همان هفتههای نخست شیوع ویروس كرونا در جهان، بسیاری از محققان تصور كردند با ویروسی ساده طرف هستند كه پس از یك بار ابتلای افراد، راهش را میكشد و میرود؛ تا جایی كه بسیاری كشورها سعی كردند از راهكار ایمنی جمعی برای ایجاد مصونیت در بدن افراد استفاده كنند.
اما مدتی كه گذشت، ویروس روی دیگر خود را نشان داد و با توجه به كاملتر شدن دانش محققان از ویژگیها و رفتار كووید-19 معلوم شد ممكن است این ویروس هرگز از بین نرود؛ بنابراین باید بیاموزیم با آن زندگی كنیم. بسیاری از افراد همان روزها و هفتههای اولیه شیوع كرونا به این ویروس مبتلا شدند؛ عدهای جان سالم بهدر بردند و برخی نیز جان باختند.
محققان در ابتدا عنوان كرده بودند كه یك بار ابتلا به ویروس، برای همیشه در بدن مبتلایان ایمنی ایجاد میكند و احتمال ابتلای مجدد وجود ندارد. اما بعد از مدتی، یافتهها و مشاهدات بالینی چیز دیگری را نشان داد. این زنگ خطری برای كشورهای درگیر با كرونا بود تا از شیوه ایمنی جمعی دست بكشند و راهكار مؤثرتری را جایگزین آن كنند. با این وجود، ضدونقیضهایی در این باره وجود دارد.
اكنون پرسش مهم این است: بدن بیمارانی كه یك بار به كرونا مبتلا شدهاند، تا چه مدت در برابر این ویروس ایمنی داشته و میتواند از ابتلای مجدد آنها جلوگیری كند؟مطالعات اخیر در واكنش به نگرانیهایی كه درباره ایمنی بعد از یك بار ابتلا به كرونا وجود دارد، نشان میدهد آنتیبادیهایی كه بدن در یك بار مواجهه با ویروس كووید- 19 تولید میكند، طی چند ماه از بین میرود؛ به طوری كه بعد از گذشت دو تا سه ماه، میزان آنتیبادی تولیدشده در بدن كاهش مییابد.
محققان دانشگاه كالیفرنیا در لسآنجلس در مطالعاتی جدید، عنوان كردهاند مدت طول عمر آنتیبادیها حدود 36 روز است؛ به این معنا كه حدود نیمی از آنها بعد از این مدت از بین میروند و اثربخشی كمی در مقابله با ویروسهای جدیدی دارند كه وارد بدن میشوند. در واقع، افت میزان آنتیبادی بدن بعد از فروكشكردن عفونت حاد، امری طبیعی است.
به ایمنی درازمدت دل خوش نكنید
این یافتهها تصور قبلی را مبنی بر اینكه یكبار ابتلا میتواند برای همیشه ایمنی در بدن افراد ایجاد كند، از بین میبرد. از اینرو، میتوان دریافت واكسنهایی هم كه محققان ماهها روی ساخت آنها فعالیت كردهاند، تنها ایمنی موقت ایجاد كرده و تضمینی قطعی و دائمی برای جلوگیری همیشگی از ابتلا به كووید-19 نخواهد بود.
مساله كاهش میزان آنتیبادی در بیماریهای دیگر هم رخ میدهد؛ برای مثال، شش ماه بعد از تزریق واكسن آبله، مقدار آنتیبادی بدن كاهش مییابد اما این واكسن به گونهای است كه تا چند دهه میتواند ایمنی لازم را برای بدن ایجاد كند. تحقیقات نشان میدهد میزان آنتیبادی در مقطعی كاهش یافته و سپس ثابت میشود.مقداری كه در بدن باقی میماند، همان آنتیبادیهایی هستند كه برای مقابله با ویروس كافی هستند.
آنتیبادیها تنها دژ دفاعی بدن نیستند
دانشمندان تأكید دارند آنتیبادیها تنها راهكار سیستم ایمنی بدن برای مقابله با كروناویروس نیستند؛ بلكه سلولهای B به عنوان انواعی از سلولهای سفید خون كه نقش ایمنی در بدن را ایفا میكنند نیز آنتیبادیهایی را براساس میزان درگیری بدن با عوامل بیماریزا در گذشته ایجاد میكنند. از سوی دیگر، سلولهای نوع T هم مانند سلولهای B از دیگر انواع سلولهای سفید خونی هستند كه نقش حیاتی و بسیار مهمی را در شكلدهی به واكنش ایمنی بدن ایفا میكنند.درواقع، این سلولها به بدن در تولید آنتیبادیهای بیشتر كمك كرده و حتی با نابودی سلولهای آلوده، بهطور فعال به مبارزه با ویروس میپردازند.
آنتیبادی كم هم اثربخش
استرئیس آزمایشگاه ایمنیشناسی مولكولی دانشگاه راكفلر معتقد است برای ایمن شدن بدن، لازم نیست حتما میزان آنتیبادیها خیلی هم بالا باشد. بلكه با میزان اندك آنتیبادی هم، بدن میتواند با ویروس مبارزه كند.او دلیل آن را وجود سلولهای حافظهای میداند. به طوری كه سلولها سابقه مقابله با ویروس را در خود حفظ كرده و در مواجهه بعدی، از آن برای مبارزه استفاده میكنند.
بهطوری كه ممكن است بدن در مواجهه دوم با ویروس، واكنش بهتری هم از خود نشان دهد كه اتفاقا واكنش سریعتری هم خواهد بود. بنابراین، حتی اگر در معرض ویروس قرار بگیرید، ممكن است با عفونتی عقیم شده یا بسیار خفیف مواجه شوید كه به اندازه كافی برای از پا درآوردن شما قوی نیست. توماس اسكینكر، رئیس واحد تشخیصی داروسازی روشه (Roche Holding AG) سوئیس میگوید: این به معنای وجود نداشتن ایمنی نیست؛ بلكه به این معناست كه سلولهای حافظهای مانند سلولهای T و دیگر سلولها در دومین مرتبه ابتلای بدن به ویروس، واكنش بهتری از خود نشان میدهند.
بنابراین بدن با واكنش شدیدی روبهرو نمیشود. از این رو به نظر میرسد مكانیسم بدن برای مقابله با ویروس هرچه باشد، به شكلی با ویروس مقابله میكند. بهرغم آمار گزارششده از ابتلای مجدد افرادی كه یك بار به كرونا مبتلا شدهاند، او معتقد است هنوز مدركی علمی مبنی بر ابتلای دوباره افراد به این ویروس وجود ندارد.
دكتر مونیكا گاندهای، استاد رشته پزشكی و رئیس مركز بیماریهای عفونی دانشگاه كالیفرنیا در سانفرانسیسكو نیز در اینباره نظر مشابهی دارد و میگوید: تاكنون از نظر علمی هیچ موردی مشاهده نشده است كه كسی برای دومین بار به ویروس كرونا مبتلا شده باشد. اما این دلیل نمیشود كه احتمال ابتلای مجدد افراد به این ویروس وجود نداشته باشد. فعلا هیچ چیزی را درمورد كووید-19 نمیتوان به طور قطعی رد كرد یا پذیرفت.
كرونا معادلات را بر هم میزند
باوجود تحقیقات متعددی كه در سالهای اخیر و بهویژه در ماههای گذشته پیرامون آنتیبادی و میزان ایمنی بدن انجام شده است، هنوز مدت ایمن شدن بعد از یك بار ابتلا یا حتی تزریق واكسن در بیماران مبتلا به كرونا مانند یك راز باقی مانده است و بسیاری از دانشمندان معتقدند فعلا نمیتوان در اینباره نظر قطعی داد.
ایمنی در برخی بیماریها تا آخر عمر باقی میماند اما وقتی قضیه كرونا به میان میآید، عدهای بر این باورند كه ممكن است یك فرد بارها و بارها هم به آن مبتلا شود و در این مورد، ایمنی امری نسبی تلقی میشود. یكی از دانشمندان مدرسه پزشكی «مونت سینای» درباره ایمنی بدن نسبت به ویروس كرونا با احتیاط بیشتری حرف میزند و میگوید:
«اگر بخواهیم معقولانه نسبت به مدتزمان ایمنی بدن بعد از یك بار ابتلا به كرونا صحبت كنیم، میتوانیم یك چارچوب زمانی یك تا سه ساله را برای آن قائل شویم. اما این تنها در حوزه نظری مطرح است و ما به عنوان محقق باید بتوانیم آن را اثبات كنیم. از آنجایی كه هنوز این ادعا ثابت نشده است، به نظر میرسد هنوز باید با احتیاط درباره مدت ایمنی بدن در مقابله با ابتلای دوباره به ویروس كروناصحبت كنیم.»
روزنامه جام جم