arrow-right-square Created with Sketch Beta.
کد خبر: ۲۳۱۲۳
تاریخ انتشار: ۳۵ : ۰۱ - ۲۰ فروردين ۱۳۹۰

زينب(س)، الگوي حيات اجتماعي زنان

بررسي و تحليل شخصيت زنان تأثيرگذار در تاريخ اسلام همچون حضرت زينب(س) که در ادامه راه قيام عاشورا نقش به سزايي داشت، ....
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
بررسي و تحليل شخصيت زنان تأثيرگذار در تاريخ اسلام همچون حضرت زينب(س) که در ادامه راه قيام عاشورا نقش به سزايي داشت، براي برنامه ريزان حوزه فرهنگ و مديران اين عرصه که به دنبال ارايه الگويي مناسب براي زنان و دختران امروز جامعه هستند مي تواند گره از مشکلات فزاينده فرهنگي جامعه بگشايد. در خجسته زاد روز بانوي صبر و ايستادگي، يادگار علي(ع) و مبلغ بزرگ فرهنگ عاشورا به بررسي شخصيت تأثيرگذار آن بانو پرداخته ايم که در ادامه مي آيد.

بانوي ولايت

در تاريخ اسلام بعد از فاطمه زهرا(س)، زينب(س) قهرمان زنان تاريخ اسلام و تشيع است. چهره اي ممتاز و قهرمان که در راه انجام وظيفه، با ايماني عميق و عقيده اي استوار نقش بسزايي در مسير دين داشته است. نام ايشان همراه نام امام حسين(ع) است. دخت علي(ع) شخصيت دوم واقعه کربلا است.

دکتر علي قائمي در تبيين شخصيت حضرت زينب(س) به ولايتمداري آن حضرت اشاره کرده و وي را بانوي ولايت مي نامد و مي گويد: «زينب(س) چهره اي ممتاز در تاريخ اسلام است که قهرمانانه در راه انجام وظيفه، با ايماني عميق و عقيده اي استوار نقش بسزايي در مسير دين ايفا نمود. خطابه اي که حضرت در بازار کوفه داشتند، نمايش حاکم کوفه را نمايش رسوايي او مي کند. مردمي که هلهله کنان و شادي کنان به استقبال کاروان اسرا مي رود، با سخنان داغدار حضرت سراسر اشک و گريه مي شود و بلاغت کلام ايشان موجب خشم مردم نسبت به حاکمان مي شود.»

نويسنده کتاب زندگاني حضرت زينب(س) در ادامه بيان مي دارد: «خطبه حضرت از چند جهت حائز اهميت است، نخست اينکه اين سخنان از سوي زني اسير در ميان افسران فاتح خطابه مي شود و او بايد توجه کند که سخنان او هجوم جديدي را براي اسيران نيافريند و آنها مورد ضرب و شتم قرار نگيرند و بعد آن که مردم کوفه، علي(ع) و خاندان او را مي شناختند و سخنان زينب(س) بايد به گونه اي مي بود که آنها به اهميت فاجعه پي ببرند.»

الگوي حيات اجتماعي زنان

با ارايه چنين تصويري از بانوي کربلا و يادگار عاشورا، اين سؤال در ذهن پديد مي آيد که براي ترسيم يک الگوي مطلوب براي زن امروزي تا چه اندازه مي توان به شخصيت حضرت زينب(س) تأسي جست؟

دکتر ثريا مکنون، استاديار دانشگاه تهران و رئيس گروه بررسي مسايل زنان پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي؛ در اين رابطه معتقد است: «ارايه الگوي زن مطلوب ، يا به عبارتي ديگر، تشريح روش زندگي حضرت فاطمه زهرا(س) و زينب کبري(س) به عنوان زنان نمونه تاريخ اسلام با مطالعه و شناسايي مقاطع مختلف زندگي آنان و انتخاب برخي خصوصيات ويژه از عملکرد آنان، متناسب با نيازهاي توليد شده در جامعه فعلي مي تواند راه را براي ارايه الگوي متناسب با نيازهاي جامعه هموار سازد.»

نويسنده مقاله تنديس صبر در ادامه تأکيد مي کند: «براي شناخت صحيح و کامل زندگي حضرت زينب(س) نياز به يک مدل با شاخصه هاي متناسبي مي باشد که بتواند تمام ابعاد زندگي اين شخصيتها را ترسيم و تحليل نمايد. بي نيازي و استغنا، انتخاب هدف برتر، مقاومت و استقامت از ويژگي هاي آن حضرت است. اين صفات نشان دهنده آن است که آن بزرگوار در برابر مرارتها تا مرحله جان ايستادگي کرد.

تمام رفتار و کردار وي حول محور برتري جويي آرمان اوست، به اين جهت در عين اينکه شديدترين مقاومت و برخورد را در موضع گيري با دشمن دارد، در همان وضعيت، در برابر درخواست يک کودک چنان با عطوفت و رحمت رفتار مي نمايد که در طول تاريخ نظير آن ديده نمي شود. وجود اين عوامل در عالي ترين سطح، بيانگر حرکت حضرت زينب(س) در جريان عاشوراست و چارچوب يک مدل شناخت رفتاري را براي ساير زنان نمونه شکل مي دهد.»

وي در ادامه به شرايط جامعه دوران زندگي زينب کبري(س) اشاره کرده و متغيرهاي اجتماعي آن عصر را براي شناخت شخصيت آن حضرت مؤثر دانسته و عنوان مي کند: «شرايط حضرت از نظر سياسي، درگيري با حکومت بني اميه بوده و از نظر فرهنگي، پيدايش نژادگرايي و به لحاظ اقتصادي، حاکميت مطلق نژاد گرايي است که به مراتب ظالمانه تر از استبداد مطلق است. حضرت با وضعيتي مواجه شده اند که نه تنها شرافت در هيچ مرتبه اي از آن وجود ندارد، بلکه ستم و پذيرش ستم با هم توأم شده است که بدترين وضعيت براي شرايط اجتماعي است.»

دکتر مکنون، محور ارتباط و موضع گيري حضرت زينب(س) را در سه محور ارتباط با جامعه اسرا، جامعه عمومي و نظام حاکم تقسيم بندي کرده و ادامه مي دهد: «در ارتباط با اسرا در قضيه عاشورا حضرت زينب(س) در کمال امنيت سياسي برخورد کرده و ايثار و از خود گذشتگي را در بالاترين مرتبه خود، نشان مي دهد. در برقراري ارتباط با عموم، حضرت زينب(س) به طور مرتب تداوم ولايت؛ يعني وجود مبارک حضرت سجاد(ع) را يادآوري مي نمود و اصول ارزشي را به مردم گوشزد مي کرد. در مقابل نظام حاکم، حضرت به شکل هاي مختلف، حضور خود در تاريخ را اعلام مي دارند. تذکر مکرر اين مطلب که هر کاري بکنيد نمي توانيد ياد ما را از بين ببريد، دليل بر تداوم تاريخي اين حضور است. پس از ايجاد زمينه تحريک در مردم، برخورد حضرت در مقابل نظام حاکم، ايستادن در مقابل قدرت حاکم، آن هم از موضع برتر و تحقير قدرت استکباري آن مي باشد. در نتيجه مي توان ملاحظه کرد که برخورد حضرت با مردم، با قدرت حاکم و با اسرا به گونه اي بوده است که حاصل آن کشيده شدن ملت به قيام مي باشد. اگرچه حضرت سيدالشهدا(ع) پرچمدار و رهبر قيام نظامي است، اما رهبري قيام سياسي با حضرت زينب(س) است.»

وي تصريح مي کند: «با شاخص قرار دادن عالي ترين سطوح اين صفات که در حضرت زينب(س) به عنوان الگو براي جامعه زنان مشاهده مي شود، مي توان کليات مدل شناسايي براي ارزيابي وضع موجود زنان و سير به طرف مطلوب را به دست آورد. بر آن مبنا شاخصه زن مطلوب با ابعاد گسترده تر و در سطوح متفاوت رفتاري در جامعه براي زنان به دست مي آيد. هر يک از شاخص هاي به دست آمده در سطح کامل و متعالي آن، در حضرت زينب(س) جلوه گر مي شود، ولي سطوح نازل تر بروز آن صفات هم جهت و هم هدف با حضرت، در ساير اقشار، انگيزه مطالعه و بررسي و تکميل مدل مي شود تا بر آن اساس با لحاظ نمودن شرايط بيروني، خصوصيات دروني افراد، گروه هاي زنان و سطوح نياز آنان، الگوهاي مناسب را شناسايي کرد و تخصيص داد.»

کامل ترين الگو

با ارايه چنين تصويري از بانويي که تحمل رنج هاي واقعه کربلا و ادامه راه سيدالشهدا(ع) از او شخصيتي ماندگار در تاريخ شيعه و بلکه جهان اسلام به جاي گذاشته است، بايد به سراغ علل و خصوصياتي رفت که آن حضرت را به اين مقام رساند.فريبا علاسوند، کارشناس مذهبي و مسايل زنان با عنوان اين مطلب که زينب کبري(س) ترجمان حقيقت کربلاست، مي گويد: «خداوند براي ويژگي هاي اخلاقي، الگوهايي در عالم تعبيه فرموده که هر کس در هر کجا با نظر به افق بلند الگو، بتواند خود را در مسير جاذبيت آن قرار دهد و به طور مداوم و به عشق رسيدن به سرحد الگو، تکاپو و تلاش نمايد. زينب(س) در واقعه کربلا و ماجراهاي پس از آن به صبر نياز دارد، زيرا تنها رسول تواناي ديار ثارا... است. او صبر پيشه مي کند و بعد بهترين کلام را بر زبان مي راند، اين درس صبر زينب(س) است. صبر زينب(س) يک شورش بر اساس حياتي معقول است که همواره در بحراني ترين شرايط، بهترين حجت را براي تاريخ و زمانه ساخته و پرداخته کرده و عالمي را درس داده است.»

وي در ادامه تأکيد مي کند: «زينب(س) بهترين الگوي مشارکت سياسي و اجتماعي است. به همين دليل يکي از شاخص ها و الگوهاي اخلاقي و عملي کاملي است که دين براي پيروان خود معرفي مي کند. زيرا او با همه مصايب توانسته نمادي از زندگي يک ديندار باشند.»
وي در پايان اظهار مي دارد: «در شرايطي که حضور اجتماعي و سياسي زنان و اشغال عرصه هاي عمومي توسط ايشان يکي از بحث برانگيزترين مباحث دو سده اخير است، زينب(س) همان کسي است که کامل ترين الگو را براي اين منظور به زنان عالم پيشنهاد مي کند.»

* قدس
نظرات بینندگان