زهرا سيفي:ضرورت بازنگري و بازسازي بستر هاي فکري، آموزشي و فرهنگي درعلوم بويژه علوم انساني پس از انقلاب اسلامي با تشکيل شوراي عالي انقلاب فرهنگي در دستور کار قرار گرفت. اما اين انقلاب فرهنگي بنا به دلايلي مانند جنگ نتوانست آن گونه که انتظار مي رفت، از عهده تحول در حوزه انديشه و دانش کشور برآيد و برخي از عرصه هاي علوم، بويژه علوم انساني را به ورطه تقليد و استفاده از منابع غربي کشاند.
روند ترجمه کتابهاي انديشمندان غربي، اجراي روشهاي آموزشي بيگانه و حضور گسترده استادان تحصيلکرده دانشگاه هاي خارج از کشور در اين رشته ها، که گاه وابستگي زيادي از نظر فکري به متفکران و منابع غربي داشتند، موجب شد تا اين وضعيت در بدنه آموزش کشور به همان شکل مانده و تا امروز ادامه پيدا کند؛ تا اينکه رهبر معظم انقلاب، تقليد کورکورانه از نظريه هاي غربي را به منزله نوعي تهاجم فرهنگي قلمداد کردند و در ديدار با استادان و نخبگان دانشگاهي اعلام کردند، بين مجموعه عظيم دانشجويي کشور که حدود سه ميليون و نيم مثلاً دانشجوي دولتي و آزاد و پيام نور و بقيه دانشگاه هاي کشور داريم، حدود دو ميليون اينها دانشجويان علوم انساني اند !
اين موضوع به يک صورت، انسان را نگران مي کند. ما در زمينه علوم انساني، کار بومي و تحقيقات اسلامي چقدر داريم؟ کتاب آماده در زمينه هاي علوم انساني مگر چقدر داريم؟ استاد مبرزي که معتقد به جهان بيني اسلامي باشد و بخواهد جامعه شناسي يا روان شناسي يا مديريت يا غيره درس بدهد، مگر چقدر داريم، که اين همه دانشجو براي اين رشته ها مي گيريم؟ براي رسيدن به جواب اين پرسشها و اينکه در اين مدت چه اقدامهايي در زمينه بومي سازي علوم انساني انجام گرفته است، سراغ دکتر حسين نادري منش معاون آموزشي وزارت علوم رفتيم.
* آقاي دکتر تعداد پذيرش دانشجويان در رشته هاي علوم انساني نسبت به ساير رشته ها چگونه است؟
** آماري در اين زمينه ندارم، اما تعداد دانشجويان علوم انساني نسبت به ساير دانشجويان بيشتر است.
* وزارت علوم در زمينه تحول در علوم انساني و بومي سازي آن تاکنون چه فعاليتهايي داشته است؟
** سال گذشته بيش از 600 مورد بازرسي و نظارت و ارزيابي از مجموعه هاي مختلف آموزشي انجام داديم. سال قبل از آن هم به همين صورت ارزيابي و نظارت انجام شد، برخي رشته ها را تعطيل کرديم، برخي را اخطار داديم و برخي از ظرفيتها را کم کرديم. برخي مجموعه ها را تماماً تعطيل کرديم.
در رابطه با کيفيت محتواي علوم انساني هم فعاليتهايي صورت گرفته، شوراي تحول علوم انساني تشکيل شده است، ستاد وزارت علوم شوراي عالي برنامه ريزي به مرکز برنامه ريزي و محتواي دروس تبديل شده است، بيش از 80 کارگروه تخصصي براي مجموعه هاي مختلف شکل داده ايم. يک يک نيروها را شناسايي کرده ايم که به صورت جدي مشغول کار هستند.البته طراحي سرفصل و محتوا کار ساده اي نيست، يعني اگر امروز شروع تهيه محتوا را اعلام کنيم، ممکن است دو سال ديگر پاسخ بگيريم هر سر فصل حداقل 6 الي 7 ماه به طول مي انجامد. در ارزيابي هايي که خارج از کشور داشتيم گاه مشاهده کرده ايم هزينه هاي هنگفتي در کشورهاي خارجي براي تهيه يک سرفصل صرف مي شود، يک مورد که در يکي از کشورهاي غربي مشاهده کرده ام براي تهيه يک سرفصل بيش از چند ده هزار دلار هزينه شده بود، البته اين هزينه فقط براي کارشناس بود و استادان هزينه اي دريافت نکرده بودند.بنابراين، اين يک فرآيند است که اميدواريم به ترتيب جواب دهد، سال گذشته حدود يک ميليارد تومان قرارداد براي تهيه محتوا و سرفصل نوشتيم.
* آيا اين يک ميليارد تومان فقط براي نوشتن سرفصل هاي علوم انساني بوده است؟
** بله؛ بيش از 90 درصد در رابطه با رشته هاي علوم انساني بوده، با وجود آنکه انتظار داشتيم دولت و مجلس بودجه خاصي اختصاص دهند، هنوز در اين ارتباط با وجود وعده هايي که داده بودند، بودجه اي اختصاص داده نشد، حتي در مواردي بودجه اي هم مشخص شد، اما خزانه در آخر سال بودجه اي اختصاص نداد.
اکنون به دليل اهميت اين موضوع از بودجه هاي ديگر صرف اين کار مي کنيم. از طرفي هم اعلام کرده ايم هر استاد و مجموعه اي که محتواي آماده اي دارد، حتماً از طرف وزارت علوم براي چاپ حمايت مالي خواهد شد. بنابراين حدود 500 ميليون تومان از بودجه اي که به آن اشاره کردم را با پژوهشگاه هاي حوزه و دانشگاه که کار در اين زمينه فعاليت داشتند قرارداد منعقد کرديم، بنابراين با توجه به حساسيت مقام معظم رهبري نسبت به اين مسأله به صورت جدي پيگير اين بحثها هستيم.
* آيا محتواي فعلي علوم انساني که در دانشگاه ها تدريس مي شود پاسخگوي نيازهاي جامعه است؟
** درباره محتواي دروس ما، نگاه اين بوده که با استانداردهاي بين المللي همخواني داشته و يا گاهي کپي برداري از آنها باشد، اکنون تمام بحث برنامه ريزي آموزش عالي مبتني بر آمايش آموزش عالي به اين نکته توجه دارد، يعني مي خواهد با توجه به نيازها و مباحث فرهنگي و فلسفي موجود در کشور، رشته هايي راه اندازي شود، يعني گسترش رشته ها و برنامه ريزي درسي ما هدفمند باشد.
بر همين اساس، کميته اي راهبردي زير نظر معاونت آموزشي شکل گرفته است که گفته ايم بايد در محتوا و سرفصل چهار نکته رعايت شود، غني سازي محتوا، به روز رساني محتوا، مأموريت گرا و پاسخگويي به نيازها و ارزش مداري، بنابراين سعي ما اين است که محتوا ارزيابي شود و در هر کدام از اين شاخص ها کمبودها و نقاط ضعفي است که با اصلاح محتواي جديد برطرف شود.
طبيعتاً در برخي از رشته ها خيلي کپي برداري شده، نياز است بيشتر محتواي آن اصلاح شود، برخي از رشته هاي ما، سرفصل هاي اوليه آن بيش از يک دهه از آن گذشته، بنابراين ابلاغ کرده ايم هر سرفصلي که عمر آن بيش از 5 سال است بايد بازنگري شود.
* گاهي در برخي از سخنراني هايي که در مورد استادان علوم انساني مي شنويم، به غربزدگي اين استادان اشاره مي شود، نظر شما چيست؟ اکنون وضعيت هرم هيأت علمي علوم انساني به چه صورت است؟
** به نظر من نکته اين است، وقتي يک نفر مباني علوم انساني را که خيلي مرتبط با فلسفه اين علوم و نگاه است از يک مجموعه و يک نگاه ديگر بياموزد، طبيعتاً بر آن اساس مي آموزد و اين بدين معني نيست که اين انسان، انسان خوبي نبوده و معتقد نيست، آنچه که آموزش يافته آن است.اکثر استادان ما انسانهاي خوب و دلسوزي هستند و نشان داده اند و اگر اين گونه نبود، امروز در جمهوري اسلامي فعاليت نمي کردند. در هر مجموعه اي هم يک اقليت جزيي وجود دارد که ممکن است نگاه ديگر داشته باشند و من دلواپسي جدي از استادان ندارم و همين طور از دانشجويان مان . ببينيد، بسياري از معضلات و مشکلات که در کشور ما به وجود آمده کشوري که اين همه در راستاي هجمه بيگانگان قرار دارد، همين استادان و دانشجويان در حال دفاع از کيان آن هستند.
برداشت من نسبت به استادان مان برداشتي بسيار مثبت است، البته طبيعي است اکنون ما يک الگو و محورهستيم که انتظارات جدي از ما نه فقط در اين مورد بلکه در مورد هويت ملي و دفاع از کيان جمهوري اسلامي مي رود. زهرا سيفي:ضرورت بازنگري و بازسازي بستر هاي فکري، آموزشي و فرهنگي درعلوم بويژه علوم انساني پس از انقلاب اسلامي با تشکيل شوراي عالي انقلاب فرهنگي در دستور کار قرار گرفت. اما اين انقلاب فرهنگي بنا به دلايلي مانند جنگ نتوانست آن گونه که انتظار مي رفت، از عهده تحول در حوزه انديشه و دانش کشور برآيد و برخي از عرصه هاي علوم، بويژه علوم انساني را به ورطه تقليد و استفاده از منابع غربي کشاند.
روند ترجمه کتابهاي انديشمندان غربي، اجراي روشهاي آموزشي بيگانه و حضور گسترده استادان تحصيلکرده دانشگاه هاي خارج از کشور در اين رشته ها، که گاه وابستگي زيادي از نظر فکري به متفکران و منابع غربي داشتند، موجب شد تا اين وضعيت در بدنه آموزش کشور به همان شکل مانده و تا امروز ادامه پيدا کند؛ تا اينکه رهبر معظم انقلاب، تقليد کورکورانه از نظريه هاي غربي را به منزله نوعي تهاجم فرهنگي قلمداد کردند و در ديدار با استادان و نخبگان دانشگاهي اعلام کردند، بين مجموعه عظيم دانشجويي کشور که حدود سه ميليون و نيم مثلاً دانشجوي دولتي و آزاد و پيام نور و بقيه دانشگاه هاي کشور داريم، حدود دو ميليون اينها دانشجويان علوم انساني اند !
اين موضوع به يک صورت، انسان را نگران مي کند. ما در زمينه علوم انساني، کار بومي و تحقيقات اسلامي چقدر داريم؟ کتاب آماده در زمينه هاي علوم انساني مگر چقدر داريم؟ استاد مبرزي که معتقد به جهان بيني اسلامي باشد و بخواهد جامعه شناسي يا روان شناسي يا مديريت يا غيره درس بدهد، مگر چقدر داريم، که اين همه دانشجو براي اين رشته ها مي گيريم؟ براي رسيدن به جواب اين پرسشها و اينکه در اين مدت چه اقدامهايي در زمينه بومي سازي علوم انساني انجام گرفته است، سراغ دکتر حسين نادري منش معاون آموزشي وزارت علوم رفتيم.
* آقاي دکتر تعداد پذيرش دانشجويان در رشته هاي علوم انساني نسبت به ساير رشته ها چگونه است؟
** آماري در اين زمينه ندارم، اما تعداد دانشجويان علوم انساني نسبت به ساير دانشجويان بيشتر است.
* وزارت علوم در زمينه تحول در علوم انساني و بومي سازي آن تاکنون چه فعاليتهايي داشته است؟
** سال گذشته بيش از 600 مورد بازرسي و نظارت و ارزيابي از مجموعه هاي مختلف آموزشي انجام داديم. سال قبل از آن هم به همين صورت ارزيابي و نظارت انجام شد، برخي رشته ها را تعطيل کرديم، برخي را اخطار داديم و برخي از ظرفيتها را کم کرديم. برخي مجموعه ها را تماماً تعطيل کرديم.
در رابطه با کيفيت محتواي علوم انساني هم فعاليتهايي صورت گرفته، شوراي تحول علوم انساني تشکيل شده است، ستاد وزارت علوم شوراي عالي برنامه ريزي به مرکز برنامه ريزي و محتواي دروس تبديل شده است، بيش از 80 کارگروه تخصصي براي مجموعه هاي مختلف شکل داده ايم. يک يک نيروها را شناسايي کرده ايم که به صورت جدي مشغول کار هستند.البته طراحي سرفصل و محتوا کار ساده اي نيست، يعني اگر امروز شروع تهيه محتوا را اعلام کنيم، ممکن است دو سال ديگر پاسخ بگيريم هر سر فصل حداقل 6 الي 7 ماه به طول مي انجامد. در ارزيابي هايي که خارج از کشور داشتيم گاه مشاهده کرده ايم هزينه هاي هنگفتي در کشورهاي خارجي براي تهيه يک سرفصل صرف مي شود، يک مورد که در يکي از کشورهاي غربي مشاهده کرده ام براي تهيه يک سرفصل بيش از چند ده هزار دلار هزينه شده بود، البته اين هزينه فقط براي کارشناس بود و استادان هزينه اي دريافت نکرده بودند.بنابراين، اين يک فرآيند است که اميدواريم به ترتيب جواب دهد، سال گذشته حدود يک ميليارد تومان قرارداد براي تهيه محتوا و سرفصل نوشتيم.
* آيا اين يک ميليارد تومان فقط براي نوشتن سرفصل هاي علوم انساني بوده است؟
** بله؛ بيش از 90 درصد در رابطه با رشته هاي علوم انساني بوده، با وجود آنکه انتظار داشتيم دولت و مجلس بودجه خاصي اختصاص دهند، هنوز در اين ارتباط با وجود وعده هايي که داده بودند، بودجه اي اختصاص داده نشد، حتي در مواردي بودجه اي هم مشخص شد، اما خزانه در آخر سال بودجه اي اختصاص نداد.
اکنون به دليل اهميت اين موضوع از بودجه هاي ديگر صرف اين کار مي کنيم. از طرفي هم اعلام کرده ايم هر استاد و مجموعه اي که محتواي آماده اي دارد، حتماً از طرف وزارت علوم براي چاپ حمايت مالي خواهد شد. بنابراين حدود 500 ميليون تومان از بودجه اي که به آن اشاره کردم را با پژوهشگاه هاي حوزه و دانشگاه که کار در اين زمينه فعاليت داشتند قرارداد منعقد کرديم، بنابراين با توجه به حساسيت مقام معظم رهبري نسبت به اين مسأله به صورت جدي پيگير اين بحثها هستيم.
* آيا محتواي فعلي علوم انساني که در دانشگاه ها تدريس مي شود پاسخگوي نيازهاي جامعه است؟
** درباره محتواي دروس ما، نگاه اين بوده که با استانداردهاي بين المللي همخواني داشته و يا گاهي کپي برداري از آنها باشد، اکنون تمام بحث برنامه ريزي آموزش عالي مبتني بر آمايش آموزش عالي به اين نکته توجه دارد، يعني مي خواهد با توجه به نيازها و مباحث فرهنگي و فلسفي موجود در کشور، رشته هايي راه اندازي شود، يعني گسترش رشته ها و برنامه ريزي درسي ما هدفمند باشد.
بر همين اساس، کميته اي راهبردي زير نظر معاونت آموزشي شکل گرفته است که گفته ايم بايد در محتوا و سرفصل چهار نکته رعايت شود، غني سازي محتوا، به روز رساني محتوا، مأموريت گرا و پاسخگويي به نيازها و ارزش مداري، بنابراين سعي ما اين است که محتوا ارزيابي شود و در هر کدام از اين شاخص ها کمبودها و نقاط ضعفي است که با اصلاح محتواي جديد برطرف شود.
طبيعتاً در برخي از رشته ها خيلي کپي برداري شده، نياز است بيشتر محتواي آن اصلاح شود، برخي از رشته هاي ما، سرفصل هاي اوليه آن بيش از يک دهه از آن گذشته، بنابراين ابلاغ کرده ايم هر سرفصلي که عمر آن بيش از 5 سال است بايد بازنگري شود.
* گاهي در برخي از سخنراني هايي که در مورد استادان علوم انساني مي شنويم، به غربزدگي اين استادان اشاره مي شود، نظر شما چيست؟ اکنون وضعيت هرم هيأت علمي علوم انساني به چه صورت است؟
** به نظر من نکته اين است، وقتي يک نفر مباني علوم انساني را که خيلي مرتبط با فلسفه اين علوم و نگاه است از يک مجموعه و يک نگاه ديگر بياموزد، طبيعتاً بر آن اساس مي آموزد و اين بدين معني نيست که اين انسان، انسان خوبي نبوده و معتقد نيست، آنچه که آموزش يافته آن است.اکثر استادان ما انسانهاي خوب و دلسوزي هستند و نشان داده اند و اگر اين گونه نبود، امروز در جمهوري اسلامي فعاليت نمي کردند. در هر مجموعه اي هم يک اقليت جزيي وجود دارد که ممکن است نگاه ديگر داشته باشند و من دلواپسي جدي از استادان ندارم و همين طور از دانشجويان مان . ببينيد، بسياري از معضلات و مشکلات که در کشور ما به وجود آمده کشوري که اين همه در راستاي هجمه بيگانگان قرار دارد، همين استادان و دانشجويان در حال دفاع از کيان آن هستند.
برداشت من نسبت به استادان مان برداشتي بسيار مثبت است، البته طبيعي است اکنون ما يک الگو و محورهستيم که انتظارات جدي از ما نه فقط در اين مورد بلکه در مورد هويت ملي و دفاع از کيان جمهوري اسلامي مي رود.
