خاطراتی از داماد بزرگ امام خمینی به روایت پسرش

ایشان علاوه بر انتساب به بیت حضرت امام(س) به واسطه جایگاه علمی و شخصیت فردی شان مورد توجه بزرگان حوزه بوده اند و تا زمان حیاتشان نقش مهمی در نهضت امام خمینی ایفا نمودند. حجت الاسلام و المسلمین مرتضی اشراقی در گفتگو یی به تشریح ابعادی از زندگی پدر بزرگوارشان پرداخته اند که در ادامه می خوانید:

نحوه ی آشنایی مرحوم آیت الله شهاب الدین اشراقی با خانواده ی امام چطور بود؟

مرحوم والد معظم آیت الله شهاب الدین اشراقی در شامگاه سیزدهم رجب سال 1304 هجری شمسی در خانواده ای متمکن و اهل علم و فضل و تقوا در شهر مقدس قم بدنیا آمدند.ایشان جزء شاگردان حضرت امام بودند. و بعد از اخذ دیپلم وارد حوزه ی علیمه قم شدند. در دوره ای که مرحوم والد دیپلم گرفتند، دیپلم کار بسیار مهمی بود ضمن اینکه بعضی از خانواده ها ی متدینین، این امر را خوب نمی دانستند که فرزندانشان وارد دبیرستان شوند. در آن دوره زمانی به علت پایین بودن سطح سواد عمومی جامعه وعدم اطلاع صحیح و درست نسبت به تحصیلات فرزندانشان و تبلیغات نادرست علیه تحصیلات آکادمیک باعث شده بود که رفتن افراد به دبیرستان را خلاف شرع دانسته و گناه تلقی کنند و بخاطر همین موضوع بود که بعضی از خانواده هایی که سطح عمومی سوادشان کم بود، از رفتن فرزندان خود به دبیرستان جلوگیری بعمل می آوردند.

خب ایشان به عنوان یک روحانی زاده چطور چنین کردند؟

خانواده ی پدری بنده تحصیل کرده بودند و از لحاظ تحصیلات آکادمیک، تحصیلات عالیه دارند. مثلا مرحوم آقا صادق اشراقی، که پسر عموی پدرم بود در آن زمان که دیپلم رتبه بندی می شد، جرو پنج نفر اول ایران شده بود. همه خانواده پدری در آن دوره دیپلم گرفتند و وارد آموزش عالی شدند و به تبع آن، پدر من هم دیپلم گرفتند. ایشان به زبان فرانسه هم کاملا مسلط بودند.

فرانسه را از کجا آموختند؟

همان دوران دبیرستان و نیزعلاقه وافر ایشان به یادگیری زبان فرانسه باعث شد تا به فرا گیری و تسلط کامل به مکالمه ، ادامه دهند. مرحوم والد بعد از اخذ دیپلم وارد حوزه علمیه قم شدند. ورود به حوزه اولا به دلیل علاقه ی خاص ایشان به دروس حوزوی بود و ثانیا پیشینه ی خانوادگی در این ورود تاثیر بسزایی داشت. به هر حال ایشان نوه ی مرحوم آیت الله العظمی میرزا محمد ارباب بودند.

با آن ارباب اصفهانی که فرق داشت؟

بله فرق می کند، مرحوم آیت الله العظمی میرزا محمد ارباب، روحانی و شخصیت بانفوذی در قم بودند و جزء یکی از دعوت کنندگان مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری به قم محسوب می شدند. حتی آن طور که نقل است مرحوم ارباب نقش به سزایی در تاسیس حوزه ی علمیه ی قم داشتند.

مرحوم آیت الله العظمی ارباب در جریان «مشروطه»، جانب «مشروعه» را می گیرد و در جریان های آن روز مشروعه و مشروطه، بیانیه های متعددی را هم صادر می کنند. در آن دوران مردم برای حل اختلافات و دعاوی به ایشان مراجعه می کردند. در لشگر کشی روس، مرحوم آیت الله العظمی میرزا محمد ارباب وساطت می کنند و با ژنرال روسی وارد مذاکره میشوند و از ورود لشگر روس به قم جلوگیری می کنند و با این کار فوق العاده مهم و خطیر خود ، از فاجعه ای انسانی که سایه بر مردم و شهر قم افکنده بود جلوگیری می نمایند. این شخصیت ، روحانی شماره ی یک ، دوره ی خودشان به حساب می آمدند ، بسیار شخصیتی محترم و صاحب نفوذ هم میان علماء و هم میان عامه مردم و از لحاظ علمی یک مجتهد طراز اول در دوره خود به حساب می آیند . ایشان شاگرد میرزای شیرازی بودند و بعد از اخذ درجه ی اجتهاد از سوی میرزای شیرازی به قم باز می گردند.

مرحوم آیت الله العظمی میرزا محمد ارباب در علوم مختلف تالیفات متعددی دارند مانند شرح بر کتاب بیان شهید اول ، حاشیه بر کتاب جواهر الکلام ، کتابی در رد فرقه ضاله بابی و بهایی و شرحی بر کتاب اسفار و..... ایشان طبع شعر نیز داشتند و از خود دیوان اشعار نیز بجا گذاشته اند. اشعار ایشان هم به زبان فارسی و هم عربی سروده شده است .

معروفترین اثر بجا مانده از ایشان الاربعین الحسینیه می باشد که در این کتاب شریف 40 حدیث درباره امام حسین شرح داده شده و در آن از مطالب بسیار در فنون :حدیث ، تفسیر، تاریخ، کلام، شعر عربی و فارسی، لغت و فقه سخن گفته اند.

با این اوصاف و با جایگاه ویژه ای که ایشون در بین روحانیت و عامه مردم داشتند می بینیم که نوه ایشان یعنی مرحوم والد وارد دبیرستان می شود و آن هم بدان جهت بود که بیان کردم چون سطح علمی خانواده پدری ام بسیار بالا بود و تمام اعضای خانواده به دبیرستان رفته و دیپلم گرفته بودند و تحصیلات عالیه داشتند و این موضوع در خانواده ایشان بسیار عادی بود.

به موضوع پدرتان برگردیم.

نحوه ی آشنایی مرحوم والد با خانواده امام هم بدینگونه بود که مرحوم پدرم شاگرد امام بودند و مورد توجه و علاقه خاص ایشان.مادرم نقل می کنند که «من در آن زمان چهارده سال داشتم و آقای اشراقی هم حدود بیست و پنج و بیست و شش سال بطور طبیعی من با آن سن و سال کم هیچ شناختی از ایشان نداشتم ولی خانم (همسر امام خمینی) با خانواده آقای اشراقی خصوصا مادر ایشان کاملا آشنایی داشتند.»

مادرم نقل می کنند که :«آقا (امام) ، هم خود آقای اشراقی را می شناختند و هم پدر ایشان را یعنی مرحوم آیت الله میرزا محمدتقی اشراقی. خانواده ی آقای اشراقی یکی از بزرگترین و اصیل ترین خانواده های قم به حساب می آمدند و امام هم نسبت به پدر آقای اشراقی احترام ویژه ای قائل بودند.»

مادرم نقل می کنند که :«یادم هست که روزی آقا با ناراحتی بسیار وارد خانه شدند و خانم از ایشان پرسیدند که چه شده است؟ آقا فرمودند امروز یکی از بزرگان حوزه از دنیا رفته اند و منظورشان پدر آقای اشراقی بود.مادر آقای اشراقی فرزند مرحوم آیت الله طباطبائی بودند از خانواده اصیل و محترم قمی طباطبائی.به همین خاطر شناخت من از ایشان ابتداء از روی معرفی پدرم و مادرم از آقای اشراقی و خانواده ایشان بود.»

مادرم نقل می کنند که :«بعد از ازدواج من از آقای اشراقی پرسیدم که شما از کجا ما را می شناختید ؟ ایشان پاسخ دادند که بعضی از دوستان به من گفتند که اگر همسری فهمیده ، و روشنفکر و امروزی می خواهی بهتر است دختر حاج آقا روح الله را انتخاب کنی و احتمالا منظور از دوستانشان آقای علوی بروجردی داماد مرحوم آیت الله العظمی بروجردی بوده است.»

مادرم نقل می کنند که :«مادر آقای اشراقی به همراه یکی از خواهرها سر زده به خانه ی ما می آیند و یک میهمانی برگزار می شود که نمی دانند دلیلش چیست. چند روز بعد، عموی آقای اشراقی یعنی مرحوم آقا سعید اشراقی می آیند و خواستگاری می کنند.»

با چه کسی آمده بودند؟

تنها می آیند. مادرم تعریف می کند که :«آقا(امام خمینی) از من سوال می کنند که نظرت چیست؟» و مادرم که چهارده سال داشته، می گوید «چون من کم سن وسال بودم و تشخیص نمی دادم گفتم هر چه نظر شماست. آقا می گوید نه، هر چه نظر قلبیت است آن را می خواهم بدانم.» مادرم می گوید که:«من نظر خاصی ندارم. و بعد آقا دو رکعت نماز می خوانند.»

این را بگویم که امام اصلا اعتقادی به استخاره نداشتد و در رابطه با امور به هیچ وجه استخاره نمی کردند و در ازدواج بین مرحوم والد و والده محترمه بر عکس بقیه علماء به هیچ وجه استخاره ای انجام ندادند و فقط به نظر قلبی مادرم اهمیت می دادند که نظر ایشان را در این رابطه بدانند که چیست.

پدر در آن زمان چند سال داشت؟

بین بیست و پنج تا بیست و شش سال و مادرم هم چهارده سال.

خب، بعد از نماز چه شد؟

بعد از دو رکعتی که امام نماز خواندند دوباره از مادرم سوال می کنند که «نظرت چیست؟ »مادرم می گوید که :«آقا (امام) نظر شما هر چه باشد من هم نظرم همان است. که آقا می گوید «پس مبارک است». مادرم می گوید «من خواستگاران زیادی داشتم؛ از معاریف، که من اسم نمی آورم چون می شناسید. اما آقا نسبت به آقای اشراقی نزد من به گونه ای دیگر تعریف و تمجید می کردند.»

خانم(همسر امام خمینی) بر اصالت خانوادگی بسیار تکیه داشتند که باید افرادی که به خواستگاری می آیند از خانواده ی اصیل باشند. مادرم به نقل از خانم (همسر امام خمینی) می گویند :«خانواده ی آقای اشراقی خانواده ی بسیار اصیل و بزرگی هستند و قدمت 400 - 500 ساله در قم دارند.»

علت اینکه به مرحوم آیت الله العظمی ارباب ، می گفتند ارباب، به خاطر نوع اصالت خانوادگی بود، ضمن اینکه زمین دار هم بودند و مالک بسیاری از زمین های قم. از نظر علمی هم از مجتهدین شماره ی یک زمان خودشان بودند و جایگاه اجتماعی ایشان نزد عوام و خواص جامعه بسیار بلند مرتبه بوده است.

اولین بار کی همدیگر را دیدند؟

خانم (همسر امام خمینی) به آقا می گوید می خواهیم داماد را ببینیم. دقت کنید این ماجرا مربوط به 60 سال پیش است.

یعنی بله را گفته بودند که خواستند داماد را ببینند؟

به خانواده ی داماد هنوز بله را نگفته بودند.

بعد چه شد؟

60 سال پیش در دو خانواده ی مذهبی رسم نبود که دختر و پسر همدیگر را ببینند تا سفره ی عقد. این ماجرا مربوط به آن دوران است اما من در 30 سال پیش هم شنیده ام که دختر و پسر همدیگر را نمی بینند تا سر سفره ی عقد. بعد از اینکه خانم گفت باید داماد را ببینیم، امام قبول کرد و گفت مانعی نیست، فردا بیایید به مدرسه ی فیضیه و بعد از درس، یک جوان قد بلند، شیک پوش و خوش سیما از درس بیرون می آید. خانم (همسر امام خمینی) می گوید «آقا این چه آدرسی است؟». آقا جواب می دهد «شما بیایید، اگر متوجه نشدید آن وقت بگویید». مادر تعریف می کند که «من با خانم به مدرسه رفتیم و دورتر ایستادیم تا درس تمام شود. درس آقا در آن دوران شلوغ بود.»

درس امام در آن دوره جزء شلوغ ترین درس ها بوده که این قضیه مربوط به سال 1329 یا 1330 می باشد. مادرم می گوید «از 200 - 300 نفری که از درس بیرون آمده بودند، یک نفر از آن طلبه ها با بقیه فرق داشت. به خانه برگشتیم و خانم به آقا گفت «یک نفر را دیدیم که با بقیه فرق داشت، انشالله همان باشد» که آقا می خندد و می گوید «همان است». در نهایت خواستگاری آخر انجام می شود و عقد توسط امام و آیت الله خوانساری خوانده می شود.

همان وقت به سر خانه ی خود رفتند؟

خیر چون در آن زمان ازدواج از 15 سالگی به بعد در شناسنامه ثبت می شد آقا می گوید تا دخترم به این سن برسد عروسی باید عقب بیافتد، باید این ازدواج در شناسنامه ثبت شود. برای همین ازدواج سال بعدش انجام شد.

در فاصله ی عقد و عروسی ارتباط پدر و مادرتان چطور بود؟

ارتباط نزدیکی داشتند و همچنین نامه نگاریهای فراوان بین پدر و مادرم انجام میشود. مادرم تعریف می کند که :«آقا در تابستان ها به دلیل گرمای هوا که تا 50 درجه هم می رسید خانواده را جمع می کردند و به یک منطقه خوش آب و هوا می رفتند.»

ظاهرا یک بار هم به جماران آمدند و علت آشنایی با این منطقه هم به آن زمان برمی گردد. امام به همراه خانواده شان در تابستان ها به شهر محلات و یا امام زاده قاسم واقع در شمیرانات تهران و جاهای مختلف دیگر می رفتند تا در گرمای طاقت فرسای قم نمانند.

مادرم تعریف می کند که «در دوران عقد به محلات رفتیم، و پدرت طاقت نیاورد و گفت ما هم به محلات می آییم. آنها هم یک خانه در محلات برای سه ماه اجاره کردند که این خانه با خانه ای که ما گرفته بودیم فقط یک خانه فاصله داشت. پدرت به همراه مادرشان و خواهرشان به محلات آمده بودند و وقتی ما به قم برگشتیم آنها هم برگشتند.»

منظورم این است که سخت گیری در مورد این روابط نبود. اساسا امام نسبت به خانواده شان سخت گیری که بیشتر از حدود شرعی باشد ، نمی کردند چه رسد به پدر و مادرم که در آن موقع محرم همدیگر بودند.

تا قبل از پیروزی انقلاب، رابطه ی مرحوم آقای اشراقی با امام و انقلاب چگونه بود؟

با شروع نهضت شکوهمند انقلاب اسلامی و قضایای اولیه ی انقلاب، مرحوم والد دوشادوش امام وارد صحنه مبارزه با رژیم پهلوی می شوند. وقتی امام را دستگیر و به تهران می برند پدر من نقش برجسته و مهمی در پایان حصر و زندان امام و همچنین بازگشت ایشان به قم داشته اند. زمانی که امام به قم برگشتند جشن بزرگی توسط مردم قم برگزار شد که نماینده ی امام در آن جشن از طرف بیت امام، پدرم بودند.

بعد از دستگیری مجدد امام و تبعیدشان به ترکیه در ابتداء امر ، امام ، شهید آیت الله آقا مصطفی را به عنوان مسوول دفتر خودشان انتخاب می کنند. که ساواک برای بسته شدن درب منزل و دفتر امام ، ایشان را نیز دستگیر و تبعید می نمایند.

بعد از آن از طرف امام، مرحوم والد مسوول دفتر قم می شود. در اسناد ساواک این مسائل به طور مفصل مطرح شده است و در بخشی از این اسناد آمده است که «برای اینکه دفتر امام به طور کامل متلاشی شود باید آقای اشراقی را هم تبعید کنیم؛» که سال 45 مرحوم والد را نیز دستگیر و به همدان و بعد به تهران تبعید می کنند.

نکته ای که باید عرض کنم در اینجا این است که با اینکه افراد مختلفی بودند که بعد از تبعید امام به ترکیه و سپس نجف شایستگی این امر مهم و خطیر یعنی قبول مسولییت و اداره دفتر امام و رسیدگی به امور طلاب و پرداخت شهریه را داشتند ولی امام با توجه به اعتماد و اعتقاد کاملی که به مرحوم والد داشتند ایشان را بعنوان امین خود و مسوول دفترشان در قم معرفی می نمایند.

مرحوم والد در دوره ی تبعیدشان به همدان در ابتداء امر ، وارد بر منزل مرحوم آیت الله آخوند همدانی میشوند و بسیار مورد استقبال و تکریم مرحوم آخوند واقع میشوند. بعد از چند روز اقامت در منزل مرحوم آخوند همدانی ، خانه ای در همدان تهیه و بقیه اعضای خانواده به ایشان ملحق میشوند. مرحوم والد بیماری برونشیت داشتند و با شروع فصل سرما در همدان این بیماری مزمن در حال شدت گرفتن بود که با تقاضای علماء قم نسبت به تغییر مکان تبعید مرحوم والد ، موافقت میشود و ایشان از همدان به تهران منتقل میگردند.
ایشان در تهران وارد بر منزل مرحوم آیت الله علوی بروجردی داماد مرحوم آیت الله العظمی بروجردی میشوند و بعد از چند روز اقامت در منزل ایشان خانه ای در تهران تهیه می کنند و بقیه دوران تبعید خود را در تهران میگذرانند.
مرحوم والد در دوره ای که در تهران بسر می برند علاوه بر پیگیری مسائل و پیشامد های انقلاب ، به امور علمی نیز پرداخته و کتاب تفسیری خود را به نام «سخن حق» در این دوره آغاز می نمایند.

در کتاب زندگینامه که در حال جمع آوری ان هستید، مرحوم آقای اشراقی قبل از انقلاب غیر از ارتباط با نجف،به زندانیان سیاسی هم کمک می کرده اند. کمی در این باره توضیح بدهید.

بله - مرحوم والد از افرادی که در آن دوران ، زندانی و یا تبعید می شدند حمایت می کردند. این حمایت ها هم مادی و هم معنوی بود. خیلی از افراد و مشاهیری که امروز هستند ممنوع المنبر شده بودند. در اسناد ساواک بارها اشاره شده که آقای شهاب الدین اشراقی به افرادی که طرفدار امام هستند کمک مالی کرده و به وضعیت خانواده های آنان رسیدگی می کنند.

افرادی هم که در آن دوران ممنوع المنبر می شدند از طرف مرحوم والد مورد حمایت قرار می گرفتند. گذران زندگی طلبه ها از منبر رفتن است و زمانی که ممنوع المنبر می شوند یعنی ممنوع الشغل شده اند و با مشکل مالی مواجه می شوند. در خاطرات یکی از بزرگان آمده که پدرم به یکسری از افراد انقلابی می گوید نگران نباشید اگر ممنوع المنبر شوید همان مبلغی را که در منبر می دهند به شما می دهم تا امور زندگیتان با مشکل مواجه نشود.

مرحوم والد نسبت به این موضوع حساسیت خاصی داشتند که مبادا اگر یک مبارز انقلابی بخاطر دفاع از اسلام و انقلاب و امام تبعید ، زندانی و یا ممنوع المنبر شده است به خانواده های آن اشخاص، آسیبی وارد نشود و دچار مشکلات مادی و معنوی نشوند و به طرق مختلف به آنان کمک می کردند تا دوری فرد تبعید شده و یا زندانی شده باعث نشود که به روند زندگی عادی آنان خللی وارد شود حتی در دوره تبعید ایشان به همدان در نامه هایی که از ایشان بجا مانده کاملا این موضوع مشهود است و با نامه نگاریهای مختلف، پیگیر اوضاع و احوال خانواده های دربند می شدند و در مواقع مقتضی این امر مهم را به دیگران گوشزد می کردند.

در یکی از نامه های امام به مرحوم والد نسبت به رفع گرفتاری مالی چند تن از آقایانی که ممنوع المنبر شده اند، سفارش و تاکید شده که به هر نحو ممکن این مشکل پیش آمده حل گردد.

آیا ساواک به خاطر این کار برخوردی می کرد؟

بله، در اسناد ساواک که مشاهده می کنیم متوجه این امر میشویم که مرحوم والد تحت کنترل شدید و لحظه به لحظه مامورین بوده و گزارشهای مختلفی از ایشون به ساواک داده شده است.

در رابطه با رفت و آمدهایشان ، برگزاری جلسات مخفی متعدد برای پیشبرد روند انقلاب، باز نگه داشتن دفتر امام در قم که همین موضوع چندین بار توسط مامورین ساواک به پدرم تذکر جدی داده شده است که دفتر امام باید تعطیل گردد و پدرم به هیچ عنوان زیر بار چنین کاری نمی رود و به مامورین ساواک می گویند :«بنده به دستور امام دفتر ایشان را باز نگه داشته ام و فقط از ایشان فرمان می گیرم ». و همچنین کمکهای ایشان به خانواده های دربند و زندانی.

در اسنادی که از پرونده مرحوم والد در ساواک بجا مانده است کاملا مشهود و مشخص است که ساواک نسبت به این مسائل حساسیت خاص داشت و به طور دقیق آن را پیگیری و گزارش می کرد که در مجموعه آثاری که از ایشان در حال تکمیل و آماده سازی می باشد این مطالب بطور دقیق کار شده و ان شاء الله در پاییز امسال به چاپ خواهد رسید.

چرا بعد از انقلاب مرحوم آیت الله اشراقی هیچ پست اجرایی رسمی نگرفتند؟

پدرم در مصاحبه ای با روزنامه کیهان در 25 اسفند 58 داشتند بیان می کنند که :«من تاکنون هیچ پست اجرایی را که بارها به من پیشنهاد شده است نپذیرفته ام، حتی شغل آقای دکتر بهشتی(ریاست شورایعالی قضایی) را امام به من توصیه فرمودند که من قبول نکردم». پدرم مناصب رسمی را نمی پذیرفتند هر چند در مقاطع مختلف و حساس و بحران های آن دوره زمانی از طرف امام ماموریتهای ویژه را قبول کردند.

چند ماموریت آیت الله اشراقی مربوط به مسائل اختلافی در مناطق از جمله گنبد، تبریز و کردستان بود، چرا؟

مرحوم والد یک صلح طلب، به تمام معنا بودند. شخصیت و روش ایشان به گونه ای بود که برای حل معضلات و مشکلات به گفتگو ، تبادل نظر و اندیشه ، تحمل شنیدن آراء و نظرات مختلف در جامعه و یکسویه نگاه نکردن به قضایا ، اعتقاد کامل و راسخ داشتند و بر این باور بودند که می توان مسائل را با گفتگو حل کرد و مخالف خشونت و تندروی در حل مشکلات و وقایع پیش آمده، بودند یعنی با هر رفتار خشونت آمیزی بسیار مخالف بودند و اعتقاد راسخ به این موضوع داشتند که تمام مشکلات و حوادث پیش آمده را باید با گفتگو حل کرد.

علت اینکه امام در اکثر بحران ها و اتفاقات و وقایع حساس آن دوره و برهه ی زمانی مرحوم والد را به عنوان نماینده تام الاختیار خود معرفی می کردند ، به دلیل آشنایی کامل با روحیه صلح طلب و نگاه آزاد اندیش ایشان بود.

می بینیم در اوج درگیری های حزب خلق مسلمان در آذربایجان پدرم نماینده ی امام معرفی می شوند. در درگیریهای کردستان و جدایی طلبان کرد ، آقای مهندس هاشم صباغیان که بعنوان نماینده دولت موقت برای بررسی اوضاع و احوال کردستان معرفی میشود می گوید :«ما از امام نماینده خواستیم و امام آیت الله اشراقی را معرفی کردند.»

مرحوم والد معتقد بودند همه ی مسائل باید با گفتمان حل شود و نمی توان با تندروی و عملکرد های عجولانه و بدون تدبیر، مسائل و مشکلات پیش آمده را فیصله داد و امام چون این نوع نگرش را در مرحوم والد می دیدند و به آن نیز اعتقاد کامل داشتند به همین علت در اکثر بحران های پیش آمده آن دوره زمانی، ایشان را به عنوان نماینده و امین خود معرفی می کردند. و با مروری بر تاریخ آن دوره می بینیم که با این نوع نگاه و روش مرحوم والد ، و اعتقاد کامل و راسخی که امام نیز به این نوع شیوه برای حل معضلات و مشکلات پیش رو داشتند ، بحرانهای دیگری همچون اعتصاب کارکنان صنعت نفت و دادگستری و ماجرای گنبد کاووس با تدبیر و دقت آیت الله اشراقی در آرامش کامل فیصله پیدا کرد.

مرحوم والد هر ماموریتی که از طرف حضرت امام به ایشان سپرده میشد را با موفقیت به اتمام میرساندند و هرگز با اعمال قدرت کار را به پیش نمی بردند بلکه با آرامش، گفتگو و پادرمیانی قضایا را حل و فصل می کردند.

مثلا در قضیه ی انحلال ارتش، یکی از مهمترین افرادی که مانع انحلال شد پدرم بود که مقاومت کرد و با رایزنی های مختلف با امام جلوی انحلال ارتش را گرفتند.

حتی در ماجرای بنی صدر، دیدیم که ایشان تمام سعی و تلاش خود را انجام دادند که این قضیه هم با گفتگو و مصالحه فیصله یابد و با پذیرش نمایندگی از طرف رییس جمهور در هیئت حل اختلاف سه نفره ، که به هیچ وجه راضی به این امر هم نبودند، خود را فدای انقلاب و آرمانهای آن کردند و آبروی خود را در راه حفظ انقلاب اسلامی گذاشتند چون نمی خواستند اولین رییس جمهور ایران با چنین مشکلی مواجه شود و ایشان تمام سعی و تلاش خود را انجام دادند که رییس جمهور را قانع کند تا به راه قانون بازگردد ولی دیدیم که بنی صدر بدون توجه به شرایط حساس آن دوره به بی قانونی خود ادامه داد و حاضر به عمل به قانون نشد. مرحوم والد با پذیرش چنین مسولیتی برای حفظ نظام و انقلاب ، دین خود را به امام و آرمانهای امام اداء کردند.

مرحوم حاج احمد آقا در مصاحبه ای که با روزنامه ی اطلاعات اردیبهشت ماه سال 61 داشتند بیان می کنند که :«با آقای اشراقی گفتگوهایی انجام شد تا پذیرش نمایندگی از طرف بنی صدر را در هیات سه نفره ی حل اختلاف قبول کند.» ایشان می گویند که «مرحوم آیت الله اشراقی به سختی این کار را پذیرفتند زیرا مطمئن بودند که آبرویشان برای این امر مهم در خطر است.» مرحوم حاج احمد آقا می گوید «به خاطر اسلام و کشور قبول کن و نگذار این هیات با نپذیرفتن تو از بین برود.» مرحوم والد در جواب می گوید «من فقط برای کشور و اسلام و دین می پذیرم با این که یقین دارم آبروی من در این قضیه می رود ، اما قبول می کنم.» و دیدید که تبعات هم برای ایشان بسیار داشت. مرحوم حاج احمد آقا در ادامه مصاحبه خود می گوید« آقای اشراقی با قبول نمایندگی از طرف بنی صدر خود را فدای انقلاب کرد تا به انقلاب آسیبی وارد نشود.» (نقل به مضمون)

چه مساله ای پیش آمد؟

مشکلی که پیش آمد این بود که به ایشان انگ بنی صدری بودن زدند. یعنی گفتند پدرم نماینده ی بنی صدر شده و در جامعه بنی صدری معرفی شد. به هر حال وقتی نماینده ی شخصی می شوی به این معنی است که از طرفداران او هستی. و این مساله در آن برهه از زمان بسیار کار مشکلی بوده است فی الواقع باید گفت کسی نه جرات این کار را داشت و نه حاضر بود خود را برای انقلاب فدا کند ولی می بینیم که مرحوم والد این امر بسیار مهم و پر خطر را قبول کردند و خود و آبرویشان را به پای انقلاب گذاشتند هر چند قبول پذیرش نمایندگی پدرم ، از طرف امام تاکید و اصرار و شده بود.

پدرم شخصیتی بود که با تمام گروه ها و افراد رابطه حسنه داشته و یک وجه المصالحه بین افراد و گروهها و جریانات سیاسی به حساب می آمدند، لذا همه ی افراد و گروهها و جریانات سیاسی آن دوره روی نظرات ایشان حساب ویژه ای باز می کردند.

در متن استعفای مرحوم پدرتان از هیات سه نفره، گفته بودند که علت استعفا را بعدا در مصاحبه ای اعلام می کنند، چرا هیچ گاه اعلام نشد؟

هیات حکمیت بعد از استعفای مرحوم والد از نمایندگی رییس جمهور وقت ، در 25 خرداد سال 60 منحل شد و در آن برهه از زمان ماجرای خانواده ی کودتاگران نوژه پیش آمد که دوباره پدرم از طرف امام برای بررسی مسائلی که در آنجا پیش آمده بود به همدان رفتند. مرحوم والد باید بررسی می کرد تا کسی به خانواده ی کودتاگران آسیبی نرساند و حقوق تضییع شده از آنها را برگردانند و از لحاظ وضعیت معیشتی به خانواده آنها رسیدگی کنند. و در حین انجام ماموریت ، متاسفانه پدرم در همانجا سکته می کنند و او را با هواپیما به تهران برمی گردانند. ایشان پنجاه و چند روز در بیمارستان قلب تهران بستری بودند تا در 21 شهریور 60 دار فانی را وداع گفته و رحلت می کنند و هیچ گاه فرصت پیدا نمی کنند که این مصاحبه حساس و مهم را انجام دهند.

30 سال از رحلت آیت الله اشراقی می گذرد، چه شد که بعد از این مدت طولانی به فکر انتشار آثار بجا مانده از ایشان افتاده اید؟

متاسفانه تاخیر در انتشار آثار ایشان یک واقعیت تلخ است که 30 سال از رحلت چنین مرد بزرگ و فهیم و خدمتگذار به کشور می گذرد و هیچ صحبتی از شخصیت ایشان به میان نیامده مگر در موقعیت های خاص.

علت اصلی که من را مصمم کرد تا آثار مخطوط و چاپ شده و یکدوره زندگینامه ی کامل و تفصیلی ایشان را منتشر کنم، به دوره ای باز می گردد که اخوی(علی اشراقی) برای انتخابات(مجلس هشتم) کاندیدا شد و آن مسائل برایشان پیش آمد. در آن برهه از زمان یکسری از افراد در مصاحبه های مختلف با صداوسیما در رابطه با مرحوم والد موضع گیریهای نادرست و غرض ورزی های سیاسی نسبت به ایشان انجام دادند. و این اتفاق نا میمون منجر به این شد که من هم در اعتراض به آن موضع گیری های نا صواب ، نامه ای انتقادی به عملکرد صداوسیما بنویسم.

در همان موقع بر این امر مهم مصمم شدم که به نسل جدید پدرم را معرفی نمایم زیرا برداشت من این است که مرحوم والد انسانی بسیار بزرگ و قابل تقدیر و باعث افتخار است واین شخصیت بزرگ با این نگاه روشن ، شفاف ، آینده نگر و دقیقشان در دهه ی 60- نه در دهه ی 90- می بایست به جامعه و نسل امروز معرفی گردد، ایشان انسانی اهل گفتگو، صلح طلب ، بزرگ منش و مردی ست که دلش برای مردم و کشورش می سوزد و متاسفانه چون برخی از افراد غرض ورزی هایی می کنند چهره ی مهربان و رئوف و آرام و صلح طلب ایشان را مخدوش جلوه می دهند.

و بدین جهت ، مشغول به جمع آوری آثار مکتوب و مخطوط و همچنین اسناد، عکسها ، نامه ها و اخبار مربوط به ایشان شدم و در ضمن تصمیم بر این گرفتم که یکدوره کامل و بدون نقص از زندگینامه ایشان نیز تهیه نمایم.

خدا را شاکر و سپاسگزارم که بعد از گذشت دو سال ممارست و تحقیق و تنظیم پیرامون این مجموعه نفیس و گرانبها ، تا چند ماه آینده ، آماده چاپ و عرضه به تمامی مردم عزیز و شریف ایران می باشد تا با دیدگاه ها و نظرات روشن بینانه ی آن عزیز سفر کرده بیشتر و دقیق تر آشنا شوند. این مجموعه ارزشمند دارای 5 جلد تفسیر قرآن که به شیوه ای نوین و منحصر بفرد در تفسیر قرآن کریم نگاشته شده است. و نیز کتاب «پاسداران وحی» که نقدی محققانه بر کتاب شهید جاوید می باشد. و همچنین کتاب «چهره های درخشان» که شرحی مبسوط پیرامون آیه مبارکه تطیهر می باشد و نیزکتاب «حقیقت جهاد در مکتب اسلام» که با قلمی بسیار قوی و گیرا پیرامون مبحث جهاد طرح مساله کرده است. ونیز کتب فقهی ایشان که شامل: شرح کتاب عروة الوثقی که شرحی توضیحی بر کتاب طهارت است؛ وهمچنین تعلیقه بر کتاب عروة الوثقی و نیز شرح کتاب وسیلة النجاة و همچنین کتابی جامع و کامل از زندگینامه سیاسی- اجتماعی- فرهنگی و علمی مرحوم آیت الله شهاب الدین اشراقی. جا دارد از زحمات بی وقفه و شبانه روزی همه دوستان و بزرگوارنی که من را در این امر مهم یاری رساندند تقدیر و تشکر نمایم.