بانکها به مؤسسات «بخت آزمايي» تبديل شده اند

فرزانه غلامي، قدس: شايد شما هم از آن دست افرادي باشيد که بخشي از پولهايتان را به قرعه کشي بانکها مي سپاريد.

بانکها با انواع و اقسام تبليغات نهايت تلاش خود را براي جذب سپرده ها بويژه سپرده هاي قرض الحسنه صرف مي کنند.

در طول تاريخ قرعه کشي بانکها بانک تجارت در سال 83 عنوان پر سر و صداترين قرعه کشي را به خود اختصاص داد، چون در آن سالها عطش سرمايه گذاري در بانکها بشدت اوج داشت و بانکها هم از هيچ شيوه اي براي جذب پولهاي مردم فروگذار نبودند.

تمام اين تبليغات جذاب و چشم و هم چشمي ها باعث شد بانک مرکزي از سال 87 به بعد مقررات خاصي را براي جوايز بانکها وضع کند.

در هر حال بانک مرکزي از سال 87 به اين سو شروطي براي جوايز تعيين کرد، از جمله اينکه در راستاي حمايت از توليد داخل جوايز درشت (مثلاً خودرو) بايد حتماً از محصولات داخلي باشد، زمان قرعه کشي هم حد فاصل شهريور و مهر تعيين شد و شرط اعطاي جايزه هم حفظ حداقل موجودي طي 3 ماه متوالي در طول دوره يا از زمان آخرين مهلت افتتاح حساب يا تکميل موجودي در نظر گرفته شد.

خلاصه اينکه شرايط ديگري هم وضع شد تا بانکها با فراغ بال اين مسابقه را به سود خود و صرفاً با انگيزه جذب سپرده بيشتر به پايان نبرند.

سؤ استفاده از قرض الحسنه

واقعيت اين است که بانکها در راستاي انجام قرعه کشي ها مدام از سنت حسنه قرض الحسنه ياد و به استناد آيات و احاديث تلاش مي کنند اقدام خود را در راستاي تشنه کردن مردم نسبت به جوايز اين قرعه کشي ها توجيه کنند.

با اينکه بانکها بيش از دو بار در سال نمي توانند قرعه کشي داشته باشند، اما نکته اي که در اين قرعه کشي ها نهفته است اينکه اغلب سپرده گذاران پس از قرعه کشي پولهاي خود را از بانکها خارج و به بازار ديگري منتقل مي کنند و به عبارتي آنچه در اين ميان ناديده گرفته مي شود سنت حسنه قرض الحسنه و فلسفه آن است، اتفاقي که بنا به تحليل کارشناسان بيش از هر عامل ديگري از ناکارآمدي وعملکرد نظام بانکي سرچشمه مي گيرد.

در واقع اين گونه به نظر مي رسد که بانکها پولهاي مردم را براي سود بيشتر خود جذب مي کنند و در اين مسابقه رنگ و بويي از سنت توصيه شده قرض الحسنه ندارد.

به باور دکتر مهدي تقوي سنت پسنديده و حسنه فقط در گذشته و در اقتصاد قديم جايگاه مناسبي داشت و چنانچه در اقتصاد جديد بتوان جايي براي آن پيدا کرد بسيار مفيد خواهد بود، اما در عمل باز هم اين مردم هستند که اين سنت را زنده نگه داشته اند و در صورت نياز همنوع به او وام قرض الحسنه پرداخت مي کنند.

اين کارشناس به خبرنگار ما گفت: بانکها و مؤسسات مالي و اعتباري بنگاه هايي انتفاعي هستند که به دنبال سود و منفعت بيشترند و چنانچه اصل سوددهي براي آنها محقق نشود ورشکست مي شوند، بنابراين نبايد هم از آنها توقع داشت سنت قرض الحسنه را به درستي به جاي آورند و از سويي ديگر با برگزاري قرعه کشي حسابهايي تحت عنوان قرض الحسنه هم به دنبال کسب سود هستند.

پول ارزان

او اضافه کرد: بانکها با اين قرعه کشي ها در واقع به حسابهاي مردم سود مي دهند، اما نه يک سود قابل توجه، آنها با نوعي ترفند سعي مي کنند پول بيشتري با حداقل هزينه و به شکلي ارزانتر جذب کنند و به جاي سود دادن آنها را در قرعه کشي شرکت مي دهند و در مجموع سودي که به مردم از اين طريق مي رسد براي بانکها بين 2 تا 3 درصد هزينه دارد که اين 2 تا 3 درصد هزينه که صرف دادن جايزه مي شود براي کل سپرده هاي مردم است.

ترفند بانکها

کارشناس ديگري که نخواست نامش در اين گزارش ذکر شود به خبرنگار ما گفت: انصافاً قرعه کشي هاي بانکها و وعده هايي که به مردم مي دهند همچون شيشه و کراک آنها را به خلسه مي برد، آيا وعده برنده شدن اسکناس آن هم به ارتفاع برج ميلاد و شمش هاي طلا، سفرهاي دور دنيا و... در يک نظام اقتصاد وعده درستي است.

اين کارشناس در ادامه اضافه کرد: متأسفانه بانکهاي خصوصي هم تحت عنوان قرعه کشي سپرده قرض الحسنه به اين ورطه کشيده شده اند، اما حقيقت ماجرا آن است که به واسطه ناتواني مفرط مديران شعب بانکي در شناسايي مشتريان خوش حساب و به جريان انداختن صحيح وجوه در اختيار در جهت منافع مردم، بانکها چاره اي جز انجام فعاليتهاي «لاتاري» گونه ندارند.

وي به آمار بانک مرکزي استناد کرد و اظهار داشت: 95 درصد مردم حتي برنده يک جايزه 5 هزار توماني هم نمي شوند و حتي اگر مردم پس از قرعه کشي پول خود را از بانک خارج نکنند باز هم به جاي اينکه منابع قرض الحسنه جذب شده در جهت اعطاي تسهيلات قرض الحسنه صرف شود بعضاً صرف اعطاي وامهاي چندين ميلياردي به افرادي مي شود که با زد و بند به اين وامها مي رسند.

به گفته اين کارشناس اقتصادي، هشدارهايي که بانک مرکزي طي سال 84 و در جهت ممنوع کردن به کارگيري منابع قرض الحسنه در مواردي جز آن صورت گرفت گواه اين مدعاست.

او گفت: بي اعتمادي مشتريان به نظام بانکي ريشه هاي عميقي در عملکرد بانکها طي سالهاي گذشته دارد، زيرا طي مدت طولاني بانکهاي کشور عملاً به مؤسسات برگزار کننده لاتاري تبديل شده اند و در جهت جذب منابع، چنان رقابت غيرمسؤولانه اي مي کنند که پايه هاي اخلاق اقتصادي و فرهنگي جامعه نيز دچار تکانه هاي شديد مي شود.