روز جهاني «چپ دستها» و يک دعواي هميشگي/چه کسي باهوشتر است؟!

علي کازروني زند:

نوع معلوليت: 1. ناشنواي مطلق هستم، 2. نابيناي مطلق هستم، 3. معلول جسمي حرکتي هستم، 4. داوطلب چپ دست هستم!
فرم تکميل مشخصات فردي کنکور دانشگاه آزاد را که يادتان هست، البته آن زماني که چپ دست بودن فاجعه بود؟ !

خب البته ديگر آن دوران به پايان رسيده و چپ دست بودن نه تنها فاجعه محسوب نمي شود، بلکه به نوعي افتخار هم هست؛ آن گونه که برايش يک روز اختصاصي در سال را هم نامگذاري کرده اند... به بهانه فرارسيدن اين روز خاص، «پنجره» امروز به مرور چند نکته خواندني در حوالي دنياي چپ دستها مي پردازد.

چند نفر در دنيا مثل «ما» هستند؟
حدود ده درصد جمعيت دنيا چپ دست هستند. با يک محاسبه سرانگشتي به اين نتيجه مي رسيم که جمعيت ما چپ دستها حدود 640 ميليون نفر است. در ميان بزرگان نيز چپ دستهاي زيادي را مي توان نام برد. در دنياي سينما، رابرت دنيرو و نيکول کيدمن، در دنياي ورزش، پله و مايک تايسون و در دنياي هنر نيز مي توان به داوينچي و ميکل آنژ اشاره کرد.

با اين وجود هنوز هم چپ دست بودن انسان را خاص مي کند و آمارهاي زيادي وجود دارد که چپ دستها را از کل جامعه متمايز مي سازد. بر اساس برخي پژوهشها، چپ دستها قادر به کسب درآمد بيشتري هستند و ميزان موفقيت آنها در تحصيل هم به نسبت راست دستها بيشتر است.

بيچاره چپ دستهاي قديمي!

تا همين چند دهه پيش چپ دستها حال و روز چندان خوشي نداشتند.

تا اواخر دهه شصت ميلادي دست دانش آموزان انگليسي چپ دست را به پشتشان مي بستند و آنها را مجبور مي کردند تا با دست راست بنويسند. تازه، براي دست خط بدشان تنبيه هم مي شدند. حتي امروزه هم مدارس و وسايل براي راست دستها ساخته شده اند. صندلي هاي تک نفره در مدارس براي راست دستها طراحي شده و سازندگان لوازمي مانند ملاقه، قيچي و پوست کن ها هم اصلاً چپ دستها را آدم به حساب نياورده اند!

شايد بدتر از همه سازهاي موسيقي باشد که فقط براي راست دستهاست و چپ دستهاي طفلي بايد يا جاي تمام سيم ها را عوض کنند و يا مانند راست دستها ساز را به دست بگيرند. البته نوابغي مانند باخ و بتهوون چپ دست بوده اند.

با وجود تمام برچسب هاي خوب و بدي که در فرهنگ هاي مختلف به چپ دستها زده مي شود، جاي تعجب نيست که پژوهشگران در پي يافتن علت چپ دستي هستند.

چرا انسانها چپ دست مي شوند؟
راستش را بخواهيد توافقي روي اين موضوع وجود ندارد، علت هاي زيادي براي چپ دستي ذکر شده که هيچ کس به درستي نمي داند علت واقعي و يا مؤثرتر کدام است.
يکي از فرضيات اين است که ژن خاصي موجب چپ دستي مي شود. پژوهشگران دريافته اند که ژني موسوم به LRRTM1 احتمال بروز چپ دستي را افزايش مي دهد. مغز انسان نامتقارن است. اين امر بدان معني است که هر کدام از نيمکره هاي مغز عملکردهاي خاص خودش را دارد. در افراد راست دست اين نيمکره چپ مغز است که بخش تکلم و زبان را کنترل مي کند. اما در افراد چپ دست هر دو نيمکره و يا تنها نيمکره راست اين امر را بر عهده دارد. با اين حال، به نظر دانشمندان اين ژن تنها نقشي سي درصدي در احتمال چپ دستي دارد.

تکليف هفتاد درصد بقيه چه مي شود؟
فرضيه ديگر اين است که عوامل محيطي مي توانند در بروز چپ دستي مؤثر باشند. برخي محققان بر اين باورند که مراحل رشد جنين در رحم که ترشح هورمون ها نيز جزء آن است مي تواند در بروز چپ دستي نقش داشته باشد.شايد هم شبيه سازي نقش داشته باشد، يعني کودکان در اينکه از کدام دست استفاده کنند از والدين تقليد مي کنند. البته زياد درست به نظر نمي رسد. مگر نه؟

نقش جنسيت در بروز چپ دستي
جنسيت کودک نيز مي تواند در بروز اين پديده مؤثر باشد. تعداد پسران چپ دست کمي بيشتر از دختران چپ دست است. برخي دانشمندان چنين نتيجه گرفته اند که هورمون تستسترون در بروز چپ دستي مؤثر است.شايد هم تمام عواملي که از آنها صحبت شد در چپ دستي نقش داشته باشند. به نظر نمي رسد که بتوان عامل مشخصي را مسؤول بروز اين پديده دانست. شايد مجموعي از تمامي اين عوامل تأثيرگذار باشد.

شايعاتي در مورد چپ دستها
بر خلاف باورهاي عمومي، چپ دستها چندان هم انسانهاي موفق تر و باهوش تري نيستند و البته پژوهشها اثبات کرده اند که چپ دست بودن احتمال ابتلا به برخي بيماريها را نيز افزايش نمي دهد.به طور خلاصه، بر اثر شواهد به دست آمده از مطالعات علمي چپ دستي پديده مثبت و يا منفي محسوب نمي شود و تنها گونه اي از تفاوتهاي ميان انسانهاست. با اين وجود، اين واقعيت موجب نمي شود که از «روز چپ دستها» غافل شويم و از آن لذت نبريم. چپ دستها، روزتان مبارک!