خاطرات مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۶، هر شب منتشر میشود. پیشتر، خاطرات «آیت الله» از سال ۵۸ تا ۷۱ در سرویس تاریخ «انتخاب» منتشر شده بود.
سرویس تاریخ «انتخاب»: متن کامل خاطرات ۷۱ تا ۷۶ (که به صورت اختصاصی در «انتخاب» منتشر میشود) در زیر آمده است
سال ۱۳۷۱
ساعت هفت صبح به دانشگاه تهران رفتم. نماز عيد قربان را اقامه نمودم و دو خطبه را ايراد كردم. در هنگام نماز، رگبار باران شديدى باريد كه در اين فصل عجيب است. تا شب در خانه بودم؛ وقت با استراحت و مطالعه گذشت.
آقاى [علاءالدين] بروجردى از وزارت امورخارجه تلفنى اطلاع داد كه در حمله كُردها به يك قطار در خاك تركيه، جمعى از ايرانيان هم كشته شدهاند. همچنين براى مذاكرات با پاكستانىها نظر خواست.
عصر محسن [هاشمي، رييس دفتر بازرسي ويژه رييسجمهور] آمد و گزارشى از قيمت واگنهاى مترو داد؛ چينىها شرايط بهترى از ديگران دارند. آقاى [رضا] امينيان آمد. از وضع نمايشگاه فرش اظهار رضايت كرد و از ركود شديد در اقتصاد اروپا گفت.
سال ۱۳۷۲
تا ساعت ده صبح گزارشها و منجمله گزارشهاى انتخابات را خواندم. دكتر جاسبى تلفنى تبريك گفت. آقاى ريشهرى آمد. گزارش سرگذشت حج را داد و براى آينده صحبت شد. ماجراى مهدى را به او گفتم، اطلاع نداشت.
آقاى جليل هاشمى از رفسنجان آمد. از دامادش كه دخترش را و خود او را اذيت مىكند، شكايت داشت و براى رفع شر استمداد كرد.
دكتر ولايتى، [وزیر امور خارجه] آمد. در مورد سفر احتمالى به كشورهاى آسياى ميانه و نيز سفر به تركيه و تصميمات جديترى براى اكو و پيگيرى مسأله آزار مهدى در مكه مذاكره شد. دكتر نوربخش، [وزیر امور اقتصادی و دارایی] آمد. دربارة مسايل پولى و ارزى و سياستهاى اقتصادى و انتخابات مذاكره شد.
دكتر هاشمى[گلپایگانی]، براى دستور شوراى عالى انقلاب فرهنگى آمد. آقاى [محمود] واعظى، [معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه]، تلفنى دربارة كيفيت مكاتبه و مذاكره با جامعه اروپا و جواب نامه رییس جامعه پيشنهادهایى داشت.
عصر شوراى عالى امنيت ملى جلسه داشت. دربارة انتخابات و موضعگيرى سنىها و مسايل حج و كيفيت علاج مشكل و مسأله تعقيب ضدانقلاب كُرد در عراق و محل تأسيس نيروگاه اتمى چينىها مذاكره و تصميمگيرى شد.
سال ۱۳۷۳
در گزارشها داغ شدن مسأله كُره شمالى و موضعگيرىهاى چين به نفع كُره، در مقابل مثلث آمريكا، ژاپن و كره جنوبى و نقض آتشبس و ادامه جنگ يمن است. مديران سازمان حفاظت محيط زيست آمدند. دكتر [هادی] منافى گزارش داد. من هم صحبت رضايتبخشى برايشان كردم.
آقايان زنجانى، [رییس سازمان برنامه و بودجه] و دكتر طبيبيان آمدند. گزارش وضع دريافت دهكهاى دهگانه اقشار جامعه را دادند كه نشان بهتر شدن سطح درآمدها است؛ نسبت به سال 1367، هم قدر مطلق و هم ليستها، به نفع طبقات محروم تغيير يافته و نيز كيفيت برخوردارى از سوابق زندگى، خيلى بهتر شده است. پيشنهادهایی دربارة اصلاح وضع ارز داشتند كه ناتمام ماند.
عصر در جلسه هیأت دولت شركت كردم. دربارة پرداخت ريال ارزهاى تعهدى فاينانس، قرار شد به قيمت ارز شناور حساب شود و از اين طريق، حدود يكهزار ميليارد تومان به نفع خزانه تصميمگيرى شد؛ منتها با تسهيلاتى براى مصرفكنندگان.
شب میهمان آیتالله خامنهاى بودم. از سفر به كهکيلويه و پيشرفت استان و تصميمات جديد راضى بودند، ولى خيلى خسته شدند. دربارة وام مصر و وضع جزيره قشم و عفو جاسوس آلمانى و بررسى وضع دهكها و مسأله قمهزنى صحبت و تصميمگيرىهاى خوبى داشتيم. دير وقت به خانه رسيدم.
سال ۱۳۷۴
به مؤسسه رازي در حصارك، براي افتتاح بخش جديد پرورش حيوانات آزمايشگاهي و شركت در مراسم افتتاح هزار و هفتصد طرح عمراني جهاد در هفته جهاد سازندگي رفتيم. ياسر هم همراه بود. آقايان [غلامرضا] فروزش، [وزیر جهاد سازندگی] و [علیاکبر]محمدي ریيس موسسه رازي گزارش دادند و سپس از لوح پردهبرداري شد.
مراسم را مستقيم از صداوسيما پخش ميكردند. پيامي براي جهادگران دادم. از سالنهاي پرورش و توليد خوكچه هندي و خرگوش و موش بازديد كردم. ظرفيت توليد يك ميليون موش و صدهزار خرگوش و صد هزار خوكچه هندي دارند. صرفهجويي عمده ارزي دارد. گفتند با اينكه قيمت يك حيوان آزمايشگاهي كه از انگليس ميآورند، حدود پانزده پوند است، اينها تولیداتشان را فقط به قیمت سيصد ريال به متقاضيان -كه عمدتاً آزمايشگاهها و محققان هستند- ميفروشند.
از نمايشگاه محصولات، واكسنها، سرمها، عقربها و مارها بازديد كرديم. نحوه سمگيري از عقرب و مار را نشان دادند و توضيحاتي دربارة انواع مارها و عقارب ايران ارایه کردند. در سالن اجتماعات، خيرمقدم آقاي فروزش و گزارش آقاي امانپور، معاون تحقيقات جهاد سازندگی را شنيديم و نشان درجه یک تحقيق را به آقاي پروفسور ميرشمسي دادم كه از محققان پُرسابقه و ارزشمند موسسه رازي هستند و براي حضار دربارة خدمات جهادسازندگی و ارزش تحقيق صحبت كردم.
به دفترم رفتم. آقاي آندرئوتي، نخستوزير سابق ايتاليا آمد. مذاكرات تشريفاتي بود. مواضع من را تمجيد كرد و از خدماتش در زمان تصدي و به خصوص اجازه ساخت مسجد بزرگ شهر رم گفت و من هم از لزوم كنترل تبليغات امپرياليسم خبري و تحميل افكار بر ديگران گفتم و از عدم تحويل هليكوپترهاي ايران گله كردم و از همكاري در ساخت فولاد مباركه تشكر نمودم.
[آقای یاشار علیاُف]، معاون پارلمان جمهوری آذربايجان آمد. نامه آقاي [حیدر] علياُف را آورد. از كمكهاي ايران تشكر كرد و خواستار توسعه همكاري شد و از فسخ عضويت ما در كنسرسيوم، شرمنده بود. من هم بر همكاريها تأكيد كردم.
عصر آقای آقازاده، [وزیر نفت] آمد. از جايگزيني خريداران جديد نفت، به جاي شركتهاي آمريكايي گزارشي داد. از پيشنهاد جديد ما به تركمنستان، براي خريدن گاز اضافي آنها و استفاده از پول آن در ساخت لوله گفت كه مورد توجه آنان قرار گرفته و گزارش سفر به پاكستان را داد و براي جلسه اوپك مشورت کرد.
[آقای مرتضی بانک]، استاندار كرمان آمد. دربارة مسأله تحريم آمريكا و همكاري جديد با روسيه و مشكلات قوه اجرايي مطالبي داشت.
سال ۱۳۷۵
از خانه به شهريار رفتيم، براى افتتاح [شرکت لاله کامپیوتر]، كارخانه توليد ديسك فشرده (سیدی) كه وزارت اطلاعات ساخته است. آقاى [علی] فلاحيان، [وزیراطلاعات] هم همراه بود. در راه توضيحات داد. اولين واحد توليد اين محصول نو در كشور با پنج ميليون دلار و هفت ميليارد ريال و 5/13 ماه دوره ساخت است. گفتند در خاورميانه فقط اسرایيل دارد و يك واحد دست دوم در تركيه است. توضيحات شنيديم و بازديد كرديم و در جمع حضار، پس از خيرمقدم آقاى فلاحيان، صحبت تشويقآميز نمودم. همچنین از كارخانه دردست احداث ظرف كپسولهاى دارويى بازديد كرديم.
سپس به محمدآباد كرج رفتيم، براى مراسم شروع بهرهبردارى دو هزار طرح توليدي و خدماتى كه با حدود سى ميليارد تومان هزينه، توسط جهادسازندگی ساخته شده است. آقاى فروزش، [وزیر جهاد سازندگی] توضيح داد و من هم صحبت تشويقآميز براى كارهاى فراوان جهاد در روستاها در بخشهاى كشاورزى، شيلات، دام و برق و آب نمودم. مستقيماً از سيماى سراسري پخش مىشد. سپس از واحد مهم تهيه جنين ممتاز از گاوهاى هُلشتاين نر بازديد كرديم. با يك صد گاو نر، حدود يك ميليون جنين، براى توليدو تناسل گاو تهيه مىكنند. از برنامه نحوه تحريك گاو نر و گرفتن نطفه و منجمدكردن و فروش آن به گاودارىها و از سالن نگهدارى گاوها بازديد كرديم.
به دفترم رفتم و كارها را انجام دادم. عصر شوراى عالى انقلاب فرهنگى، جلسه با مصوبههاى فراوان داشت.
سال ۱۳۷۶
از منزل، براى مراسم شروع كار اجرایى سد ماملو در پارچين رفتيم. در مسير، از تصفيهخانه بالاى لويزان كه آب را از چاههاى حفارى شده در رودخانه لواسان، توسط يك تونل انتقال میدهد، بازديد كرديم. در محل سد، آقاى زنگنه، [وزیر نیرو] و آقاى [حسینعلی] طراوت، [مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران]، گزارش دادند. سد خاكى با ظرفيت 250 ميليون مترمكعب آب، روي رودخانههاى جاجرود و دماوند، با هزينه 14 ميلياردتومان، بسته مىشود كه هم براى شُرب تهران و هم كشاورزى ورامين مصرف دارد. من هم دربارة اهميت استحصال همه آبهاى منطقه تهران صحبت كردم.
سپس به شهر پرديس رفتيم و از بخشهاى مختلف اين شهر نوساز بازديد كرديم؛ در پنج فاز، براى اسكان 150 هزار نفر ساخته مىشود. آقايان [عباس] آخوندى، [وزیر مسکن و شهرسازی] و نجفى گزارش دادند. من هم دربارة سياست ساخت انبوه مسكن و اهميت اين منطقه براى مسكن حرف زدم.
به دفترم رفتم و كارها را انجام دادم. [آقای بوریس شیخمُرادف]، وزير امورخارجه تركمنستان آمد. راجع به افغانستان بحث شد. اخيراً آثاري از تغيير سياستشان به نفع طالبان ديده شده كه منكر شد و گفت، نمىخواهند تحت كنترل روسيه عمل كنند.
سلمانى براى اصلاح آمد. دكتر ولايتى، [وزیر امورخارجه]، گزارش سفر به اوكراين، گرجستان و قرقيزستان را داد. عصر آقاى خاتمى، [رییسجمهور منتخب] آمد و گزارش مذاكراتش با رهبرى را داد؛ راضى است. خواست كه جلسه سه جانبه داشته باشيم كه نپذيرفتم. گفت، گروهى تعيين كرده كه ضوابط اعضاى كابينه را تدوين كنند. از وضع قوه قضایيه اظهار نگرانى كرد و از من خواست، پيشنهاد مسئوليت اداره قوه را بپذيرم كه رد كردم.
[آقای الکساندر آرزومانیان]، وزير امورخارجه ارمنستان آمد. نامه آقاى پطروسيان، ریيسجمهور را آورد و گفت، او مايل است به ايران بيايد؛ گفتم براى وقت بررسى مىكنم، ولى به خاطر پرهيز از رنجش آذريها نمىخواهم بيايد.