روزنامه شرق: اینکه می گویند سریال های مهران مدیری انتقادی است، توهم است

روزنامه شرق در یادداشتی که در صفحه اندیشه خود منتشر کرد از قهوه تلخ به شدت انتقاد کرد .

به گزارش خبرگزاری انتخاب، روزنامه شرق نوشت : اين توهم كه سريال هاي ساخته مهران مديري انتقادي است، حاصل قضاوت هاي سطحي و ساده انگارانه است. با بررسي درون ماندگار نشانه ها و منطق هاي موجود در اين سريال ها مي توان خصلت پوزيتيويستي اين آثار را عيان ساخت.

قهوه تلخ كه امروزه در هر دكه و دكاني حضور دارد و همه گير شده، از اين قاعده مستثني نيست.


مهران مديري تقريبا در تمامي كارهاي اخيرش، گرچه ژست هاي انتقادي به خود مي گيرد و در ظاهر دست به نقادي وضعيت موجود مي زند اما آثارش همچنان يك اثر پوزيتيويستي باقي مي مانند. او در ظاهر ناقد وضع موجود است اما كوچك ترين انتقادي به كل وضعيت يا اساس آن ندارد.

او از اين غافل است كه وضعيت فعلي هر جامعه اي برساخته وضعيت تاريخي/سياسي آن جامعه است. او مدعي صورت بندي«كل» است زيرا بر اين تصور است كه تمامي ويژگي هاي اخلاقي و اجتماعي جامعه امروز را به نقد كشيده است اما در گيرودار مسايل جزئي اخلاق شخصي افراد جامعه است. خيلي ها معتقدند كه سريال شب هاي برره يا حتي قهوه تلخ«بازتاب كل جامعه ايراني است» اما صورت بندي مديري فقط بر خصلت اخلاقيات شخصي (چيزهايي چون پول پرستي، حسادت، چاپلوسي، زيرآب زني، دروغ گويي و...) استوار است.

 صورت بندي او تنها اين همان گويي رذايل اخلاقي است. اين همان گويي و انتقاد تفاوت بنيادين دارند و تاثيرات شان كاملاعكس يكديگر است. در قهوه تلخ اخلاقيات و عادات ناپسند ايراني نقد نشده بلكه اين همان گويي شده است.

 بعد از ديدن اين سريال، رفتارهاي زشت درباري نه تنها منزجر كننده نمي شوند بلكه به واسطه خنده دار بودن باتوليد و بازتا ب شان لذت بخش هم مي گردند و ميل به تكرار آنها را در فرد بيدار مي سازند. هر چيز غيراخلاقي اي اگر بازتوليد اين همان گويانه شود تنها نتيجه اش از ميان رفتن زهر، تلخي و شرم آن است. (يكي از عمده ترين نقد هايي كه بر تلويزيون و رسانه هاي تصويري وارد مي شد همين وضعيت اين همان گويي و بازتاب به اصطلاح«بي طرفانه» ي جنگ و كشتار انسان هاست كه به راحتي مي تواند شوك، تلخي و ضربه مواجه با كشته شدن انسان ها را از بين ببرد).

    در قسمت ابتدايي قهوه تلخ مشخص بود كه شخصيتي جدا و از مفصل دررفته (مستشار) در اين جامعه نفوذ كند و تغيير ايجاد نمايد. عامل تغيير در بيشتر سريال هاي مديري غايب بود و اگر هم حضور داشت به مرور درون وضعيت مضمحل مي شد و با وضعيت كنار مي آمد. نمونه بارز چنين شخصيتي كيانوش روزنامه نگار در شب هاي برره بود كه ظاهرا از معرفت و اخلاقي والاتر از بقيه برخوردار بود اما رفته رفته در طول سريال هم شكل و همرنگ آنان شد. در اينجا نيز مستشار چنين وضعيتي را داشت. او و مستشار هيچ تغييري نمي توانند ايجاد كنند. آنها از تغيير وضعيت دلسرد و نااميد هستند. مهران مديري نه به صورت تلويحي بلكه مستقيم از طريق سكانسي وضعيت پوزيتيويستي اش را اعلام مي دارد: شب است و مستشار نااميد از تغيير. مخدر مصرف مي كند و در توهمات اش به زمان امروزي بازمي گردد.

    او خود را در مطب مشاور رواني مي يابد ــ جالب است كه خود مديري چنين نقشي را عهده دار شده است. مستشار از تغيير اوضاع و احوال و رسالتي كه به عهده دارد سخن مي گويد اما در نهايت مديري (مشاور) به او مي گويد كه اول سعي كن خودت را درست كني؛ اول سعي كن درونت را اصلاح كني بعد جهان را تغيير بده. همان شعار هميشگي محبوب پوزيتيوست هاي جهان سرمايه داري كه اگر مي خواهي تغييري اعمال كني اول از خودت شروع كن. ميل به اصلاح درون و گم گشتگي در دنياهاي پيچ درپيچ دروني براي«اصلاح خود» همان چيزي است كه براي مستشار تجويز مي شود. اين تغيير درون سال ها به طول مي انجامد و فرجامي ندارد و اگر هم داشته باشد نهايتا انسان را تبديل به موجودي منفعل و دور از هر اجتماعي مي كند اما مستشار مي داند كه اجنبيان كمر به غارت ملت بسته اند و اگر تغييري ايجاد نكند يا اگر تاريخ را دگرگون نسازد همه چيز از دست خواهد رفت.

    عموما نقد تك تك افراد جامعه اين مساله را القاء مي كند كه برآيند تك تك افراد مردم را مي سازد اما رفتارهاي جمعي اثبات كرده است كه اخلاق، منش و رفتاهاي مردم مستقل از تك تك افراد برسازنده جمعيت اند. به واقع توده هاي مردم مازاد دارند و تمام ترس تاريخ از همين مازاد مردم است. تلاش مداوم سرمايه داري براي ساختن جمعيت هاي تنها صرفا به منظور نابودساختن اين مازاد است. چيزي كه قهوه تلخ هم سعي بر نابودي و پنهان ساختن آن دارد.

    زمان زيادي از تغيير نظام سلطنت نمي گذرد. مردمان عرب كه از سوي دولت هاي غربي -و نه جامعه مدني غرب-«عقب افتاده و جهان سومي» تلقي مي گشتند امروزه دارند درس مبارزه مي دهند، مستشارها هميشه بر خلاف دعوي قهوه تلخ مي توانند تغييرات اعمال كنند و مازاد مردم را عيان سازند.