق نامه نهایی برداشته شوند جامعه بین‌المللی به خانه اول باز خواهد گشت و دیگر برگ برنده‌ای برای رو کردن در مذاکرات یا ابزاری برای تحت فشار قرار دادن ایران جهت معکوس کردن روند در اختیار نخواهد داشت. از نظر ساختاری با این که ایران از تحریم‌های اقتصادی رنج می‌برد اما در روند مذاکرات همیشه دست بالا را داشته است.

در نهایت باید گفت یک تغییر جالب توجه در ساز و کار مواجهه با ایران حرکت اخیر «روحانی» جهت به میان آوردن دورنمایی از روابط نو و دو طرفه میان این کشور و آمریکا است. از یک سو این موضوع شروط آمریکا در مذاکرات را افزایش داده است چرا که اگر دولت «اوباما» در زمینه تخفیف تحریم‌ها هم چنان ثابت قدم باقی بماند آن گاه با موضوعی بیش از خطر از دست دادن یک توافق اتمی مواجه خواهد شد- یعنی  دورنمای روابطی جدید با ایران.

از سوی دیگر القائات حرکت اخیر ایران برای دیگر بازیگران این ساز و کار، و از همه مهم تر روسیه، نیز تبعات چشمگیری به همراه خواهد داشت. استقبال سرد و تعجب برانگیز روسیه از مذاکرات ژنو- که با صداهای مثبتی که از پایتخت کشورهای غربی شنیده می‌شود در تضادی فاحش قرار دارد- این امکان را مطرح می‌کند که روسیه از دورنمای گرم شدن روابط دو طرفه، که می‌تواند به همان اندازه به معنای از دست رفتن نفوذ روسیه در ایران باشد، خشنود نیست.

شاید روسیه قصد دارد به ایران بفهماند که می‌تواند در راه خواست ایران جهت دستیابی سریع به توافق اتمی که بتواند در صورت نزدیک شدن ایران به آمریکا به کاهش تحریم‌ها منجر شود، نقشی خرابکارانه بازی کند.