چادرمشکی و رانت 3 میلیارد دلاری

براساس آمار گمرک ایران، واردات پارچه چادر مشکی در سال گذشته معادل 16 هزار تن به ارزش 81 میلیون دلار بود. حال اگر فرض کنیم هر متر پارچه چادر مشکی 200 گرم وزن داشته باشد، بنابراین در سال قبل حدود 80 میلیون متر پارچه چادر مشکی وارد کشور شده است. متوسط قیمت هر متر پارچه چادری هم با محاسبه‌ای ساده حدود 101 سنت درمی‌آید. همچنین متوسط هزینه واردات هر متر پارچه چادر مشکی در مجموع و با احتساب هزینه حمل و نقل و دیگر هزینه‌ها حدود 1.5 دلار می‌شود.

در حال حاضر هر متر پارچه چادر مشکی در بازار کشورمان به طور متوسط 7 هزار تومان یعنی حدود هفت دلار به فروش می‌رسد. با احتساب 80 میلیون متر پارچه وارداتی و سود 5.5 دلاری برای هر متر، ‌سود کل سالانه از بابت واردات پارچه چادر مشکی به کشور حدود 440 میلیون دلار برآورد می‌شود.

با این حساب چگونه می‌توان از سود کلان و باد آورده واردات پارچه چادر مشکی چشم‌پوشی کرد؟ و از آن مهمتر چگونه می‌توان در مقابل فشارهای وارد‌کنندگان این کالا مقاومت کرد؟

همه این عوامل دست به دست هم داد تا با وارد شدن بیش از حد کالای ارزان، فکر تولید از سر سرمایه‌گذاران خارج شود. به نظر می‌رسد از این پس هم با توجه به هجوم پارچه‌های ارزان از اکثر مرزها به ایران، چنان نفس صنایع نساجی گرفته شده که دیگر مجالی برای اندیشیدن به تولید چادر نیست. اما چرا داستان پروژه تولید داخل پارچه چادر مشکی در ایران به اینجا رسید؟

 مافیا بی‌مافیا

جمشید بصیری تهرانی - دبیر سابق انجمن صنایع نساجی ایران که زمانی در سال 1385 از باز شدن رمز سامورایی تولید پارچه چادر مشکی در کشور خبر داده بود،  با اشاره به این‌که دلیل شکست پروژه تولید پارچه چادر مشکی در ایران ربطی به مافیا نداشت، گفت:‌ قاچاق شدید پارچه چادر مشکی به کشور مانع سرمایه‌گذاری در این حوزه شد و تولیدکنندگان هم دلسرد شدند.

او یادآوری کرد: حدود 20 سال پیش دو نفر درصدد برآمدند که کارخانه‌ای را در ایران برای تولید پارچه چادر مشکی احداث کنند. به همین منظور جلساتی نیز با وزیر وقت صنایع برگزار کردند.

وی افزود: آنان مجوزهای لازم برای احداث این کارخانه را گرفتند و حتی کار ساختمانی هم شروع شد. اما در ادامه در زمینه تامین ماشین‌آلات اختلاف شدیدی بین وزارتخانه و آن دو نفر به وجود آمد که در نهایت باعث بگو مگو و قهر آقایان شد.

بصیری اضافه کرد: نظر وزارتخانه این بود که ماشین‌آلات حتما از یک کارخانه داخلی تامین شوند، اما این موضوع با طرح توجیهی دو سرمایه‌گذار تناقض داشت. این اولین تلاش برای تولید پارچه چادر مشکی ملی 22 سال اخیر بود که شکست خورد.

 ماجرای ایران مرینوس

دبیر سابق انجمن صنایع نساجی ایران با بیان این‌که مشکل اصلی کشور در تولید پارچه چادر مشکی در قسمت رنگرزی الیاف و پلی‌استر این محصول بود، گفت: ‌شرکت ایران مرینوس در زمانی سه تا چهار سال روی رنگرزی الیاف و پلی‌استر کار کرد و در نهایت بخش تحقیق و توسعه این شرکت توانست مشکل رنگرزی را حل کند و این نتیجه در شرکت پلی‌اکریل هم آزمایش شد و جواب داد. بعد ایران مرینوس نسخه رنگ بدست آمده را به انجمن صنایع نساجی هدیه داد تا هر کسی خواست در تولید پارچه چادر مشکی از آن استفاده کند.

عضو هیات مدیره انجمن صنایع نساجی ایران اضافه کرد: حجم بالای قاچاق پارچه چادر مشکی به کشور باعث شد تا کسی برای تولید در این حوزه تمایلی نداشته باشد و به همین دلیل کار باز هم متوقف شد. حتی کارخانه کوچکی هم که در گلپایگان تولید داشت، متوقف شد، زیرا واردات بسیار ارزان تمام می‌شد و امکان رقابت با آن وجود نداشت.

 سود کلان واردکنندگان

او در پاسخ به این سوال که آیا مافیا مانع تولید پارچه چادر مشکی در کشور شد؟ عنوان کرد: این طور نیست. در زمانی هر متر پارچه وارداتی 80 سنت در بازار تهران فروخته می‌شد و بعد توزیع‌کنندگان آن‌را در قواره‌های شش متری 15 تا 30 هزار تومان می‌فروختند که این رقم به 50 تا 60 هزار تومان هم رسید که به این ترتیب فروش پارچه چادر مشکی در بازار ایران بسیار سودآور شد. در مجموع هیچ فشاری از کسی وجود نداشت که این محصول به تولید داخلی نرسد، بلکه شرایط بازار و رقابت مانع سرمایه‌گذاری در این حوزه شد و افراد خودشان عقب کشیدند و این وضعیت کماکان ادامه دارد.

وی تصریح کرد: تولیدکننده باید برایش صرف کند که در این حوزه سرمایه‌گذاری کند. در زمانی هم پارچه کرپ که برای تولید کت و شلوار مردانه به کار می‌روند، تحت نام پارچه چادر مشکی وارد کشور شدند، البته با تعرفه پارچه چادر مشکی. می‌توان گفت که در مجموع تجارت یعنی ترکیبی از اعمال قاچاقچیان و تجار اصلی گردن صنعت را شکستند.

دبیر سابق انجمن صنایع نساجی ایران همچنین در پاسخ به این موضوع که گاهی مطرح می‌شود یک گروه سیاسی خاص در کشور در موضوع واردات پارچه چادر مشکی به کشور فعالیت زیادی دارد، عنوان کرد: 90 درصد بازاریها وابسته به این حزب سیاسی خاص هستند، اما این دلیل نمی‌شود که این افراد بخواهند در تولید داخلی پارچه چادر مشکی اخلال ایجاد کنند.

 وعده‌هایی که محقق نشدند

 عمده نیاز ایران به پارچه چادر مشکی از طریق واردات از کشورهای شرق آسیا به ویژه کره‌جنوبی، ژاپن و اندونزی تامین می‌شود. برآورد می‌شود که حداقل نیاز سالانه کشور به پارچه چادر مشکی 35 میلیون متر مربع باشد. مسئولان وزارت صنایع و معادن تاکنون بارها وعده تولید داخلی پارچه چادر مشکلی را داده‌اند، اما این وعده‌ها هیچ‌کدام محقق نشده است.