جمیله کدیور در روزنامه اطلاعات نوشت:
به این موضوع فکر می‌کردم که اگر بخواهم به عنوان آخرین مقاله‌ام برای سال ۱۴۰۱ به یک موضوع محوری یا کانونی توجه کنم، کدام حوزه بیشتر شایسته توجه است؟ حوزه سیاست، فرهنگ، اجتماع، اقتصاد، رسانه، روابط بین الملل
یا …؟ و آن موضوع محوری، چه موضوعی خواهد بود؟ مسأله یا موضوع زنان و دختران و حجاب که با افسوس بسیار در گردونه لجاجت و ندانم‌کاری‌ها افتاده است و جمعی از مردم و طیفی از حاکمیت مثل دو خط موازی هر کدام راه خود را می‌روند و گویی در دو سیاره و شاید کهکشان متفاوت سیر می‌کنند؟ موضوع اعتراضات اخیر و توهم عده‌ای برای جا انداختن آن به عنوان انقلابی جدید و رویا‌های عوام‌فریبانه‌شان برای فروش به عوام‌الناس و البته دولت‌های غربی؟ موضوع قطعی اینترنت و کندی سرعت آن و فیلترینگ برخی شبکه‌های اجتماعی و ضربه‌ای که همه‌روزه به روح و روان جامعه وارد می‌آورد؟ موضوع معضلات اقتصادی و کوچک‌شدن سفره معیشت مردم و افت و خیز‌های حیرت‌انگیز قیمت دلار و بالا رفتن قیمت مسکن و ماشین و طلا و بی‌ارزش‌شدن ریال و جان آدم‌ها؟ موضوع ناکارآمدی‌ها و تعلل‌ها در انجام امور و فرصت‌هایی که به تهدید تبدیل شدند؟ موضوع عزل و نصب‌های بی‌منطق و به‌کارگیری دوباره افراد بی‌کفایت معزولی که بلافاصله بعد از عزل در منصب مهم دیگری مشغول به کار شدند و زنجیره تخریب و ناکارآمدی خود را از یک ارگان و نهاد به ارگان و نهادی دیگر تسری دادند؟ موضوع جریانی که از بدو پیروزی انقلاب با هدف ایجاد انحراف در انقلاب تحت نام و عنوان و حزب و جبهه‌های مختلف، قدم به قدم برای تسخیر همه‌جانبه قدرت از هیچ اقدامی دریغ نکرد و اخیرا نیز رویا‌های بلندپروازانه‌تری را در سر می‌پروراند؟ موضوع شکاف‌های نسلی، نافهمی، عدم تفاهم یا ناهمزبانی نسل‌ها و شاید هم ناهمزمانی عصر‌ها و تعارض ارزش‌ها و خواست‌های نسل‌های گوناگون؟ موضوع مذاکرات بی‌سرانجام برجام و تحمیل تحریم‌های دنباله‌دار سیاسی و هزینه‌های فراوان مترتب بر آن؟ موضوع مولدسازی و مصادیق و آثارش؟ موضوع مسمومیت‌های مدارس و عوامل و پیامدهایش؟ موضوع تمامیت ارضی و پیوستگی و وحدت ملی یا رویکرد طیفی متوهم از اپوزیسیون برانداز به گسستگی ملی و سرزمینی؟ موضوعی که در منشور و اقدامات و اظهارات جماعت در حال ریزش براندازان پر مدعا و البته بعضا بی‌اعتبار و بی‌اثر به کرات شنیده و دیده شده، به حدی که چهره‌های مطبوعاتی و فرهنگی منصف اپوزیسیون هم نگرانی خود را برای فردای ایران با ادعا‌های چنین جمعی بروز داده‌اند یا بسیاری موضوعات دیگر که هر یک به تنهایی ارزش و اهمیت جدی بررسی و تحلیل دارد؟
وجه مشترک همه این موضوعات، ایران و آینده این سرزمین است که به آیندگان چگونه و با چه تصویری به ارمغان می‌رسد؟ به نظرم رسید به اختصار بر این موضوع تمرکز و تأکید داشته باشم، که حاکمیت باید صدای مردم را در حوزه‌های مختلف بشنود. امام علی (ع) در دوران حکومت خود از افرادی نام می‌برد که آنان بر حسب ظاهر مسئولیت حکومتی نداشتند، اما وظیفه‌شان این بود که به مثابه چشم ایشان باشند و لایه‌های پنهان و زوایای تاریک جامعه را ببینند و به ایشان گزارش دهند. اگر حکومت، نگاهی گزینشی و تبعیض‌آمیز به مردم داشته باشد و همه مردم را سرمایه کشور و عضوی از این سرزمین پهناور نداند و صدای طیف‌های مختلف مردم اعم از زن و مرد و پیر و جوان را نشنود و اگر مردم به این نتیجه برسند که صدایشان شنیده نمی‌شود و توسط حکومت نادیده گرفته می‌شوند، بین حکومت و ملت شکاف‌های عمیق و گسترده بی‌اعتمادی ایجاد می‌شود و این بی‌اعتمادی منشاء بحران‌های متنوع پی در پی خواهد بود. در گذر زمان، جامعه دوقطبی و از حالت تعادل پایدار خارج می‌شود و مثل دیگ جوشان با هر واقعه طبیعی، اتفاقی و یا برنامه‌ریزی شده، به غلیان در می‌آید و فرصت‌های ملی از دست می‌رود و خسارت‌های هنگفت بر جای می‌گذارد و شوربختانه، دولت بدون حمایت مردم سرانجامی مطلوب نخواهد داشت.
در روزگاری که کشور‌های مختلف، به ویژه کشور‌های منطقه با شتاب در مسیر توسعه تلاش و حرکت می‌کنند و عرصه‌های جدید علم و تکنولوژی را تجربه و جذب سرمایه‌های مادی و انسانی را سر لوحه عمل خود قرار داده‌اند، دریغ است که ما با بی‌عملی یا تأخیر در عمل و ضایع کردن فرصت‌ها و پرداختن به مباحث فرعی و پیش پا افتاده و مسأله‌سازی و ایجاد نارضایتی، مصادیق خسران و زیان در سرمایه‌های مادی و انسانی کشور باشیم. به عنوان نمونه، گفته می‌شود که ایرانیان جزو اصلی‌ترین خریداران ملک در ترکیه‌اند و طی این سال‌ها سرمایه عظیمی از کشور خارج شده است. این میزان سرمایه مادی، سوای سرمایه‌های معنوی و انسانی است که ایران سخاوتمندانه به کشور‌های دیگر عرضه و صادر کرده است! و سؤالی که ضروریست از خود بپرسیم: چرا بایستی سرمایه‌های ملی ایران اینگونه بر باد رود و موجب آبادی و توسعه دیگر کشور‌ها شود؟ حکومت بایست به همین پیام توجه کند و صدای موج مهاجرت انسان‌ها و سرمایه‌ها را بشنود؛ انتقاد‌های ولو تند را با سعه صدر گوش کند، در جلب رضایت مردم بکوشد و نقایص را مرتفع نماید و نسبت به کسانی که در مناصب قدرت و منابر و رسانه بر آتش دوقطبی‌کردن جامعه می‌دمند و تشدید نارضایتی می‌کنند و با اظهارات و اقدامات خود درصدد خشمگین‌کردن مردم و نفرت‌پراکنی‌اند، با تردید و سوء ظن بنگرد. تجربه نشان داده که بسیاری از عناصر نفوذی با شکل و شمایل به‌ظاهر موجه و همسو با گفتمان غالب در مناصب مختلف نفوذ می‌کنند، با شبهه‌پراکنی و برچسب‌زنی و نفرت‌پراکنی تولید خشم می‌کنند و انسان‌های دانا و باتجربه و متخصص را حذف و دفع و طرد و فراری می‌کنند و در نتیجه افرادی مجال عمل می‌یابند که نه توان مدیریت وظیفه‌ای که برعهده گرفته‌اند را دارند و نه ظرفیت ذهنی ساماندهی امور و نه قدرت اقناع جامعه و ایجاد رضایت بین مردم. مجموعه‌ای که در کارنامه خود و زیرمجموعه خود به هیچ اشتباه و شکستی باور ندارند و اذعان نمی‌کنند دچار پوکی استخوان می‌شوند و شاید صدای شکسته‌شدن استخوان‌های خود را بشنوند.
حال در آستانه نوروز و با عبرت از گذشته، به‌ویژه سالی که روز‌های پایانی آن طی می‌شود، روند تحولات کشور بعد از مدت‌ها انفعال، دفع‌الوقت، بی‌اقدامی یا عدم ابتکار عمل به سمت اقداماتی امیدبخش به جریان افتاده است. توافق ایران و عربستان برای از سرگیری همکاری دو کشور بعد از چندین سال تنش و قطع ارتباط، در روز‌های پایانی سال را باید به فال نیک گرفت و آن را زمینه‌ساز توسعه مناسبات منطقه‌ای ایران و همکاری‌های بیشتر با کشور‌های منطقه و از سرگیری روابط با کشور‌های دیگر تلقی کرد. آثار این رویکرد ایجابی بدون شک در سطوح مختلف خارجی و داخلی مشهود است.
حال که قوه عاقله نظام در پی بهبود روابط خارجی و به تبع آن ایجاد تغییرات مثبت در اوضاع داخلی است و بعد از اقدام برای از سرگیری روابط با عربستان، فعالیت برای بهبود روابط با کشور‌های دیگر سرلوحه عمل قرار گرفته، تلقی افکار عمومی این است که مطرح شدن دوباره موضوع حجاب و اقدامات و اظهارات نسنجیده برخی متولیان امر برای خشمگین‌سازی مردم و رو در رو قرار دادن آنها یا استمرار اختلالات اینترنتی و ایجاد التهاب در جامعه به منظور آن است که در روند مذاکرات و بهبود شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی ایران مجدد، خدشه و مشکل ایجاد کنند. حال باید به انتظار نشست و دید در سال نو با عبرت از گذشته، اعتبار مخدوش‌شده ایران که به تدریج با برخی اقدامات در حال ترمیم است، بازسازی می‌شود؟ یا جریانی بدنام درصدد مسأله‌سازی مجدد برای کشور هم در داخل و هم در خارج کشور است؟ نظر به اتفاقات مهم سال آینده از جمله برگزاری دو انتخابات سرنوشت‌ساز، انتخابات دوازدهمین دوره مجلس و ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری، اعتبار و مشروعیت نظام در گرو اصلاحات جدی در زمینه‌های مختلف از جمله اصلاح رویکرد به روند انتخابات و بررسی صلاحیت‌ها و اقداماتی در جهت تنش‌زدایی و رفع التهابات در داخل کشور و تمکین و احترام به خواست‌های مردم برای جلب مشارکت و ترمیم اعتماد عمومی است.
چنین باد!
جمیله کدیور در روزنامه اطلاعات نوشت:
به این موضوع فکر می‌کردم که اگر بخواهم به عنوان آخرین مقاله‌ام برای سال ۱۴۰۱ به یک موضوع محوری یا کانونی توجه کنم، کدام حوزه بیشتر شایسته توجه است؟ حوزه سیاست، فرهنگ، اجتماع، اقتصاد، رسانه، روابط بین الملل
یا …؟ و آن موضوع محوری، چه موضوعی خواهد بود؟ مسأله یا موضوع زنان و دختران و حجاب که با افسوس بسیار در گردونه لجاجت و ندانم‌کاری‌ها افتاده است و جمعی از مردم و طیفی از حاکمیت مثل دو خط موازی هر کدام راه خود را می‌روند و گویی در دو سیاره و شاید کهکشان متفاوت سیر می‌کنند؟ موضوع اعتراضات اخیر و توهم عده‌ای برای جا انداختن آن به عنوان انقلابی جدید و رویا‌های عوام‌فریبانه‌شان برای فروش به عوام‌الناس و البته دولت‌های غربی؟ موضوع قطعی اینترنت و کندی سرعت آن و فیلترینگ برخی شبکه‌های اجتماعی و ضربه‌ای که همه‌روزه به روح و روان جامعه وارد می‌آورد؟ موضوع معضلات اقتصادی و کوچک‌شدن سفره معیشت مردم و افت و خیز‌های حیرت‌انگیز قیمت دلار و بالا رفتن قیمت مسکن و ماشین و طلا و بی‌ارزش‌شدن ریال و جان آدم‌ها؟ موضوع ناکارآمدی‌ها و تعلل‌ها در انجام امور و فرصت‌هایی که به تهدید تبدیل شدند؟ موضوع عزل و نصب‌های بی‌منطق و به‌کارگیری دوباره افراد بی‌کفایت معزولی که بلافاصله بعد از عزل در منصب مهم دیگری مشغول به کار شدند و زنجیره تخریب و ناکارآمدی خود را از یک ارگان و نهاد به ارگان و نهادی دیگر تسری دادند؟ موضوع جریانی که از بدو پیروزی انقلاب با هدف ایجاد انحراف در انقلاب تحت نام و عنوان و حزب و جبهه‌های مختلف، قدم به قدم برای تسخیر همه‌جانبه قدرت از هیچ اقدامی دریغ نکرد و اخیرا نیز رویا‌های بلندپروازانه‌تری را در سر می‌پروراند؟ موضوع شکاف‌های نسلی، نافهمی، عدم تفاهم یا ناهمزبانی نسل‌ها و شاید هم ناهمزمانی عصر‌ها و تعارض ارزش‌ها و خواست‌های نسل‌های گوناگون؟ موضوع مذاکرات بی‌سرانجام برجام و تحمیل تحریم‌های دنباله‌دار سیاسی و هزینه‌های فراوان مترتب بر آن؟ موضوع مولدسازی و مصادیق و آثارش؟ موضوع مسمومیت‌های مدارس و عوامل و پیامدهایش؟ موضوع تمامیت ارضی و پیوستگی و وحدت ملی یا رویکرد طیفی متوهم از اپوزیسیون برانداز به گسستگی ملی و سرزمینی؟ موضوعی که در منشور و اقدامات و اظهارات جماعت در حال ریزش براندازان پر مدعا و البته بعضا بی‌اعتبار و بی‌اثر به کرات شنیده و دیده شده، به حدی که چهره‌های مطبوعاتی و فرهنگی منصف اپوزیسیون هم نگرانی خود را برای فردای ایران با ادعا‌های چنین جمعی بروز داده‌اند یا بسیاری موضوعات دیگر که هر یک به تنهایی ارزش و اهمیت جدی بررسی و تحلیل دارد؟
وجه مشترک همه این موضوعات، ایران و آینده این سرزمین است که به آیندگان چگونه و با چه تصویری به ارمغان می‌رسد؟ به نظرم رسید به اختصار بر این موضوع تمرکز و تأکید داشته باشم، که حاکمیت باید صدای مردم را در حوزه‌های مختلف بشنود. امام علی (ع) در دوران حکومت خود از افرادی نام می‌برد که آنان بر حسب ظاهر مسئولیت حکومتی نداشتند، اما وظیفه‌شان این بود که به مثابه چشم ایشان باشند و لایه‌های پنهان و زوایای تاریک جامعه را ببینند و به ایشان گزارش دهند. اگر حکومت، نگاهی گزینشی و تبعیض‌آمیز به مردم داشته باشد و همه مردم را سرمایه کشور و عضوی از این سرزمین پهناور نداند و صدای طیف‌های مختلف مردم اعم از زن و مرد و پیر و جوان را نشنود و اگر مردم به این نتیجه برسند که صدایشان شنیده نمی‌شود و توسط حکومت نادیده گرفته می‌شوند، بین حکومت و ملت شکاف‌های عمیق و گسترده بی‌اعتمادی ایجاد می‌شود و این بی‌اعتمادی منشاء بحران‌های متنوع پی در پی خواهد بود. در گذر زمان، جامعه دوقطبی و از حالت تعادل پایدار خارج می‌شود و مثل دیگ جوشان با هر واقعه طبیعی، اتفاقی و یا برنامه‌ریزی شده، به غلیان در می‌آید و فرصت‌های ملی از دست می‌رود و خسارت‌های هنگفت بر جای می‌گذارد و شوربختانه، دولت بدون حمایت مردم سرانجامی مطلوب نخواهد داشت.
در روزگاری که کشور‌های مختلف، به ویژه کشور‌های منطقه با شتاب در مسیر توسعه تلاش و حرکت می‌کنند و عرصه‌های جدید علم و تکنولوژی را تجربه و جذب سرمایه‌های مادی و انسانی را سر لوحه عمل خود قرار داده‌اند، دریغ است که ما با بی‌عملی یا تأخیر در عمل و ضایع کردن فرصت‌ها و پرداختن به مباحث فرعی و پیش پا افتاده و مسأله‌سازی و ایجاد نارضایتی، مصادیق خسران و زیان در سرمایه‌های مادی و انسانی کشور باشیم. به عنوان نمونه، گفته می‌شود که ایرانیان جزو اصلی‌ترین خریداران ملک در ترکیه‌اند و طی این سال‌ها سرمایه عظیمی از کشور خارج شده است. این میزان سرمایه مادی، سوای سرمایه‌های معنوی و انسانی است که ایران سخاوتمندانه به کشور‌های دیگر عرضه و صادر کرده است! و سؤالی که ضروریست از خود بپرسیم: چرا بایستی سرمایه‌های ملی ایران اینگونه بر باد رود و موجب آبادی و توسعه دیگر کشور‌ها شود؟ حکومت بایست به همین پیام توجه کند و صدای موج مهاجرت انسان‌ها و سرمایه‌ها را بشنود؛ انتقاد‌های ولو تند را با سعه صدر گوش کند، در جلب رضایت مردم بکوشد و نقایص را مرتفع نماید و نسبت به کسانی که در مناصب قدرت و منابر و رسانه بر آتش دوقطبی‌کردن جامعه می‌دمند و تشدید نارضایتی می‌کنند و با اظهارات و اقدامات خود درصدد خشمگین‌کردن مردم و نفرت‌پراکنی‌اند، با تردید و سوء ظن بنگرد. تجربه نشان داده که بسیاری از عناصر نفوذی با شکل و شمایل به‌ظاهر موجه و همسو با گفتمان غالب در مناصب مختلف نفوذ می‌کنند، با شبهه‌پراکنی و برچسب‌زنی و نفرت‌پراکنی تولید خشم می‌کنند و انسان‌های دانا و باتجربه و متخصص را حذف و دفع و طرد و فراری می‌کنند و در نتیجه افرادی مجال عمل می‌یابند که نه توان مدیریت وظیفه‌ای که برعهده گرفته‌اند را دارند و نه ظرفیت ذهنی ساماندهی امور و نه قدرت اقناع جامعه و ایجاد رضایت بین مردم. مجموعه‌ای که در کارنامه خود و زیرمجموعه خود به هیچ اشتباه و شکستی باور ندارند و اذعان نمی‌کنند دچار پوکی استخوان می‌شوند و شاید صدای شکسته‌شدن استخوان‌های خود را بشنوند.
حال در آستانه نوروز و با عبرت از گذشته، به‌ویژه سالی که روز‌های پایانی آن طی می‌شود، روند تحولات کشور بعد از مدت‌ها انفعال، دفع‌الوقت، بی‌اقدامی یا عدم ابتکار عمل به سمت اقداماتی امیدبخش به جریان افتاده است. توافق ایران و عربستان برای از سرگیری همکاری دو کشور بعد از چندین سال تنش و قطع ارتباط، در روز‌های پایانی سال را باید به فال نیک گرفت و آن را زمینه‌ساز توسعه مناسبات منطقه‌ای ایران و همکاری‌های بیشتر با کشور‌های منطقه و از سرگیری روابط با کشور‌های دیگر تلقی کرد. آثار این رویکرد ایجابی بدون شک در سطوح مختلف خارجی و داخلی مشهود است.
حال که قوه عاقله نظام در پی بهبود روابط خارجی و به تبع آن ایجاد تغییرات مثبت در اوضاع داخلی است و بعد از اقدام برای از سرگیری روابط با عربستان، فعالیت برای بهبود روابط با کشور‌های دیگر سرلوحه عمل قرار گرفته، تلقی افکار عمومی این است که مطرح شدن دوباره موضوع حجاب و اقدامات و اظهارات نسنجیده برخی متولیان امر برای خشمگین‌سازی مردم و رو در رو قرار دادن آنها یا استمرار اختلالات اینترنتی و ایجاد التهاب در جامعه به منظور آن است که در روند مذاکرات و بهبود شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی ایران مجدد، خدشه و مشکل ایجاد کنند. حال باید به انتظار نشست و دید در سال نو با عبرت از گذشته، اعتبار مخدوش‌شده ایران که به تدریج با برخی اقدامات در حال ترمیم است، بازسازی می‌شود؟ یا جریانی بدنام درصدد مسأله‌سازی مجدد برای کشور هم در داخل و هم در خارج کشور است؟ نظر به اتفاقات مهم سال آینده از جمله برگزاری دو انتخابات سرنوشت‌ساز، انتخابات دوازدهمین دوره مجلس و ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری، اعتبار و مشروعیت نظام در گرو اصلاحات جدی در زمینه‌های مختلف از جمله اصلاح رویکرد به روند انتخابات و بررسی صلاحیت‌ها و اقداماتی در جهت تنش‌زدایی و رفع التهابات در داخل کشور و تمکین و احترام به خواست‌های مردم برای جلب مشارکت و ترمیم اعتماد عمومی است.
چنین باد!
