خاطرات مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۶، هر شب منتشر میشود. پیشتر، خاطرات «آیت الله» از سال ۵۸ تا ۷۱ در سرویس تاریخ «انتخاب» منتشر شده بود.
به گزارش «انتخاب»؛ متن کامل خاطرات ۷۱ تا ۷۶ (که به صورت اختصاصی در «انتخاب» منتشر میشود) در زیر آمده است
سال ۱۳۷۱
ساعت هشت ونيم به دفترم رسيدم. ساعت ده صبح مسئولان بازسازى و [آقايان سراجالدين كازروني و بيژن نامدار زنگنه]، وزيران مسكن و شهرسازي و نيرو آمدند.
دربارة آب و فاضلاب و زمين مورد نياز توسعه شهرهاى مخروبه جنگ مذاكره كرديم. براى سرعت عمل، چند ميليارد تومان تعهد كردم.
آقاى محسن رضايى، [فرمانده كل سپاه پاسداران] آمد. گزارش سفر به منطقه جنوب و طرحهاى بازسازى را داد. براى سفر به مكه مكرمه خداحافظى كرد. آقاى صادق خرازى، [معاون نمايندگي دايم ايران در سازمان ملل] آمد. گزارش اقداماتش در نيويورك را داد و در مورد توجيه ايرانيان آنجا و جذب آنها و نيروهاى متخصص به ايران براى سرمايهگذارى و طرح توسعه تلفن بىسيم [= موبايل] توضيح داد.
آقاى [عطاءالله] مهاجرانى، [معاون حقوقي و پارلماني رييسجمهور] آمد. توصيههايى دربارة سخنرانى فردا در مجلس نمود. مديران فولاد مباركه و [آقايان حسين محلوجي و محسن نوربخش]، وزيران معادن و فلزات و امور اقتصادي و دارايى آمدند. در مورد تأمين نيازهاى ريالى مرحله راه اندازى و تنخواهگردان، بحث و تصميمگيرى شد. ظهر عفت و حسن[لاهوتي، فرزند فائزه]، ميهمانم بودند.
عصر در جلسه هيأت دولت شركت كردم. دربارة سياست پولى و آموزش كاركنان و مديران دولت تصميمگيرى شد. تا ساعت نُهونيم شب در دفترم كار كردم و به خانه آمدم.
سال ۱۳۷۲
ساعت هشت ونیم به دفترم رسيدم. ساعت ده صبح وزير و رؤساى دانشگاهها و مديران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آمدند. گزارش وزير از پيشرفتها و موفقيتها و طرح مشكلات و نيازها، توسط دو مديركل تهران و همدان و صحبت طولانى من و تشويقها انجام شد.
آقاى [سيدحسين]آيتاللهى، امام جمعه جهرم، همراه آقاى [علی محمد]بشارتى و [آقای محمد مهدی شجاعی فرد]، نماينده جهرم آمدند. چون وقت نداشتيم، ملاقاتمان چند دقيقه بيشتر نشد و به تعارف گذشت.
مجمع تشخيص مصلحت جلسه داشت. دربارة مسأله زندانيان محكوم به حبسابد در اثر جنايت قتل عمد كه شاكى دارند و مسأله قضاوت دربارة اقليتهاى مذهبى در مسايل احوال شخصيه در دستور بود كه هر دو ناتمام ماند. با آقاى ناطق[نوری]، [رييس مجلس شوراي اسلامي]، دربارة اوراققرضه كه از سوى ديوانمحاسبات مورد اعتراض است و دربارة تخفيف قيمتكود و سم صحبت كرديم. ايشان از نوشته تند روزنامه جمهورى اسلامى در مورد اعتراض شديد آقاى ناطق به بسيجىهايى كه مخالفت با سفر فهد به ايران داشتهاند، گله داشت.
عصر دكتر روحانى آمد. دربارة مجلس و كابينه و سياست خارجى ايران و مراجعتهاى موجود صحبت شد. عصر به خانه آمدم و مقدارى به تعريفهاى عفت از سفرش گوش دادم. ظهر هم ياسر آمد و گزارش سفر به اروپا را داد؛ پيشنهادهايى داشت. آقاى [جليل] بشارتى، رييس دفتر امورمناطق محروم، براى كارهايش تلفنى نظر خواست.
آقاى [محمد محمدي] ريشهرى، [نماينده ولي فقيه و اميرالحاج ايران]، از مكه تلفنى گفت كه سعودىها مانع برگزارى مراسم برائت[از مشركين] شدهاند و استمداد كرد. به آقاى [عليمحمد] بشارتى، [قائم مقام] وزارت امورخارجه گفتم پيگيرى كنند. بالاخره ديروقت اطلاع داد كه تلاشها مؤثر واقع نشده و آقاى ريشهرى اعلان متفرق شدن مردم را داده است.
سفير عربستان [سعودي] در اينجا گفته كه عكسالعملهاى مطبوعات و دانشگاه و شعارهاى ديوارى، يا برپايي همايش در مورد سفر [ملك] فهد به ايران [در برخورد عربستان با مراسم برائت از مشركين] مؤثر بوده است. آقاى بشارتى از قول دكتر [محمدعلي] هادى[نجفآبادي] نقل كرد كه بعثهرهبرى نخواسته كه سفارت اقدامی نمايد و كار به اينجا رسيده است.
سال ۱۳۷۳
بعد از نمازصبح به حرم مطهر رفتیم. ساعتی به زیارت و دعا پرداختم. برگشتم و خاطراتم را نوشتم. آقای طبسی آمد. پیشنهاد کرد که به نام من، شهریهای بین طلاب تقسیم شود. مقداری دربارة جناحهای سیاسی کشور و نشریاتی که مطالب ضدانقلابی منتشر میکنند، صحبت شد.
دکتر عادلی آمد. بیانیه نهایی تنظیم بازار ارز را آورد. اصلاحاتی انجام دادم تا منتشر شود. این سیاست، مبادلات خارجی را به منظور کنترل عرضه و تقاضا و جلوگیری از بالا رفتن قیمت ارز، در بانکهای کشور متمرکز میکند. اخیراً مهار قیمت ارز از دست رفته و اگر اقدامی نکنیم، ممکن است زیادتر بالا برود. چون قیمت بسیاری از کالاها در کشور، از قیمت ارز تبعیت میکند، گرانی بیشتری خواهیم داشت که امید داریم با این سیاست مهار شود؛ گرچه فعالیت بسیاری از واردکنندگان که تاکنون با ارزهای صادراتی و منابع دیگر خارج از سیستم بانکی، با آسانی بیشتری معامله میکردند، باعث فشار بیشتر بر بازار ارز است و مصرفکنندگان معترض خواهند شد.
به فرودگاه رفتیم. بلافاصله به سوی رامسر پرواز کردیم. یاسر گفت، دیشب خواب دیده که سوار هواپیمایی هستیم که برای نشستن مشکل دارد و بالاخره هنگام فرود، چرخهایش با آب دریا برخورد کرده است. اتفاقاً در فضای رامسر، معلوم شد به خاطر پایین بودن سطح ابرها و مه شدید در سطح زمین، فرودگاه برای پذیرفتن هواپیما مشکل دارد. اول خلبان اجازه گرفت که در نوشهر فرود آید، ولی با چند دور زدن در اطراف رامسر، از طریق دریا زاویه دیدی به دست آورد و نشست. خلبان [اسدالله] اوقاتیان، بسیار مجرب و با شجاعت است. یاسر هم در آن لحظه برای تعبیر خوابش به کابین هواپیما رفته بود.
اقامتگاه نزدیک فرودگاه است. با مینیبوس به آنجا رفتیم. در زمان شاه، اقامتگاه و محل استراحت دولت بوده. در زمان جنگ برای آموزشهای آبی خاکی به سپاه داده بودیم. اخیراً بازسازی شده است. برای اولین بار آن را میدیدم. با صفاست و نزدیک جاده عمومی است که سطح امنیت را پایین میآورد.
عفت، صدیقه، یاسر، کاظم و حسین همراهند. نبودن بقیه بچهها، باعث بیرونقی شده است. وقتم به قدم زدن در ساحل دریا و مطالعه و استراحت و قایق سواری گذشت. تمام روز هوا ابری بود. کمی هم باران داشتیم. عصر، ضمن قدم زدن، مقداری با آقای مرعشی دربارة مسائل جاری و به خصوص ارزی و با آقای دانیالی دربارة استراحتگاهها مذاکره
کردیم
سال ۱۳۷۴
در اخبار، درگیری بین صربها و قوای ناتو جالبتوجه است. آقای [سیدمحمد] خاتمی، [مشاور رئیس جمهور و رییس کتابخانه ملی] آمد. از من خواست، برای افتتاح کنگره بینالمللیکه برای سالگرد امام گرفتهاند، بروم؛ نپذیرفتم. آقای [محمدمحمدی] ریشهری، [نماینده ولیفقیه و رئیس حجاج ایرانی] آمد. گزارش برگزاری حج و نحوه برگزاری مراسم برائت [از مشرکین] را داد؛ خیلی کمرونق برگزار شده است. تیمسار [رضا] سیفاللهی، [فرمانده نیروی انتظامی] آمد و از عدم هماهنگی وزیر کشور شکایت کرد و تقاضا داشت که در آییننامه مبارزه با قاچاق، به جای محوریت وزارت کشور، محوریت نیروی انتظامی را بپذیریم؛ قبول نکردم و گفتم برای هماهنگی کمک میکنم.
آقایان [حسین]کمالی، عباد [= علی ربیعی] و [علیرضا] محجوب آمدند. به عنوان رؤسای خانه کارگر، نظرم را دربارة انتخابات مجلس و ریاستجمهوری خواستند. با هیچ یک از دو جناح چپ و راست، نمیخواهند ائتلاف کنند و اصرار عجیبی داشتند که بپذیرم، برای اصلاح قانوناساسی در مورد ریاستجمهوری اقدام شود؛ نپذیرفتم.
عصر آقای [محسن] رضایی، [فرمانده کل سپاه] آمد. شرحی از مانور بزرگ آینده سپاه داد و مشورت نمود و گله کرد از اینکه دکتر [حسن] فیروزآبادی، [رییس ستادکل نیروهایمسلح]، بر آنها حاکم شده است.
شورای عالی امنیت ملی جلسه داشت. دربارة کیفیت برخورد با عراق صحبت شد. قرار شد دربارة رفع تحریم، دوپهلو صحبت شود و مراودات بر محور اجرای قطعنامه باشد. پذیرش زائر را به عنوان امتیاز تلقی نکنیم، ولی به روال مذاکرات ادامه دهیم و در مورد مسأله تأسیس ناوگان پنجم آمریکا برای خلیجفارس و خطرات احتمالی آن و احتمال اینکه تیراندازی در مرز ترکیه با ایران، در تعقیب پ.ک.ک، به تحریک آمریکا باشد، بحث شد. قرار شد، نحوه انعکاس خبر مانور بزرگ سپاه، به گونهای ایجاد نگرانی نکند.
شب نشست سران سه قوه، در دفتر [آقای علیاکبر ناطقنوری]، رییسمجلس بود. دربارة انتخابات مجلس آینده و مسایل اخیر تثبیتارزی صحبت شد که از سیاست دولت تمجید کردند. به خانه آمدم. عفت خبر داد، فرشته، [همسر مهدی]، نوزادش را به سلامتی به دنیا آورده و پسر است و معاینه اعظم، نشان داده که سالم است؛ خوشحال شدم.
سال ۱۳۷۵
پیش از ظهر ستاد [پشتیبانی از برنامه] تنظیم بازار جلسه داشت. گزارش قیمت کالاهایی که اخیراً آزاد شده را دادند. حدود بیست درصد، قیمت بازار آزاد پایین آمده و در مورد مصرف درآمدهای ناشی از اخذ مابهالتفاوت، بحث و به شورای اقتصاد محول شد.
عصر آقای [سیدحسن] فیروزآبادی، [رئیس ستادکل نیروهای مسلح] آمد. به دستور رهبری، تقاضاهای قرارگاه خاتم برای ساخت استحکامات در جزایر را آورد؛ خیلی زیاد است. گفتم با سازمان برنامه و بودجه و وزارت دفاع هماهنگ کنند و مجوزی برای برداشت اعتبارات تهیه نمایند.
به خاطر اینکه شب تاسوعا است، جلسه هیأت دولت نداشتیم و رهبری هم شب، روضه دارند، ملاقاتی نداشتیم. عصر به خانه آمدم. گزارش محسن از دفتر بازرسی ویژه [رئیسجمهور]، در مورد کندی پیشرفت کارهای آبیاری تحت فشار را خواندم. آقای [حسین] مرعشی، [نماینده کرمان] آمد. پیشنهاد داشت، کاری کنم که آقای [حسن] روحانی، نامزد ریاست مجلس شود.
سال ۱۳۷۶
كاركنان مركز آمار آمدند. آقايان [حمید] ميرزاده، [رییس سازمان برنامه و بودجه] و [عباسعلی] زالى، [رییس مرکز آمار ایران] گزارش دادند. لوح تقدير به چند نفر داديم و دربارة ضرورت آمار و افتخارآميز بودن شاخصهایى كه از پيشرفت كشور از آمارها بهدست آمده است، سخنرانى كردم.
آقاى [ابراهیم] امينى، [نایب رییس دوم مجلس خبرگان] از قم آمد. اظهار نگرانى كرد از تضعيف موقعيت رهبرى، به خاطر اقداماتى كه در مسأله مرجعيت و انتخابات مجلس و رياست جمهورى شده و نيز عملكرد نادرست صداوسيما و نيز از كارشكنىهاى احتمالى كه به زودى عليه آقاى خاتمى بروز خواهد كرد و نيز از سوءمديريتى كه باعث شكست اعتبار در انتخابات روحانيت شد، اظهار نگرانى نمود و براى ساخت دبيرخانه مجلس خبرگان در قم كمك خواست.
آقاى [محمدرضا] نورى [شاهرودی]، سفيرمان در عربستان سعودی آمد. از تحسين روابط گفت و از انتظار آنها براى سفرم به عربستان؛ گفتم بعد از مشورت جواب مىدهم. دكتر حبيبى، [معاون اول رییس جمهور]، براى امور جارى و مسایل مجمع تشخيص مصلحت نظام و مسایل انتخابات و كابينه آينده آمد.
آقاى [محسن] قرائتى، [رییس سازمان نهضت سوادآموزی] آمد. براى حل كمبودهاى آموزش و پرورش چارجویى كرد و پيشنهادهایی داشت. عصر اخوى محمد، [معاون اجرایی رییس جمهور] آمد. گزارش اقدامات براى مطالبه خسارات ايران در جنگ عراق را داد و اجازه تأسيس دفتر حقوقى براى پيگيرى دعاوى را گرفت و دربارة پذيرفتن عضويت در كابينه جديد مشورت كرد.
شوراى عالى انقلاب فرهنگى جلسه داشت آقاى [علاءالدین] بروجردى، [معاون وزیر امورخارجه]، گزارش وضع افغانستان را تلفنى داد. در مزارشريف، جنگ بين ژنرال عبدالملك، [رهبر حزب آزادی افغانستان] و طالبان - با برترى عبدالملك- ادامه دارد.