آفریقایی‌ها نفت ایران را می خرند؟

اعتماد: با گذشت دو روز از اعلام رسمی توقف صادرات نفت ایران به اتحادیه اروپا و تحریم‌های جدید نفتی علیه ایران، مدیر امور بین‌المللی شرکت ملی نفت ایران از انعقاد قراردادهای جدید نفتی خبر می‌دهد. سیدمحسن قمصری از مذاکرات گسترده‌یی با شرکت‌های جدید متقاضی برای صادرات نفت خام خبر داد و افزود: در شرایط فعلی با وجود توقف صادرات نفت به اروپا، اما قراردادهای جدید با سایر کشورهای متقاضی امضا شده است.

 هرچند وی آنچنان به جزییات این توافقات اشاره نکرده است و تنها چند کشور حوزه آسیایی و کنیا را به عنوان کشور افریقایی خریدار نفت ایران معرفی کرده است، این موضوع نشان می‌دهد اخبارهای مختلف درباره انحصار خرید نفت ایران در آفریقا صحت دارد و از این پس به جای خریداران اروپایی باید به آفریقایی‌ها نفت بفروشیم. در این رابطه وی با بیان اینکه همزمان با توقف صادرات نفت ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا بازاریابی‌های جدیدی در دستور کار شرکت ملی نفت ایران قرار گرفته است، گفت: یکی از بازارهای جدید برای صادرات نفت ایران کشورهای آفریقایی هستند.

مدیر امور بین‌المللی شرکت ملی نفت ایران همچنین از آغاز مذاکرات گسترده با شرکت‌های جدید متقاضی برای صادرات نفت خام خبر داد و افزود: در شرایط فعلی با وجود توقف صادرات نفت به اروپا اما قراردادهای جدید با سایر کشورهای متقاضی امضا شده است و حتی مذاکرات و توافق‌های انجام‌شده با کنیا برای صادرات نفت خام، تایید شده و به زودی جزییات بیشتری از قراردادهای جدید صادرات نفت ایران به کشورهای جدید اعلام می‌شود.

همزمان با اجرای طرح تحریم نفت ایران توسط 27 کشور اروپایی، ایران قرارداد جدید برای صادرات روزانه 80 هزار بشکه نفت خام با کنیا امضا کرده است. در همین حال پاتریک نیوک، دبیر وزارت نفت کنیا، درباره جزییات این قرارداد نفتی به رویترز گفته است: دولت‌های دو کشور ماه گذشته این یادداشت تفاهم را امضا کردند.

حجم نفتی که بر این اساس قرار است به کنیا صادر شود، 4 میلیون تن در سال، معادل 30 میلیون بشکه در سال یا 80 هزار بشکه در روز اعلام شده است. در سال‌های اخیر رسانه‌ها بر این موضوع تاکید داشته‌اند که کنیا یکی از متحدان امریکا برای مقابله با گروه تروریستی القاعده در شرق آفریقاست. این در حالی است که اخیرا وزیران نفت و انرژی زیمبابوه و تاجیکستان از آغاز مذاکراتی برای واردات نفت خام از شرکت ملی نفت ایران خبر داده بودند. تا پیش از افزایش تحریم‌های غیرقانونی برخی از قدرت‌های غربی علیه صنعت نفت کشور، آفریقای جنوبی تنها بازار سنتی ایران برای صادرات نفت خام در قاره آفریقا بوده است.

از سوی دیگر اخیرا شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده است: در صورت دریافت تضامین لازم و مشخص شدن مقصد صادرات، امکان امضای قراردادهای فروش نفت به شرکت‌های واسطه‌یی وجود دارد. اما کاهش صادرات نفت ایران در حالی صورت می‌گیرد که بنا بر گزارش رویترز، نهاد مالی مورگان استانلی امریکا اعلام کرده است کاهش صادرات نفت ایران باعث شده قیمت جهانی نفت 15 درصد گران شود.

 با این حال از همان ابتدا هر روز خبر جدیدی از اظهارات مسوولان برای جایگزینی کشور فروشنده نفت به جای ایران مطرح می‌شد، البته در این میان برخی کشورها نیز همچنان به خرید نفت ایران ادامه می‌دادند تا بتوانند شرایط جایگزینی نفتی به جای ایران را فراهم کنند.

 در این میان ظاهرا و به استناد آمارهای اعلام شده از سوی کشورهای مختلف، عربستان، عراق، لیبی و روسیه از همان ابتدا جزو کشورهایی بودند که کمر به همت بسته‌اند تا نفت خود را جایگزین نفت ایران کنند، حال اینکه اکثر کارشناسان نفتی معتقدند کشورهای خریدار نفت ایران به دلیل انطباق پالایشگاه‌هایشان با نفت ایران، نمی‌توانند در فرصت مشخص‌شده از نظر فنی شرایطی را فراهم کنند تا پالایشگاه‌های خود را با نفتی غیر از نفت ایران تطبیق دهند.

 

در همین راستا سریلانکا در همان زمان اعلام تحریم‌ها یعنی بهمن‌ماه اعلام کرده است که قصد دارد با متوقف کردن واردات نفت از ایران، نفت مورد نیاز خود را از عراق و عربستان تامین کند. مهم‌تر از سریلانکا از نظر میزان فروش نفت باید به کره جنوبی اشاره کرد که عراق این اطمینان را به کره جنوبی داده است که در صورتی که محدودیت‌های صادراتی درباره فروش نفت ایران، کره جنوبی را دچار اشکال کند، با توجه به کیفیت ویژه نفت ایران، عراق به سرعت حاضر خواهد بود جای نفت خالی ایران را پر کند.

این در حالی است که از نظر کیفیت، برای نفت صادراتی ایران یک جانشین وجود دارد که جزو کشورهای اوپک نیست، بلکه نفت اورال روسیه است که روس‌ها با آرامش و کم سر و صدا دارند آن را جایگزین نفت ایران برای پالایشگاه‌های اروپا می‌کنند.

در عین حال در حالی که مقامات عربستان همواره از عدم جایگزینی خود در فروش نفت به خریداران همیشگی نفت ایران صحبت می‌کنند اما عملکرد واقعی آنها نشان می‌دهد که مقام است عربستان از جولای 2011 تاکنون سه بار با مقامات چینی درباره کم کردن نگرانی آنها درباره محدودیت‌های واردات نفت از سوی ایران در تماس بوده‌اند و سعی کرده‌اند خود را به عنوان جایگزین مناسب نفت ایران نشان دهند اما باز هم بنا به اعتقاد کارشناسان، کشورهای خریدار نفت ایران نمی‌توانند در این مهلت کوتاه پالایشگاه‌ها و تجهیزات نفتی خود را که بر پایه نفت سنگین ایران پایه‌ریزی شده است، بر پایه نفت جدید تغییر دهند.

در همین راستا البته پالایشگاه توپراش، ترکیه جهت تامین امنیت عرضه نفت خام خود به دنبال منابع جایگزین نفت خام ایران از کشورهای عربستان، عراق و احتمالا روسیه و با حجم کمتر از لیبی است، به گونه‌یی که به گفته سخنگوی توپراش، این اقدام به دنبال تصمیم کاهش واردات نفت خام ایران به میزان 20 درصد صورت‌گرفته است. میزان کاهش در نظر گرفته شده برای واردات نفت خام ایران در مجموع صددرصد واردات نفت خام ترکیه را شامل می‌شود. البته ترکیه نیمی از نفت خام مورد نیاز خود را از ایران وارد می‌کند و نفت خام‌ کشورهای عربستان، عراق و احتمالا روسیه گزینه‌های مطلوب برای جایگزین شدن نفت خام ایران هستند.

 در عین حال برخی آمارها حکایت از جایگزینی کشورهای آفریقایی به جای نفت ایران دارد. به گونه‌یی که منابع ثبت‌شده از تجارت و حمل‌ونقل می‌گویند کشورهای آسیایی یک‌چهارم خرید نفتی خود را از ایران کاهش داده و در مقابل، هند و چین خرید نفتی خود را از کشورهای آفریقایی بالابرده‌اند. امریکای شمالی، آسیا و اروپا برای کسب بازار نفت آفریقا رقابت سختی دارند. از ویژگی‌های نفت این منطقه کیفیت بالای آن است که سولفور کمی در آن پیدا می‌شود.

 برخی کارشناسان مدعی‌اند نفت این منطقه برای کشورهایی که به دنبال جایگزینی برای نفت ایران می‌گردند، می‌تواند مناسب باشد. مهم‌ترین کشورهای صادر‌کننده نفت در این منطقه، نیجریه، آنگولا و کشورهای غرب آفریقا هستند. کارشناسان می‌گویند در هفته‌های آتی احتمال افزایش تولید نفت در این منطقه وجود دارد. منابع نزدیک به چین می‌گویند این کشور از آنگولا برای ماه فوریه، 20 درصد افزایش خرید نسبت به دسامبر سال 2011 داشته است.

به این جهت ظاهرا تنها کشورهایی که از نظر فنی، بنا به گفته کارشناسان نفتی، قابلیت جایگزینی با نفت ایران را دارند، کشورهای آفریقایی هستند و به این جهت هم قمصری از این جایگزینی‌ها خبر داده است. با این حال تلاش کشورهای همسایه ایران برای جایگزینی نفت ایران همچنان ادامه دارد به گونه‌یی که این‌بار رییس‌جمهور کره جنوبی به جای سفر به عربستان و عراق به سمت قطر رفته و با مقامات این کشور به مذاکره پرداخته است، البته وی پیش از این با مقامات عربستان پای میز مذاکره نشسته بود.

چین، هندوستان و ژاپن، سه واردکننده دیگر نفت ایران نیز کم و بیش تحت فشارند تا از خرید نفت ایران خودداری کنند هر چند امریکا چراغ‌سبزهای لازم برای خرید نفت ایران را داده است. پکن میزان واردات این کالا از ایران را نسبت به سال قبل، نه به دلیل تحریم بلکه به دلیل محدودیت ناشی از قراردادها، به میزان زیادی کم کرده است. کره جنوبی، پنجمین کشور بزرگ واردکننده نفت جهان، 87 درصد نفت مورد نیاز خود را از خاورمیانه تامین می‌کند که 9 درصد آن از ایران است.