بی بی سی: جام ملتهای اروپا شصت و یک سال پیش آغاز شد. مسابقاتی که روزگاری تیمهای مطرح قاره اروپا علاقه چندانی به شرکت در آن نداشتند حالا به چنان اعتباری رسیده که بسیاری از کارشناسان عقیده دارند به دلیل عدم حضور تیمهای ضعیف حتی از جام جهانی فوتبال نیز حساستر است و کیفیت فنی بالاتری دارد.
در این مطلب نگاهی میاندازیم به چهارده دور گذشته این مسابقات و نکات جذابی که احتمالا بسیاری از آنها خبر نداشتهاید.
یورو ۱۹۶۰: قهرمانی شوروی در فرانسه با لو یاشین افسانهای
هنری دلانی، دبیر کل فدراسیون فوتبال فرانسه، برای اولین بار در سال ۱۹۲۷ ایده رقابتهای درون قارهای را مطرح کرد، اما پس از تأسیس یوفا در سال ۱۹۵۴ بود که ایده او به طور جدی مورد حمایت قرار گرفت. در اولین دوره مسابقات، بسیاری از قدرتهای اروپایی مانند آلمان غربی که قهرمان جام جهانی ۱۹۵۴بود، ایتالیا و انگلیس تمایلی به حضور در این مسابقات نشان ندادند و بیم آن میرفت تیمهای حاضر در مسابقات مقدماتی از شانزده کشور مورد نیاز، کمتر شود.
اما با پیوستن چند تیم در لحظه آخر، مسابقات طبق برنامه پیش رفت. در ادامه، به دلیل مناقشات سیاسی، اسپانیا از حضور در مرحله یکچهارم نهایی کنار کشید و فرانسه در اوایل ژوئیه ۱۹۶۰ میزبان تیمهای یوگسلاوی، چکسلواکی و شوروی شد تا مرحله نهایی اولین دوره این مسابقات را برگزار کند.
دور نهایی اولین دوره قهرمانی اروپا تحت تأثیر دروازهبان خارقالعاده اتحاد جماهیر شوروی، لو یاشین بود که توانست کشورش را به اوج افتخار و قهرمانی این مسابقات برساند. یاشین که به "عنکبوت تسخیر ناپذیر" مشهور بود، در مجموع ۷۵ بازی ملی برای شوروی انجام داد.
او به جز این مسابقات در چهار جام جهانی (۱۹۵۸، ۱۹۶۲، ۱۹۶۶ و ۱۹۷۰) و نیز یک دوره از بازیهای المپیک (۱۹۵۶ ملبورن) برای کشورش به میدان رفت. او در بازی فینال فوقالعاده آماده بود و با عملکردش بیشتر حملات یوگوسلاوی را که تیم برتر میدان بود، خنثی کرد و یوگوسلاوی تنها توانست یک گل با ضربه میلان گالیچ بزند.
گل تساوی اسلاوا مترولی بازی را به وقتهای اضافه کشاند و با خسته شدن یوگسلاوی، ضربه سر ویکتور پوندلنیک اولین و آخرین قهرمانی و تنها جام اتحاد جماهیر شوروی را بدست آورد.
فقط ۹،۴۳۸ نفر برای تماشای بازی رده بندی بین فرانسه و چکسلواکی در مارسی در ۹ ژوئیه ۱۹۶۰ حضور یافتند.
نیمه نهایی: فرانسه ۴-۵ یوگسلاوی و اتحاد جماهیر شوروی ۳-۰ چکسلواکی
ردهبندی: فرانسه ۰-۲ چکسلواکی
دیدار نهایی: اتحاد جماهیر شوروی ۲-۱ یوگسلاوی
آقای گل: ۵ بازیکن دو گله
یورو ۱۹۶۴: موفقیت فراموششده اسپانیا
امروزه اسپانیا با قهرمانی در یورو ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲ و جام جهانی ۲۰۱۰ به عنوان یکی از قدرتهای فوتبال جهان شناخته میشود. اما این تیم برای رسیدن به چنین جایگاهی، هواداران خود را مدت زیادی منتظر نگه داشته است. زیرا تنها موفقیت بینالمللی آنها، پیش از قهرمانیهای اخیر، در این دوره از مسابقات قهرمانی اروپا رقم خورد.
اسپانیا که خود میزبان مرحله نهایی مسابقات بود، در حضور تقریباً هشتاد هزار تماشاگر در ورزشگاه سانتیاگو برنابئو توانست با بازیکن برجستهای چون لوئیز سوارز، اتحاد جماهیر شوروی را مغلوب و قهرمان این دوره شود. اما آنها نمیدانستند که ۴۴ سال دیگر طول خواهد کشید تا دوباره طعم موفقیت را بچشند.
یورو ۱۹۶۴ تورنمنتی بود که در آن تنشهای سیاسی تأثیر بسزایی داشت. یونان با وجود تساوی برابر آلبانی و در حالی که درگیر جنگ با این کشور بود، از دور رقابتها کنار کشید و آلبانی به دور بعد رفت. اما تیم شگفتیساز این دوره، لوکزامبورگ بود که با پیروزی برابر هلند به مرحله یکچهارم رسید. آنها به سختی و پس از دو تساوی و باخت در بازی سوم مقابل تیم دانمارک از دور مسابقات حذف شدند.
پس از برگزاری بازیهای مراحل یکهشتم و یکچهارم نهایی بصورت رفت و برگشت، در نهایت سه تیم دانمارک، مجارستان و اتحاد جماهیر شوروی راهی اسپانیا شدند تا در کنار میزبان، مسابقات دور نهایی را برگزار کنند.
هنگامی که اسپانیا و اتحاد جماهیر شوروی به مرحله نهایی رسیدند، تنشهای سیاسی بار دیگر مورد توجه قرار گرفت. تیم ملی اسپانیا که تحت حکومت ژنرال فرانکو، از حضور در اتحاد جماهیر شوروی خودداری برای بازی در یکچهارم نهایی یورو ۱۹۶۰ خودداری کرده بود، این بار اجازه یافت که برابر شوروی بازی کند. آنها در دیدار نهایی و در حالیکه بازی تا دقایق پایانی یک بر یک مساوی بود، با گل مارسلینو ۲-۱ پیروز و قهرمان مسابقات شدند. جامی که به مدت تقریباً نیم قرن تنها افتخار اسپانیا بود.
آقای گل: اوله مدسن از دانمارک با هفت گل.
لوئیس سوارز، هافبک تیم ملی اسپانیا به عنوان مربی در جام جهانی ۱۹۹۰ روی نیمکت کشورش نشست.
ژنرال فرانکو، دیکتاتور اسپانیا دیدار فینال را در کنار ۷۹۰۰۰ اسپانیایی تماشا کرد.
یورو ۱۹۶۸: لحظه جنون آمیز آلن مولری
انگلیس که بهعنوان قهرمان جام جهانی با هدایت الف رمزی راهی مسابقات شده بود، در دو بازی رفت و برگشت یکچهارم نهایی در مجموع اسپانیا را ۳-۱ شکست داد تا در نیمه نهایی و در شهر فلورانس به مصاف یوگسلاوی برود.
اما در حالی که انگلیس یک بر صفر عقب افتاده بود، در یک لحظه جنون آمیز، آلن مولری پس برخورد خشن تریویچ به او، با عصبانیت ضربه او را با لگدی تلافی کرد و بلافاصله از زمین اخراج شد. لحظاتی بعد، سوت پایان بازی خبر خروج انگلیس از مسابقات را داد. او در این مورد میگوید: "من در دوران حرفهای فوتبالم بیش از ۷۰۰ بازی انجام دادم، اما مردم فقط آن صحنه را به یاد میآورند".
انتظار میرفت قهرمان جهان با بازیکنانی چون بابی مور، بابی چارلتون، گوردون بنکس و جف هرست عملکرد خوبی در ایتالیا داشته باشد. اما پس از دست دادن هرست و نوبی استایلز به دلیل مصدومیت در یک بازی دوستانه مقابل آلمان غربی، آنها نتوانستند از دفاع سرسخت یوگسلاوی عبور کنند و چهار دقیقه به پایان مسابقه با گل دراگان ژاجیچ حذف شدند.
نیمه نهایی دیگر بین ایتالیا و اتحاد جماهیر شوروی نیز در نوع خود بسیار جالب توجه بود: این تنها بازی در تاریخ مسابقات است که برنده با پرتاب سکه تعیین شد. به دنبال تساوی بدون گل دو تیم و پس از وقتهای اضافه، میزبان به حکم سکه راهی فینال شد. در فینال نیز بازی با تساوی به پایان رسید، اما این بار دیگر خبری از سکه نبود و قرار شد دو روز دیگر بازی تکرار شود.
در بازی دوم فینال، گلهای لوئیجی ریوا و پیترو آناستازی تنها موفقیت و قهرمانی ایتالیا در مسابقات قهرمانی اروپا تا به امروز را رقم زد.
در سال ۱۹۶۸ نام مسابقات از جام ملتهای اروپا به قهرمانی اروپا تغییر یافت.
دور مقدماتی برای اولین بار بصورت گروهی و پس از آن یکچهارم نهایی بصورت رفت و برگشت برگزار شد.
پیروزی ایتالیا بر یوگسلاوی در فینال، تنها مسابقه فینالی در قهرمانی اروپا یا جام جهانی بود که به بازی مجدد کشیده شد.
آقای گل: دراگان ژاجیچ از یوگسلاوی با دو گل.
یورو ۱۹۷۲: پیروزی مقتدرانه آلمان غربی در اولین فینال قاره
پاول فانهیمست بهترین گلزن تاریخ بلژیک است. اما مشهورترین حضور او، هفت سال پس از بازنشستگی بود. او در کنار پله، بابی مور، اوسوالدو آردیلس و سیلوستر استالونه، در فیلم فرار به سوی پیروزی و در نقش یک اسیر جنگی به ایفای نقش پرداخت.
فیلم، داستانی خیالی داشت که در آن تیم اسیران جنگی مقابل تیم ملی آلمان مساوی کردند و در نهایت با هجوم تماشاگران به زمین مسابقه موفق به فرار شدند.
اما در سال ۱۹۷۲و در دنیای حقیقی نتیجه متفاوتی رقم خورده بود. بلژیک میزبان با فانهیمست مقابل تماشاگران خودی به آلمان باخت و از راهیابی به فینال بازماند.
"شیاطین سرخ" (لقب تیم بلژیک) در مرحله یکچهارم نهایی ایتالیا را حذف کرده بودند. با توجه به اینکه کشور میزبان در دو دوره قبلی مسابقات قهرمانی اروپا به قهرمانی رسیده بود، در بلژیک همه امیدوار بودند تا آنها قهرمان اروپا شوند. ولی در آنتورپ، تیم فانهیمست نتوانست نتیجه لازم را کسب کند و آلمان غربی که مستحق زدن گلهای بیشتری هم بود، با دو گل گرد مولر و نتیجه دو بر یک به پیروزی رسید.
پیش از آن، آلمان غربی در مرحله یکچهارم و با درخشش بازیساز خود گونتر نتزر در ورزشگاه ومبلی، انگلیس را در مجموع با نتیجه سه بر یک از پیش رو برداشته بود. در فینال نیز کاپیتان فرانتس بکنباوئر، تیم آلمان غربی را به پیروزی سه بر صفر مقابل اتحاد جماهیر شوروی رساند تا جام را بالای سر ببرد. به این ترتیب دورهای را آغاز شد که در آن آلمان غربی در شش تورنمنت از هفت تورنمنت پیش رو به مرحله نیمهنهایی رسید.
در دیگر دیدار نیمه نهایی مجارستان ۰-۱ مغلوب اتحاد جماهیر شوروی شد.
در بازی رده بندی بلژیک ۱-۲ مجارستان را شکست داد و سوم شد.
آقای گل: گرد مولر از آلمان با ۴ گل.
یورو ۱۹۷۶: غرش اژدهای ولز و ''توتال فوتبال هلند''
برای بسیاری از طرفداران فوتبال ولز، حضور در مرحله یکچهارم نهایی یورو ۱۹۷۶ عملکرد درخشانی است که به مرور فراموش شده است. "اژدهایان" (لقب تیم ولز) با کاپیتانی اسطوره لیدز، تری یورات و هدایت تیم توسط جان توشاک از لیورپول، در آستانه رسیدن به چهار تیم نهایی یک رقابت بزرگ بینالمللی بودند.
برخلاف سایر تیمهای بریتانیایی که در مرحله گروهی حذف شدند، ولز با هدایت مایک اسمیت، به یکچهارم رسید تا تنها پرچمدار بریتانیا در این مرحله باشد. سرنوشت ولز در دو مسابقه با یوگسلاوی میزبان رقم میخورد. با این حال در شبی سخت در زاگرب، شرایط آنطور که ولز میخواست پیش نرفت.
در اولین دقیقه بازی رفت ولز گل اول را دریافت کرد و در نهایت ۰-۲ شکست خورد. آنها با امید بسیار برای جبران راهی بازی برگشت شدند. داور مسابقه که از آلمان شرقی بود از شروع بازی امتناع کرد. دلیل او عدم نصب پرچم آلمان شرقی بر فراز ورزشگاه بود. با یک پنالتی مشکوک از سوی داور برای یوگسلاوی، آنها ۳ بر صفر در مجموع پیش افتادند.
ولز با وجود فشار زیاد روی دروازه یوگسلاوی و حتی زدن یک گل، نتوانست اختلاف را جبران کند و در عین شایستگی از دور مسابقات حذف شد. دور نهایی مسابقات در اواسط ماه ژوئن و به میزبانی یوگوسلاوی، پشت پرده آهنین و همانند ادوار قبلی تنها با حضور چهار کشور باقیمانده برگزار شد. دیداری بین غرب و شرق، آلمان غربی و هلند با چکسلواکی و یوگسلاوی کمونیست روبرو شدند.
در نیمه نهایی و یکی از تاریکترین لحظات تاریخ فوتبال هلند در ۱۶ ژوئن ۱۹۷۶، اساتید "توتال فوتبال" در مقابل چکسلواکی، برندگان نهایی مسابقات، شکست خوردند. پس از ۱۲۰ دقیقه طاقتفرسا در زمین باتلاقی و زیر باران شدید که با اخراج دو بازیکن هلند و یک بازیکن چکسلواکی همراه بود، بازیکنان دستکم گرفته شده چکسلواکی ۱-۳ پیروز شدند. تیم چکسلواکی در فینال مسابقات و در ضربات پنالتی آلمان غربی را شکست داد و قهرمان شد.
در دیگر دیدار نیمهنهایی آلمان ۲-۴ یوگسلاوی را شکست داد.
در دیدار ردهبندی هلند ۲-۳ یوگسلاوی را شکست داد.
آقای گل: دیتر مولر از آلمان با ۴ گل.
یورو ۱۹۸۰: بلژیک با عملیات غیرممکن به فینال رسید
مسابقات قهرمانی اروپا اغلب فرصتی برای تیمهای کوچکتر بوده تا قدرتهای سنتی را به چالش بکشند. از دانمارک سال ۱۹۹۲ تا یونان سال ۲۰۰۴، تاریخ مسابقات پر از چنین شگفتیهایی بوده که تیمی ضعیف توانسته تیمی قدرتمند را شکست دهد.
قبل از مسابقات قهرمانی اروپا در سال ۱۹۸۰ که به میزبانی ایتالیا برگزار میشد، بلژیک موفقیتی در تورنمنتهای بینالمللی بدست نیاورده بود. آنها همیشه در مسابقات انتخابی مشکل داشتند، تا اینکه نسلی طلایی از بازیکنان تیمی را تشکیل دادند، که توانست با بزرگان اروپا رقابت کند.
بلژیک با هدایت گای تیس و بازیکنانی مانند ژان ماری فاف در دروازه، اریک گرتس در دفاع راست، یان کلمانس در خط میانی و دو سال بعد، انزو شیفو بهعنوان بازیساز از تیمی معمولی به تیمی بسیار قدرتمند تبدیل شد.
در اولین بازی مقابل انگلیس، در ۱۲ ژوئن ۱۹۸۰، بلژیک با گل کلمانس بازی را به تساوی کشاند تا گل بینظیر ری ویلکینز را بیثمر کند. بازیهای دیگر گروهی بلژیک مقابل اسپانیا و ایتالیا بود. آنها ۲-۱ اسپانیا را شکست دادند و با توجه به اینکه انگلیس یک بر صفر از ایتالیا شکست خورده بود، تکلیف این گروه از مسابقات به روز آخر و مسابقه رودرو با ایتالیا موکول شد.
آن بازی با تساوی بدون گل به پایان رسید و تیم بلژیک به لطف گل زده بیشتر راهی فینال مسابقات شد تا مقابل آلمان غربی قدرتمند قرار گیرد که از مرحله گروهی (چکسلواکی، هلند و یونان) بدون شکست به فینال راه یافته بود.
در فینال، آلمان ابتدا با گل دقیقه ده هورست هروبش پیش افتاد. اما وقتی در دقیقه ۷۵ بازی، فاندرایکن پنالتی را به گل تبدیل کرد، امید قهرمانی بلژیک دوباره زنده شد. با این حال، این امید هرگز سرانجامی نیافت. زیرا هروبش در دقیقه ۸۸ گل دوم خود در این بازی را زد تا مقاومت بلژیک پایان یابد و آلمان غربی برای بار دوم قهرمان مسابقات شود.
در این دوره هشت تیم در دو گروه چهار تیمی با هم رقابت کردند.
صدرنشینان دو گروه به فینال و تیمهای دوم به دیدار رده بندی رفتند.
مقام سوم به چکسلواکی رسید که در پنالتی ایتالیا را شکست داده بود.
آقای گل: کلاوس آلوفس از آلمان با ۳ گل.
یورو ۱۹۸۴: پرواز فرانسه با میشل پلاتینی
چه عاملی باعث بیادماندنی شدن یک تورنمنت میشود؟ فوتبال با کیفیت با نتایج دراماتیک؟ موفقیت برای کشور میزبان؟ یا درخشش ستارهای که رقابتها را روشن میکند؟ مسابقات قهرمانی اروپا در سال ۱۹۸۴ و در کشور فرانسه همه این عوامل را داشت.
فرانسه در مرحله نیمهنهایی جام جهانی ۱۹۸۲ در مسابقه بحث برانگیزی که با برخورد خشن هارولد شوماخر با باتیستون مدافع فرانسه و مصدومیت شدید او در یادها مانده است، در ضربات پنالتی مغلوب آلمان غربی و از دور مسابقات حذف شده بود.
اما در سال ۱۹۸۴، آنها مسابقات را در خانه و با ترمیم خط دفاعی آغاز کردند. در خط میانی هم مربعی جادویی متشکل از لوئیس فرناندز، میشل پلاتینی، آلن ژیره و ژان تیگانا را در اختیار داشتند. میشل پلاتینی که در آن زمان در یوونتوس بازی میکرد، در اوج دوران حرفهای خود و در آستانه کسب سومین جایزه متوالی توپ طلای اروپا بود. کاپیتان فرانسه در هر بازی گل زد و در مجموع نه گل به ثمر رساند تا با نمایش درخشانش سبب قهرمانی فرانسه شود.
در دور گروهی، فرانسه با دو هتتریک پلاتینی و سه پیروزی با اقتدار از گروه خود صعود کرد. آنها در مرحله نیمهنهایی در مارسی به مصاف پرتغال رفتند. با تساوی ۱-۱، مسابقه وارد وقتهای اضافه شد، جایی که به نظر میرسید ضربه والی روئی جوردائو ممکن است فرانسویها را از دور خارج کند.
ولی، بعد از گل تساوی ژان فرانسوا دومرگه، پلاتینی در آخرین دقیقه وقت اضافه گل پیروزی را زد تا فرانسه راهی دیدار فینال شود. در فینال مقابل اسپانیا و در مسابقهای بسیار آرامتر از نیمهنهایی، فرانسه با دو گل پلاتینی و بلونه، به برتری و جام قهرمانی دست یافت.
در دیگر دیدار نیمهنهایی اسپانیا در ضربات پنالتی دانمارک را شکست داد.
در این دوره دیدار ردهبندی برگزار نشد.
آقای گل: میشل پلاتینی از فرانسه با ۹ گل.
یورو ۱۹۸۸: آخرین حضور والری لوبانوفسکی روی نیمکت شوروی
مسابقات قهرمانی اروپا در سال ۱۹۸۸ با نارنجیپوشان پر جنب و جوش هلندی و ضربه والی جسورانه مارکو فانباستن در خاطرهها مانده است. گل مهاجم باشگاه آث میلان از زاویه بسته منجر به پیروزی دو بر صفر هلند برابر اتحاد جماهیر شوروی در فینال مونیخ و اولین عنوان قهرمانی بزرگ این کشور شد.
با این حال، اغلب فراموش میشود که پنالتی از دست رفته شوروی در اواخر بازی نزدیک بود اوضاع هلند را خراب کند. آن فینال علاوه بر اینکه نشان از فصل جدیدی در فوتبال هلند میداد، با شروع سقوط کمونیسم و تقسیم به کشورهای مختلف، نشانهای از پایان دوران فوتبال شوروی نیز بود.
تیم شوروی با هدایت مربی افسانهای خود، والری لوبانوفسکی، در بازی افتتاحیه این تورنمنت در آلمان غربی، هلندیها را با نتیجه یک بر صفر شکست داده بود. آنها سپس در دور گروهی با پیروزی مقتدرانه مقابل انگلیس، در صدر گروه خود قرار گرفتند و قبل از اینکه در فینال مقابل فانباستن، رود گولیت، فرانک رایکارد و رونالد کومان قرار بگیرند، در نیمهنهایی تیم قدرتمند ایتالیا را دو بر صفر کنار زده بودند.
اما این حقیقت که شکست تیم شوروی نیازمند گل ویژه فانباستن بود، نشانگر عمق استعداد و توانایی این تیم بود. تیمی متشکل از نسل طلایی شوروی که هشت بازیکن آن عضو تیم دیناموکیف بودند. البته این مسأله تصادفی نبود، زیرا لوبانوفسکی همزمان مسئولیت هدایت دیناموکیف، یکی از قویترین تیمهای باشگاهی آن زمان اروپا را بر عهده داشت.
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، قدرت تیم ملی نیز کاهش یافت و بسیاری از بازیکنان به کشورهای غربی رفتند. در جام جهانی ۱۹۹۰، لوبانوفسکی دیگر بازیکنان با استعداد دینامو را در اختیار نداشت و اتحاد جماهیر شوروی در رده آخر گروه خود قرار گرفت. در یورو ۱۹۹۲ نیز این کشور با عنوان کشورهای مشترک المنافع وارد رقابتها شد.
این دوره شاهد اولین حضور ایرلند جنوبی بود.
در دیگر دیدار نیمهنهایی آلمان ۱-۲ مغلوب تیم هلند شد.
در دیدار فینال رود گولیت زننده دیگر گل هلند بود.
آقای گل: مارکو فانباستن از هلند با ۵ گل.
یورو ۱۹۹۲: افسانه دانمارک
در سال ۱۹۹۲، تنها یک هفته پیش از شروع مسابقات به دانمارک اعلام شد تیم خود را آماده کند و به جای یوگسلاوی که درگیر جنگ داخلی بود، راهی یورو شود. کمتر از یک ماه بعد و در کمال شگفتی آنها قهرمان مسابقات شدند. دانمارکیها که پیشتر با کسب رده دوم گروه مقدماتی پس از یوگسلاوی، از صعود بازمانده بودند، اکنون خود را در میان هشت تیم نهایی و در گروه سوئد (میزبان)، انگلیس و فرانسه میدیدند.
دانمارک در دور گروهی با تساوی بدون گل مقابل انگلیس و شکست برابر سوئد، در یک بازی سخت ۱-۲ فرانسه را برد و پس از سوئد بهعنوان تیم دوم راهی دور بعد شد و تیمهای قدرتمند انگلیس و فرانسه از دور مسابقات حذف شدند.
در مرحله بعد دانمارک با قهرمان دوره پیشین مسابقات، هلند و بازیکنان محبوبش روبرو شد. آنها شجاعانه جنگیدند و پس از تساوی ۲-۲ در ۹۰ دقیقه، بازی به ضربات پنالتی کشیده شد. پیتر اشمایکل ضربه پنالتی مارکو فانباستن را گرفت و دانمارک راهی مسابقه فینال در برابر آلمان غربی شد.
آلمانیها که در سال ۱۹۹۰ قهرمان جام جهانی شده بودند، از دیگر گروه مسابقات به همراه هلند راهی مرحله نیمهنهایی شدند. آنها در یک بازی مهیج ۲-۳ سوئد را شکست دادند و به فینال رسیدند.
در ابتدای بازی آلمان تیم مسلط میدان بود، اما اشمایکل، دروازهبان قدرتمند دانمارک مانع فرو ریختن دروازهاش برابر ضربات کارل هاینس ریدله، اشتفان رویتر و گیدو بوخوالد شد. بخت بعدی به دانمارک و جان ینسن رسید تا او که در ۴۸ بازی ملی خود فقط یک گل زده بود، با ضربهای تماشایی توپ را وارد دروازه آلمان کند.
درحالیکه تنها یازده دقیقه به پایان مانده بود، گل دوم دانمارکیها با ضربه ویلفورت، همه را شوکه کرد و افسانه دانمارک کامل شد. این مهمترین افتخار تاریخ فوتبال دانمارک تا کنون است.
این دوره شاهد اولین حضور آلمان یکپارچه پس از تخریب دیوار برلین بود
شوروی با عنوان کشورهای مشترک المنافع در این دوره شرکت کرد.
این دوره چهار آقای گل سه گله داشت: هنریک لارسن از دانمارک، کارلهاینس ریدله از آلمان، دنیس برکمپ از هلند و توماس برولین از سوئد.
یورو ۱۹۹۶: وقتی فوتبال به خانه برگشت
شعار یورو ۹۶ "وقتی فوتبال به خانه برمیگردد" بود و برای یک ماه واقعاً احساس شد چنین بوده است. هرچند که سرانجام انگلیس نتوانست در زمین خود قهرمان شود، اما مسابقات یک تجربه جادویی با خاطراتی خوب برای بازیکنان و هواداران انگلیس بود.
اما چه باعث شد این دوره برای آنها متمایز شود تا حدی که آلن شیرر آن را به عنوان بهترین بازیهای ملی خود توصیف کرد؟ انگلیس با هدایت تری ونبلز، در افتتاحیه مسابقات و با اولین گل ملی آلن شیرر ۱-۱ مقابل سوئیس متوقف شد. اما نتایج به سرعت برای انگلیس بهتر و بهتر شد. بعد از گل تماشایی پل گاسکوئین در برد دو بر صفر مقابل اسکاتلند، انگلیس در یکی از بهترین نتایج خود پس از فینال جام جهانی در سال ۱۹۶۶، توانست هلند را با نتیجه ۴-۱ شکست دهد.
این موفقیت در دور یکچهارم نهایی نیز ادامه داشت و آنها در ضربات پنالتی اسپانیا را شکست دادند. اما در نیمهنهایی و مسابقهای حماسی مقابل آلمان، رویای قهرمانی آنها رنگ باخت.
ضربه سر شیرر در دقیقه سوم باعث برتری انگلیس شد، اما آلمان به سرعت با گل اشتفان کونتز بازی را به تساوی کشاند و در ادامه حملات انگلیس از جمله فرصت طلایی گاسکوئین یکی پس از دیگری بیثمر بود. در نهایت بازی به ضربات پنالتی کشیده شد تا پایانی کاملاً آشنا در انتظار انگلیس باشد.
آندریاس کوپکه، دروازهبان آلمان، ضربه پنالتی گرت ساوتگیت را مهار کرد تا آلمان راهی فینال شود. در دیدار نهایی، آلمان مقابل جمهوری چک که برای اولین بار پس از جدایی از اسلواکی شرکت میکرد و نمایش درخشانی از خود ارائه داده بود، قرار گرفت. آلمان موفق شد در دیداری نفسگیر با گل طلایی الیور بیرهوف در دقیقه ۹۵ قهرمان مسابقات شود.
این اولین دورهای بود که تیم برنده در دور گروهی سه امتیاز میگرفت.
در دیگر دیدار نیمهنهایی، جمهوری چک در ضربات پنالتی فرانسه را شکست داد.
آقای گل: آلن شیرر از انگلیس با پنج گل.
یورو ۲۰۰۰: انقلاب فرانسه
در این دوره، تمام خیابانها و استادیومهای هلند که همراه با بلژیک میزبانان مشترک مسابقات بودند، غرق در رنگ نارنجی بود، اما در زمین همه چیز در اختیار آبیها و فرانسه روژه لومه بود.
فرانسویها که دو سال قبل در زمین خود قهرمان جام جهانی شده بودند، با هدفی واحد به یورو ۲۰۰۰ آمدند: ارائه الگویی نوین از فوتبال و بدست آوردن جامی که خود بنیانگذارش بودند.
فرانسه با ستارگانی چون لورن بلان، مارسل دزایی، دیدیه دشان و زینالدین زیدان نسبت به تیم قهرمان جام جهانی، قدرتمندتر و باتجربهتر شده بود. ضمن این که برخلاف سال ۱۹۹۸ که فاقد مهاجمی در کلاس جهانی بودند، این دوره سه مهاجم تراز اول در اختیار داشتند، تیری هانری، دیوید ترزگه و نیکولاس آنلکا.
در این دوره آلمان و انگلیس بسیار ضعیف ظاهر شدند و پرتغال به شایستگی هر دو را از پیش رو برداشت. اما این تیم در نیمهنهایی با گل طلایی زیدان، مغلوب فرانسه شد. نباید فراموش کرد که هلند و تماشاگران پرشورش بودند که چراغ مسابقات را روشن نگه داشته بودند.
آنها در دور گروهی فرانسه را شکست دادند و در یکچهارم نهایی با نمایشی درخشان یوگسلاوی را با شش گل در هم کوبیدند. اما در نیمهنهایی مقابل ایتالیای تاکتیکی دینو زوف قرار گرفتند.
ایتالیا با سازمان دفاعی منسجم و تحسین برانگیزش، با ده بازیکن تمامی حملات هلند را دفع کرد تا در ضربات پنالتی سفر هلند میزبان را نیمهکاره بگذارد و خود راهی فینال مسابقات شود. بر خلاف بسیاری از بازیهای این دوره، بازی فینال چندان درخشان نبود.
با این حال این مسابقه بسیار نفسگیر و با نتیجهای دراماتیک پایان یافت. بازی در نود دقیقه با گل دقیقه ۵۵ مارکو دلوکیو برای ایتالیا در جریان بود و به نظر میرسید ایتالیا قهرمان این دوره خواهد بود. اما سیلوین ویلتورد که بهعنوان بازیکن تعویضی به زمین آمده بود، بازی را به تساوی و وقتهای اضافه کشاند. گل طلایی دیوید ترزگه حکم به قهرمانی فرانسه داد و نام آنها را در تاریخ ثبت شد.
این دوره، اولین باری بود که میزبانی بصورت مشترک به دو کشور واگذار شده بود.
آقای گل: ساوو میلوشوویچ از صربستان و مونتهنگرو و پاتریک کلایورت از هلند با ۵ گل.
بهترین بازیکن: زینالدین زیدان از فرانسه.
یورو ۲۰۰۴: تاجگذاری یونان اتو رهاگل
اگر قهرمانی دانمارک با حضور دیرهنگامش در یورو ۹۲ تعجبآور بود، اما قهرمانی یونان شوک بیشتری ایجاد کرد و لیسبون به دربار "پادشاه اتو" تبدیل شد.
بدون شک موفقیت یونان مرهون سرمربی آلمانیاش اتو رهاگل بود که با تجربه طولانیاش در بوندسلیگا، فلسفه تیم را شکل داده بود و با کسب قهرمانی برای همیشه جایگاه خود را در میان خدایان ورزش یونان ثبت کرد.
خط دفاعی قدرتمند، آمادگی جسمانی بالا، سازماندهی و خودباوری که از همان بازی افتتاحیه و پیروزی ۱-۲ مقابل پرتغال میزبان بدست آمد، باعث شد آنها به یکی از بزرگترین دستآوردهای ورزشی کشورشان دست یابند.
رهاگل کلاسی عالی از دستیابی به موفقیت با منابع محدود ارائه داد و با پیروزی برابر پرتغال و تساوی ۱-۱ مقابل اسپانیا و شکست ۱-۲ از روسیه از گروه خود صعود کرد. اما غافلگیری از جایی آغاز شد که یونان توانست مدافع عنوان قهرمانی، فرانسه را با زینالدین زیدان و تیری هانری شکست دهد. جمهوری چک نیز در نیمهنهایی به سرنوشت مشابهی دچار شد و در وقتهای اضافه مغلوب یونان شد.
در یکچهارم نهایی، ماجراجویی انگلیس با مصدومیت ستاره ۱۸ سالهاش، وین رونی و پس از تساوی پر تنش ۲-۲ و شکست در ضربات پنالتی مقابل پرتغال به پایان رسید. ستارههای پرتغال و ۶۳ هزار هوادار داخل ورزشگاه در لیسبون فکر میکردند که یکشنبه چهارم ژوئیه، روز آنها خواهد بود، اما اینگونه نشد.
پرتغال با کریستیانو رونالدو و لوئیس فیگو همانند حریفان قبلی یونان نتوانست کاری مقابل این تیم از پیش ببرد و با گل دقیقه ۵۷ چاریستاس، قهرمانی را در کشور خود به یونان تقدیم کرد. اما با وجود این شکست تلخ، هواداران پرتغال فوقالعاده بلندنظر بودند و سرنوشت خود را با وقار بسیار پذیرفتند؛ آنها قربانی یکی از بزرگترین شگفتیهای تاریخ فوتبال شده بودند.
پرتغال در دیگر دیدار نیمهنهایی هلند را ۱-۲ شکست داد.
آقای گل: میلان باروش از جمهوری چک با پنج گل.
بهترین بازیکن: تئو زاگوراکیس از یونان.
یورو ۲۰۰۸: از اسپانیای دگرگون شده تا ترکیه هیجانزده
هواداران اسپانیا قبلاً عبارتی داشتند با این مضمون: "ما فقط برای نوشیدن به اینجا آمدهایم و اهمیتی به نتیجه نمیدهیم". این نگرش در یورو ۲۰۰۸ تغییر کرد، جایی که اسپانیا سرانجام شهرت خود به عنوان تیم همیشه ناکام را کنار گذاشت و سفری آغاز کرد که دو سال بعد آنها را به قهرمانی جهان رساند.
در آن یکشنبه آفتابی وین، بسیاری از خبرنگاران و کارشناسان ارنست هاپل تصور میکردند که قدرت ذهنی تیم جوان آلمان با مربیگری یوآخیم لوو بر اسپانیا با لوییس آراگونس غلبه خواهد کرد.
اما اسپانیا با درخشش ستارهاش، فرناندو تورس خلاف آن را ثابت کرد. اسپانیا در تمام بازیهایش (۱۲ گل زده و ۳ گل خورده) شکستناپذیر ماند. این موفقیت باعث شد در پایان دیگر هیچ کس در مورد رائول که با یک تصمیم جنجالی، پیش از مسابقات از تیم کنار گذاشته شده بود، صحبت نکند.
اما یورو ۲۰۰۸، فراتر از پیروزی اسپانیا ماجراهای بسیار دیگری داشت. از ناکامی تیمهای میزبان که حتی موفق به صعود از گروه خود نشدند تا تیم فرانسه که ۱-۴ از هلند شکست خورد و در گروه آخر شد.
این تورنمنت همچنین سرشار از گلهای دیرهنگام و لحظههای غافلگیرکننده بود. علاوه بر اینها، هیجان و سرگرمی اصلی مسابقات متعلق به ترکیه بود که در دور گروهی مقابل سوئیس میزبان و نیز جمهوری چک با یک بازگشت رویایی پیروز شد. این تیم در یکچهارم نهایی، با زدن گل تساوی در آخرین لحظات بازی برابر کرواسی بازی را به وقت اضافه کشاند و در نهایت در ضربات پنالتی ۱-۳ پیروز شد. ترکیه در دیدار نفسگیر نیمهنهایی مقابل آلمان با گل دقیقه پایانی فیلیپ لام از راهیابی به فینال بازماند.
سوئیس و اتریش میزبانان مشترک این دوره بودند.
در نیمهنهایی، آلمان ۲-۳ ترکیه و اسپانیا ۰-۳ روسیه را شکست دادند.
اسپانیا در فینال آلمان را یک بر صفر شکست داد.
آقای گل: داوید ویا از اسپانیا با چهار گل.
بهترین بازیکن: داوید ویا از اسپانیا.
یورو ۲۰۱۲: رکوردشکنی تاریخی اسپانیا
این دوره به میزبانی دو کشور اوکراین و لهستان، در سایه تهدید چند کشور اروپایی برای خروج از این رقابتها در اعتراض به رفتار دولت اوکراین با یولیا تیموشنکو رهبر مخالفان این کشور آغاز شد.
قبل از رقابتها اسپانیا، هلند، آلمان و پرتغال از بختهای اصلی قهرمانی به حساب میآمدند. شروع طوفانی روسیه، بازی خوب اوکراین میزبان و برد قاطع کرواسی در بازیهای اول بسیاری را به وقوع شگفتی در این مسابقات امیدوار کرد. اما شگفتی مسابقات، حذف هلند، فینالیست جام جهانی، با سه باخت پیاپی در مرحله گروهی بود.
دو میزبان نیز با وجود حمایت تماشاگران پر شمار خود نتوانستد به مرحله بعدی صعود کنند. اوکراین در بازی آخر در مقابل انگلستان یک بر صفر شکست خورد. صحنه برجسته این بازی که توپی بود که از خط دروازه انگلیس گذشت ولی از چشم داور دور ماند.
در مرحله حذفی کمتر کسی تصور میکرد که یونان و جمهوری چک در بین هشت تیم برتر اروپا قرار بگیرند. بقیه نامها در این مرحله کم و بیش قابل پیش بینی بودند. اما از این هشت تیم تنها اسپانیا، آلمان، ایتالیا و پرتغال به مرحله نیمه نهایی راه یافتند.
در این مرحله، پرتغال در ضربات پنالتی مغلوب اسپانیا شد و ایتالیا نیز با دو گل بیادماندنی ماریو بالوتلی توانست آلمان را از پیش رو بردارد. به این ترتیب، در دیدار فینال، دو تیم اسپانیا و ایتالیا به مصاف هم رفتند که در پایان، تیم قدرتمند اسپانیا با پیروزی قاطع چهار بر صفر حریف خود را شکست داد و قهرمان شد.
اسپانیا که روزگاری حتی طرفدارانش نیز امیدی به قهرمانیاش در هیچ تورنمنتی نداشتند، حالا تبدیل به اولین تیمی در تاریخ فوتبال شده است که توانسته سه جام مهم را در فاصله چهار سال بالای سر ببرد.
آقای گل: شش بازیکن با سه به صورت مشترک با سه گل آقای گل شدند.
بهترین بازیکن: آندرس اینیستا از اسپانیا.
یورو ۲۰۱۶: قهرمانی جوجه اردک زشت
به دنبال تصمیم یوفا این دوره از مسابقات برای اولینبار با حضور ۲۴ تیم و به میزبانی فرانسه برگزار شد. افزایش تیمها، افزایش تعداد مسابقات و البته ظهور شگفتیسازهایی از جمله ولز و ایسلند و شاید حتی قهرمان مسابقات، پرتغال را در پی داشت و بسیاری از بزرگان فوتبال اروپا، مانند اسپانیا، ایتالیا، انگلستان و بلژیک خیلی زود از دور مسابقات کنار رفتند.
با پایان مرحله گروهی یورو ۲۰۱۶ آرایش تیمها به گونهای شکل گرفت که تقریبا تمام تیمهای نامدار در یک نیمه جدول قرار گرفتند، جایی که یکی از شگفتیهای این دوره از مسابقات و شاید تاریخ فوتبال در اروپا، با حذف تیم انگلستان مقابل ایسلند رخ داد.
اما در ادامه فرانسه تیم ایسلند را ۲-۵ از پیش رو برداشت تا در نیمهنهایی و یکی از حساسترین مسابقات این دوره با آلمان روبرو شود. این بار هم فرانسه موفق شد و با نتیجه ۰-۲ راهی فینال شود. از دیگر سو پرتغال که به گفته مربیاش "جوجه اردک زشت" مسابقات بود و نتوانسته بود در وقت عادی مسابقات تیمی را شکست دهد، در دیداری که رقابت دو ستاره رئال مادرید، کریستیانو رونالدو و گرث بیل نیز بود، توانست تیم خوب ولز را دو بر صفر شکست دهد.
فرانسه دیدیه دشان تیمی یکدست بود که با پیروزی مقابل آلمان در نیمهنهایی خودش را به عنوان بخت اصلی قهرمانی مطرح کرد و روی کاغذ از همه نظر بخت بیشتری برای قهرمانی داشت.
اما شب پاریس بیشتر از این که متعلق به فرانسویها باشد به کام کاپیتان پرتغال تمام شد. رونالدو در دقیقه ۲۵ بدلیل خطای خشن دیمیتری پایه مصدوم شد و با چشمانی اشکآلود و روی برانکار از زمین خارج شد.
پرتغال با این که بهترین بازیکنش را از دست داده بود، نود دقیقه مقاومت کرد و گل نخورد. این اولین فینال تاریخ یورو بود که بدون گل در وقت معمولی بازی به پایان میرسید. در وقتهای اضافه، پرتغال توانست با گل دقیقه ۱۰۹ ادر برای اولینبار قهرمان اروپا شود.
آقای گل: آنتوان گریزمان از فرانسه با ۶ گل
بهترین بازیکن: آنتوان گریزمان از فرانسه