پتروشیمی از مهم‌ترین صنایع ایران است. صنعتی که می‌تواند کشور را از خام‌فروشی نفت نجات دهد و یکی از راه‌های فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی باشد. دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی می‌گوید که این صنعت از سال ۹۲ تا شش ماهه سال ۹۹ در مجموع ۱۱۰ میلیارد دلار درآمدزایی داشته است. بیش از ۷۶ میلیارد دلار صادرات ، بیش از ۳۰ میلیارد دلار محصولاتی که در بورس کالا و انرژی به صنایع تکمیلی عرضه نموده و بیش از ۳/۵ میلیارد دلار کودشیمیایی اوره که به بخش کشاورزی کشور تحویل داده است . این حجم از درآمدها در بحبوبه تحریمها به دست آمده است. احمد مهدوی اضافه می‌کند پتروشیمی‌ها از ابتدای سال ۹۷ و با خروج ایالات متحده از برجام بیش از ۷۵ درصد ارز حاصل از صادرات خود را صرفا به سامانه نیما داده‌اند که به صورت مستقیم در اختیار دولت قرار گرفته است و مابقی ثآن را نیز برای تامین نیازهای ارزی و توسعه ای خود هزینه نموده است . در روز ملی پتروشیمی دبیرکل انجمن کارفرماهای پتروشیمی در نشست خبری می‌گوید که «ما شاگرد اول تولید، صادرات و ارزآوری هستیم». نشست خبری با تاخیری نیم ساعته آغاز شده اما مهدوی تلاش می‌کند تا با سرعت آمارهای تولید و صادرات پتروشیمی را به خبرنگاران ارایه کند و از حرکت روبه‌جلوی این صنعت سخن بگوید.
وقتی تحریم هم مانع نیست
به گفته مهدوی پس از خروج آمریکا از برجام و شروع دوباره تحریمها، صنعت پتروشیمی به طور کامل تحریم شد. حتی برخی از مدیران این صنعت در لیست تحریم قرار دارند: «اما بسیاری از محصولات این صنعت سه ماه پیش‌فروش شده است و این نشان از بالندگی و حرکت ارزشمند صنعت پتروشیمی و نیاز دنیا به محصولات ایرانی است.» مهدوی گفت پتروشیمی «لوکوموتیو حرکت اقتصادی کشور» است: «یک روزی در سالهای گذشته می‌گفتیم برای جلوگیری از خام فروشی به این صنعت بچسبید اما خیلی‌ها برخورد مناسبی نداشتند. امروز همه اذعان دارند که با توجه به منابع غنی هیدروکربنی، صنعت پتروشیمی می‌تواند اقتصاد ما را نجات دهد و از خام فروشی نفت جلوگیری کند »و اگر در سالهای سخت تحریم درآمدهای ارزی پتروشیمی نبود ، عبور از این تحریمها به مراتب سختتر میشد . دبیرکل انجمن صنفی پتروشیمی ادامه داد: «در دیگر صنایع رشد چندانی نداریم ولی پتروشیمی از 68 میلیون تن ظرفیت تولید در سال ۹۸ ، امسال به 85 میلیون تن می‌رسد و تا پایان 1400 به 100 میلیون تن ظرفیت تولید خواهیم رسید. این در حالی است که در تحریم هستیم و برای تامین تجهیزات و حتی کاتالیست مشکل داریم.» مهدوی توضیح داد که در سال ۹۹ تا کنون ۱۲ میلیون تن و تا پایان سال مجموعا۱۰ طرح با ظرفیت ۱۷ میلیون تن به ظرفیت تولید صنایع پتروشیمی افزوده خواهد شد و ظرفیت این صنعت در پایان امسال به بیش از ۸۵ میلیون تن خواهد رسید .تا پایان 1400 نیز 12 طرح دیگر مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.
در هشت ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷۰۰ هزار تن بیشتر در بورس کالا محصول فروخته ایم
دبیرکل انجمن صنفی پتروشیمی در ادامه به حلقه مفقوده‌ای در فروش پتروشیمی اشاره کرد. او گفت در ۸ ماهه امسال ۷۰۰ هزارتن بیشتر محصول پلیمری و شیمیایی در بورس کالا فروخته ایم در حالیکه رشد اقتصادی کشور در بخش صنعت منفی بوده است . وی در ادامه افزود چگونه در شرایطی که صنایع کشور با رشد منفی مواجه بوده است توانسته است ۲۶ درصد محصول پتروشیمی بیشتر جذب کند ؟ دغدغه ما این است که محصولات پتروشیمی به دست صنایع تکمیلی نرسیده و فضای سوداگری شکل گرفته باشد .با رشد منفی اقتصادی و صنایع کشور، محصولات عرضه شده در بورس کالا سر از کحا درآورده اند؟این سوالیست که همه باید در پی پاسخ آن باشیم .
شرکتهای پتروشیمی هیج نقشی در توزیع محصولات پتروشیمی بین خریداران و مصرف کنندگان ندارد و تنها پاسخگوی نیازهای لیست شده در سامانه بهین یاب و بورس کالاست . مشکل اساسی در سیستم توزیع است «اگر تولیدکنندگان کاغذی کنار بروند و واسطه‌ها حذف شوند، محصول به مصرف‌کننده واقعی خواهد رسید. امیدواریم سایت بهین‌یاب بهینه سازی شود و امکان پالایش واقعی مصرف کنندگان محصولات پتروشیمی در آن فراهم گردد . اگر طرح افق اجرا شود و سامانه بهین یاب به سامانه های بیمه و مالیات و انرژی لینک شود مشکل تا حد زیادی برطرف میشود و کسانی که مجوزهای کاغذی گرفته و کالا را از بورس خریداری کرده، قاچاق یا انبار می‌کردند تا گرانتر بفروشند، حذف خواهند شد.» مهدوی اضافه کرد: «گاهی ما را متهم می‌کنند که به دنبال صادرات هستیم. اما در واقع منافع ما در فروش داخلی بیش از صادرات است. چنانچه کالا را صادر کنیم باید با پذیرش انواع ریسکها حداقل سه ماه منظر برگش ارز آن باشیم و نهایتا باید آن ارز را در سامانه نیما با نره نیمایی بفروشیمی ، اما با فروش داخلی، نقداً پول را دریافت می‌کنیم. آن هم با قیمتهای صادراتی و نرخ نیمایی .
صنایع پایین‌دستی جا مانده‌اند
بخش دیگر نشست خبری درباره آمار ارزآوری صنعت پتروشیمی بود. به گفته مهدوی طی سالهای ۱۳۹۲ تا شش ماهه سال ۱۳۹۹، معادل ۷۶ میلیارد دلار درآمد ارزی از صادرات ایجاد شده است: «در داخل نیز ۳۰ میلیارد دلار محصول به فروش رسیده، همچنین ۱۲.۵ میلیون تن کود شیمیایی و اوره به ارزش ۳.۳ میلیارد دلار با قیمت های تکلیفی به بخش کشاورزی دادیم و در مجموع ۱۱۰ میلیارد دلار درآمد برای کشور ایجاد شده است.» مهدوی تاکید کرد که «هر قدر صنایع پایین دستی کشش داشته باشد، عرضه ما داخلی خواهد بود ضمن اینکه تاکید ما این است که وزارت صمت پایین دست را فعال کرده و به سمت تولید محصولات هایتک برود. وظیفه وزارت صمت است که در کنار پتروشیمی‌ها، شهرک‌های کوچک با طرح و تکنولوژی بالا احداث کند.» دبیر کل انجمن صنفی توضیح داد که پتروشیمی در ایران نسبت به صنایع پایین دستی بسیار جلوتر است و راه‌اندازی این صنایع وظیفه پتروشیمی‌ها نیست و باید دولت و وزارت صمت در این زمینه برنامه‌ریزی کنند.
تاکید زیادی بر استفاده از بومی‌ها در این صنعت داریم
پس از توضیحات دبیرکل انجمن صنفی پتروشیمی پرسش و پاسخ با خبرنگاران آغاز شد. او در این بخش در پاسخ به سوال «فراز» درباره لزوم به کارگیری بومی‌ها در صنایع پتروشیمی کشور با توجه به آمار بالای بیکاری در جنوب کشور، گفت: «اغلب کارکنان پتروشیمی‌ها را بومی‌ها تشکیل می‌دهند.» به گفته مهدوی حتی در آزمون‌های استخدامی بومی‌ها از امتیازهای ویژه‌ای برخوردار هستند. او تاکید کرد که پس از ادعای یکی از نمایندگان مجلس درباره به کارنگرفتن بومی‌ها در یک پتروشیمی آماری در این زمینه جمع‌آوری شد که نشان از استفاده ۸۰ درصدی از بومی‌ها بود. مهدوی گفت که حدود ۲۰ درصد از نیروها از باقی کشور هستند که تخصص آن‌ها در استان‌های بومی وجود نداشته است. او تاکید کرد که به این موضوع در صنایع پتروشیمی همواره توجه ویژه‌ای میشود. مهدوی درباره مسئولیت اجتماعی صنعت پتروشیمی هم صحبت کرد: «ما در این راستا میلیاردها تومان هزینه می‌کنیم. به طور مثال با شیوع کرونا یک میلیون و 500 هزار تن پارچه رایگان به سازمان غذا و دارو دادیم. بنابراین کاملا به وظیفه خود در این زمینه عمل کرده‌ایم.»
تکمیل زنجیره ارزش افزوده در دستان دولت
آمارها در صنعت پتروشیمی حاکی از فعال بودن این صنعت و حرکت روبه‌جلوی آن در بحبوبه تحریمها است. در شرایطی که فروش نفت ایران در بازار جهانی با مانع تحریمها روبه‌رو شده است. اما تولیدات پتروشیمی ایران همچون نفت، مشابه‌های زیادی در بازار جهانی ندارند و همواره می‌توانند مشتری‌ها را تحت هر شرایطی جذب خود کنند. با این همه باید دید که سیاست‌های دولت در سال آینده تا چه حد متمرکز بر حرکت بیشتر به سمت تولیدات با ارزش افزوده به جای خام‌فروشی نفت و توسعه صنایع پایین‌دستی خواهد بود. چرا که در صورت رشد صنایع پایین‌دستی زنجیره تولید ارزش افزوده در صنایع کشور کامل خواهد شد.
