برجسته ترين مسأله سياسي زندگي امام حسن(ع)

سيد حسين امامي: امام حسن(ع) در پانزدهم رمضان سوم هجري در مدينه متولد شدند، پيغمبر اکرم(ص) به فرمان پروردگار نام حسن بر ايشان نهادند. بيش از هفت سال از عمر جد خود را درک کردند و در آغوش مهر آن حضرت بسر بردند و پس از رحلت حضرت فاطمه(س) که با رحلت پيغمبر اکرم(ص) چند ماه بيشتر فاصله نداشت، تحت تربيت پدر بزرگوار خود قرار گرفتند. ايشان شباهت بسياري به رسول خدا(ص) داشتند، شايد در همان روزهاي آغازين حيات مبارکش بود که پيامبر خاتم(ص) با نظاره جمال و کمال او فرمودند: «اشبهت خلقي و خلقي: تو از لحاظ آفرينش و خوي (صورت و سيرت) مانند من هستي.» به مناسبت ميلاد سبط اکبر رسول ا...(ص) گفتگويي با حجة الاسلام دکتر مهدي رستم نژاد، عضو هيأت علمي جامعةالمصطفي(ص) و نويسنده کتابهاي حوزه دين شناسي انجام داديم که از نظر شما مي گذرد.

ويطهرکم تطهيرا

امام حسن(ع) جزء اصحاب کساء شمرده مي شوند و اهل بيت پيامبر و اصحاب کسا مورد لطف و محبت حضرت ختمي مرتبت قرار گرفته اند و آيات و روايات فراواني درباره آنان عنوان شده است.حجة الاسلام دکتر مهدي رستم نژاد، در اين ارتباط مي گويد: غير از آيات کلي که در ارتباط با اهل بيت(ع) و مقام منزلت آنها نازل شده است، در چند آيه امام حسن مجتبي(ع) نقش مستقيم و صريح دارد، از جمله اين آيه ها آيه مباهله است، در اين آيه خداوند امام حسن(ع) و امام حسين(ع) را به عنوان پسران و فرزندان پيامبر(ص) ياد کرده است «فقل تعالوا ندع ابناءنا و ابناء». احدي از فرقه هاي مسلمين در تفسير اين آيه شک ندارد که «أَبًنَاءنَا» امام حسن(ع) و حسين(ع) هستند، اين مطلب در صحيح مسلم هم آمده است.وي ادامه مي دهد: در آيه تطهير «انما يريد ا... ليذهب عنکم الرجس أَهل البيت ويطهرکم تطهِيرا» هم طبق روايات متعدد شيعه و اهل سنت اين آيه شامل اهل بيت پيامبر مي شود و حتي در صحاح اهل سنت هم هست که يکي از افرادي که اسم برده شده امام حسن(ع) است. در آيه مودت هم «قل لا اسالکم عليه اجرا الا المودَ في القربي» در تفاسير مختلف اهل سنت و شيعه آمده است که وقتي اين آيه نازل شده، سؤال شد که اينها چه کساني هستند که ما بايد نسبت به آنها مودت داشته باشيم، پيامبر (ص) فرمودند: علي، فاطمه و فرزندانشان. همچنين آيه اطعام «ويطعمون الطعام علي حبه و يتيما و اسيرا» در منابع اهل سنت آمده که يکي از کساني که در اين آيه شرکت دارد امام حسن مجتبي(ع) است.

ريحانه پيامبر(ص)

عضو هيأت علمي جامعة المصطفي با اشاره به منابع اهل سنت که راجع به جايگاه و مقام امام حسن احاديثي را روايت کرده اند، مي گويد: در احاديث هم راجع به امام حسن مجتبي(ع) تعابير زيباي فراواني از رسول خدا(ص) آمده است، در صحيح بخاري آمده است «عبدا... بن عمر مي گويد از پيغمبر(ص) شنيدم که اين دو امام حسن و امام حسين ريحانه من از دنيا هستند. در کنزالعمال متقي هندي از ديگر منابع اهل سنت هم حديثي در ارتباط با امام حسن آمده است که عمر بن خطاب روايت مي کند که من بر شانه هاي پيغمبر(ص) امام حسن و امام حسين را ديدم، گفتم: چه مرکوب خوبي شما داريد. پيغمبر(ص) فرمودند: اين دو چه راکبان خوبي هستند. تعبير بسيار زيبايي است که اين حديث در منابع شيعي هم آمده است.
وي مي افزايد: در مجمع الزوائد از ديگر منابع اهل سنت آمده است که مي خواستند امام حسن(ع) را از کنار پيامبر(ص) ببرند، ايشان فرمودند: پسرم را و ميوه دلم را رها کن، بگذار کنار من باشد. هر کس امام حسن(ع) را اذيت کند، من را اذيت کرده و هر کس مرا اذيت کند، خداوند را اذيت کرده است.همچنين در صحيح بخاري آمده است که؛ رسول ا...(ص) روي منبر نشسته بود، امام حسن (ع) هم کنارش بود و پيامبر(ص) گاهي به مردم و گاهي به امام حسن(ع) نگاه مي کردند و اين طور مي فرمودند: اين فرزند من سيد است و اميد که خداوند به وسيله اين فرزندم بين دو گروه عظيم از مسلمين صلح برقرار کند.
امانتي که بايد حفظ شود

نويسنده کتاب تکرارپذيري حادثه عاشور، در ادامه به دوران امامت امام علي(ع) اشاره کرده و نقش امام حسن را در آن ايام مورد توجه قرار داده و اظهار مي دارد: تا زمان امامت امام علي(ع) ايشان شخص رشيد، بزرگ و به کمال رسيده اي است؛ غير از کمالاتي که خودشان دارند. در ارتباط با ايشان مي بينيم که امام اميرالمؤمنين(ع) حالت تحفظ بر امام حسن(ع) را دارند، يعني مي خواهند ايشان را از خطرها حفظ کنند. جالب است در جنگ صفين وقتي امام حسن(ع) شجاعانه مي جنگيدند، اميرالمؤمنين(ع) مي پرسند اين مرد شجاع کيست و او را برگردانيد، يعني مي خواهند که ايشان را حفظ کنند.مثلا در روايات آمده که ابن حنفيه گاهي اعتراض مي کند که چرا شما مرا به سمت شمشيرهاي دشمن زياد مي فرستيد، اما حسن(ع) و حسين(ع) را که برادران بزرگ تر من هستند کمتر مي فرستيد. امام(ع) تعبير بسيار جالبي تقريبا به اين مضمون دارند که تو دست مني، امام حسين(ع) چشمان من هستند. تعبير ديگري که از اميرالمؤمنين(ع) رسيده است اين است که ايشان فرزندان پيامبر(ص) هستند، يعني اميرالمؤمنين(ع) يکي از رسالتهاي خودشان را اين قرار داده است که فرزندان پيامبر(ص) يعني امام حسن(ع) و امام حسين(ع) را حفظ کنند.

برجسته ترين مسأله سياسي زندگي امام حسن(ع)

رستم نژاد با گذري بر دوران امامت امام حسن(ع)، تصريح مي کند: برجسته ترين مسأله در زندگي امام حسن(ع) از دوره امامت ايشان شروع مي شود که علم و حلم و صبر باشکوه و مسائل مختلفي که درباره اين شخصيت عظيم مي توان بيان کرد؛ سفره اي که آن حضرت(ع) در مدينه داشتند و کرم آن حضرت به نحوي که به کريم اهل بيت(ع) معروف شدند از جمله اينهاست.
وي در ادامه، صلح تاريخي امام با معاويه را مطرح کرده و مي گويد: برجسته ترين مسأله زندگي امام حسن(ع) از نظر سياسي صلح امام حسن(ع) با معاويه است که در واقع يک صلح تحميلي است. وي مي افزايد: حضرت غريب و تنها شده بودند به تعبيري که در برخي از منابع اهل سنت آمده مثلا ابن اثير و ديگران روايت مي کنند که وقتي تنهايش گذاشتند، ديگر به امضاي صلح ناچار شدند.
اين استاد دانشگاه ادامه مي دهد: در روز صلح، امام حسن(ع) خطبه اي را در حضور جمع زيادي از مردم و معاويه دارد، اين خطبه بسيار پر مطلب است، اتفاقا اين خطبه را شيعه و بخش هايي از آن را اهل سنت هم نقل کرده است، در اين خطبه ايشان مي فرمايند شما به برکت اهل بيت(ع) هدايت شديد... معاويه با من منازعه کرد و حقي که مال من بود را به خاطر مصلحت امت و حفظ کردن خونشان ترک کردم. من اين را امروز به صلاح شما مي دانم ولي بدانيد که اين اولاً حجتي است و اين فتنه و امتحاني براي شماست و متاعي است تا زماني.
وي در ادامه مي گويد: برخي اين شبهه را مطرح مي کنند که آيا واقعاً امام حسن مجتبي(ع) به اندازه امام حسين(ع) يار و ياور نداشت، در حالي که بنابر برخي از نقل هاي تاريخي نزديک به چهل هزار سرباز داشتند؟ امام حسن مجتبي(ع) در شش ماه حکومت خود در حال جنگ با معاويه بودند و سربازان زيادي داشتند و در مقابل معاويه ايستادگي هم کردند، چطور شد که ايشان صلح کرد تعداد اندکي هم يار و ياور نداشت؟، بايد درپاسخ به اين شبهات گفت؛ مشکلي که در آن زمان بود، اين است که توده مردم معاويه را خليفه پيامبر(ص) مي دانستند و يا به تعبير برخي ها او را مجتهد مي دانند. وي مي افزايد: در فضايي که عموم مردم چنين طرز فکري دارند اگر امام حسن(ع) قيام مي کردند و هفت هزار نفر هم پاي رکاب او بودند،خون بسياري از مردم و خون پسر پيغمبر(ص) ريخته مي شد و مردم مي گفتند که دو مجتهد بر سر يک فتوا جنگيدند.
رستم نژاد تصريح مي کند: وقتي سطح فکري طبقه عموم مردم چنين است، اگر در اين دوره امام حسن(ع) دست به شمشير و قيام بزند قطعا نتيجه اي نخواهد داشت و بنابراين امام حسن مجتبي(ع) با معاويه صلح مي کند و قيام امام حسين(ع) هم بيست سال ديگر اتفاق مي افتد، در اين مدت چهره معاويه که يک چهره مزورانه است روشن مي شود و ديگر کسي معتقد نيست که معاويه مجتهد است و يا اين شخص، شخصي است که در مسير اسلام قرار دارد. کسي او را خليفه مسلمين و جانشين رسول ا...(ص) نمي داند و در واقع پرده ها کنار رفته است.
وي مي گويد: طبق منابع اهل سنت، در همان سال صلح، وقتي معاويه وارد مسجد پيغمبر(ص) شد، بر بالاي منبر و بر جاي جلوس پيغمبر(ص) نشست، وقتي مردم مدينه اين حالت را ديدند اشک ريختند، به خاطر اينکه اولين باري بود که کسي غير از رسول ا...(ص) به جاي ايشان روي منبر مي نشيند، چون خلفاي ديگر روي پله مي نشستند اما معاويه اين جسارت را کرده است. معاويه صلح نامه اي را که امضا کرده بود زير پاي خود گذاشت و گفت: من کاري به نماز و روزه شما ندارم، من مي خواستم به حکومت برسم که رسيدم.نويسنده کتاب شگردهاي دين ستيزي از نگاه قرآن ادامه مي دهد: معاويه بعد از اينکه صلح امضاء شد، چهره مزورانه خود را نشان داد و در اين مدت 20 سال کاملاً اين چهره مشخص شده است. وقتي دوران امامت امام حسين(ع) آغاز مي شود، ايشان هم 10 سال بر صلح برادرش باقي مي مانند، يعني 10 سال امام حسن(ع) و 10 سال امام حسين(ع) با معاويه صلح داشتند.
بعد از مرگ معاويه، يزيد فاسق که فسق و فجورش، ظاهري است در مقابل امام حسين(ع) قرار دارد و بنابراين امام حسين(ع) در مقابل اين فسق ايستادگي مي کنند.وي در پايان تأکيد مي کند: اگر امام حسين(ع) هم در اين دوران امامت را برعهده داشتند، صلح مي کردند چون در اين زمان جنگ با تزوير و کفر پنهان است نه جنگ با کفر عريان، در جنگ با کفر پنهان چاره اي نيست که صلح اتفاق بيفتد تا چهره اينها بر همه مشخص شود و آن وقت شهادت کربلا اثر خود را مي گذارد.